Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
633
ikveðnar niður. Útfrá þessari stað-
j-eynd, verður það að skiljast, seni
gert er og gert verður af minni
kynslóð. Iíenni er í blóðið borin
skilningur Picassos, Miros, Kan-
diuskys og Klee, svo nokkrir sjeu
nefndir hinna mestu, sem skapað
þafa hin nýju viðhorf. Með reynslu
þeirra leggjum við af stað. Þó jeg
kíeri mig lítið um spádóma um það,
hvernig listin verði í framtíðinni,
])á er jeg sannfærður um, að það
sem var áður en þessir menn komu
fram, tilheyrir eingöngu fortíðinni
og kemur aldrei aftur. List framtíð
arinnar byggist á starfi ])eirra..
Allt sem skapast í listum, ef það
ér einlægt, verður til fvrir áhrif,
áhrif frá náttúrunni, lífiim, um-
hverfinu og ])á líka fyrir áhrif frá
Jistavorkum, er verða á vegi manns
og snerta mann. Að vilja ekki kann
ast við áhrif frá öðrum listamönn-
um eða loka sig úti frá miklum
andans mönnum í listinni, eða
hverju því, sem býr yfir sannleiks
Jeit, er hugleysi og sjálfsblekking.
IMenn nleð ,,pósitívan“ ])ersónuleik
])ola og vei’ða að brjótast gegnum
viðhorf og reynslu margra annara
til viðbótar og einbeitingar á sínu
eigin efni.
„Impressionistamir“ og Picasso.
Menn hafa oft verið að fimbul-
famba um það, að nýtísku listin
Siafði orðið til 1 umróti heimsstyrj
aldarinnar fyrri. En slíkt er full-
kominn misskilningur. Styrjöldin
hafði ekki áhrif á framþróun mynd
listarinnar. Nútímalistin á rætur
sínar að rekja til ára, sem löngu
voru liðin, áður en styrjöld sú
braust út.
• Impressionistarnir á síðari hluta,
|19. aldar, vöknuðir til meðvitundar
um það, að þeir voru að gefa ljer-
eftinu líf, sem þeir voru að mála á.
Næstu kynslóðir á undan „Tmpress-
jonistunum“ höfðu haft það eitt í
huga, að mála mynd af einhverju
sjerstöku á ljereft og pappír.
En munurinn á Cesanné og sam-
tíðarmönnum hans, m. a. Van
Gogh t. d. og svo Picasso hinsveg-
ar er ])að, að eldri mennirnir spurðu
alltaf náttúruna ráða, við hvert
verk sitt. En Picasso óg samtíðar-
menn hans, leggja áherslu á, að
'þeir sjeu sjálfir hluti af hinni lif-
andi náttúru og það, sem þeir láta
frá s.jer fara í verlíum sínuin, sje
sá hluti af náttúrunni, sem endur-
speglast í þeim. Þetta er kannske
ófullnægjandi, að orði komist hjá
|mjer, en jeg á stundum erfitt með
að finna orð yfir það, sem jeg hef
á tilfinningunni.
Báðir láta þeir hrífast af náttúr-
unni, umhverfinu, dauðu eða lif-
andi, sem þeir hafa fyrir augun-
um. Og, eins og Picasso eitt sinn
komst að orði: „Af því að náttúr-
an er sterkari en sá sterkasti mað-
ur, verða menn alltaf að koma sjer
vel við hana“.
Náttúrutilfinning listamannsins,
segir honum alltaf til um það,
hvort myndin er nokkurs virði eða
ekki. Ef mynd, sem jeg mála, svar-
'.. ».i, , ,
ar ekki til náttúrutilfinnipgæf’ minn
ar, þá finnst mjer hún vera and-
styggileg. Þá mála jeg yfir hana.
íslendingar aldrei nema íslenskir.
Sumir menn leggja mikið upp úrj.
þjóðlegum einkenniun málara og
telja að hafa þurfi hin mismunandi
þjóðerni fyrir augum í dómum sín-
um um listaverk. Mjer finnst eng-
um orðum eða hugsunum þurfi í
það að eyða. Því sje maður. ís-
lendingur, þá verður maður aldrei
annað, og málar sem slíkur. Þegar
það á annað l)orð er einhvers virði,
sem íslenskur listamaður gerir, þá
ber verk hans í sjer hin íslensku
einkenni, hyort sém hann hefir
þjóðleg sjónarmið fyrir augum eð-
ur eigi.
Ýmsir málarar hafa þá trú að
þeir komist nær því, sem þeir eru
að mála, með því að horfa sífellt á
„mótívið". En ef peir hafa ekki
svo fullkomna tilfinningu fyrir
;,motivinu“, að þeir beri það í sjer
sjálfum, þá ná þeir aldrei sannri
jmynd af því, vegna þess, að hin
Frh. á bls. 637.
l