Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Blaðsíða 27

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
645
sem glögt sjest til botns í. Þaðan
er sprottin sú hjegilja að skúti
j>essi væri dyr í afhelli nokkrum
með járngrindum fyrir. Átti þar að
byggja bjargbúi nokkur sem Skrúðs
bóndi er kallaður, og fortelja gaml-
ir menn að hann hafi eitt sinn til
forna fleygt skriðu þeirri, er fyr
getur, á 18 rnenn er hnýsast vildu
um bygð hans, og heldu margir þá
jeg hingað kom hættuspil mikið að
ganga upp í skriðuna og hnýsast
eftir um samkomu hennar við berg-
ið. Þetta hefi jeg nú tvívegis gert
með logandi Ijósum og sannfærst
svo um að enginn afhellir gengur
þar inn, því skúti sá, sem fyr var
nefndur, gengur upp í hvelfinguna
langt frá vegg hellisins, en skrið-
an er alls staðar þjett upp undir
svokallað Þórðarbjarg.
Ýmsar skröksögur ganga enn af
Skriiðsbóndanum, að von minni
flestar upp spunnar af -Tóni lærða,
sem eitt sinn bjó hjer á Berunesi,
t. a. m. að kona hans sje prestsdótt-
ir frá Iíólmum, er seidd af töfrum
hans hafi siglt út til hans á fjöl, að
hann eitt sinn hafi kallað til ver-
manna er upplögðu í Skrúð og
kváðu Maríurímur fram í hellinum
og sagt: „Nú er skemt konu minni“
— og er hann var spurður hvað
honum geðjaðist hafi verið svarað;
„Andrarímur er gott að heyra“, —
að hánn tœki alla hornótta hrúta,
sem fluttir voru í Skrúð, til að bæta
með fjárbragð sitt og svo í haga-
toll, - og var það lengi siður Vattar
nesbænda að offra honum þannig
einum á ári, því satt er það, að
þeir hverfa fremur en annað f.j?
í Skrúðnnm, en — af þeirri náttúr-
legu orsök. að horidti stjaka þeim
frá berginu sT,o að beir hrana í
•sjóinn þegar þeir tildra s.jer á hill-
itrrar.
Inn við stafn hellisins er lítil
stöðutjörn með tæru, ísköldu, bragð
lausu vatni. Á nokkrum stöðum í
innra hellinum fann jeg manna fyrst
ur árið 1838 meðfrain neðanverðu
berginu, sunnan, töluvert af Glauber
salti, bæði hreinu og aurblönduðu,
bg líka vott til þess í skorum hjer
og hvar upp um bergið. Það líktist
bæði að útliti, smekk og læknis-
krafti almennu Glaubersalti. Litla
uppsprettulind fann jeg í sama
sinn norðan megin hellisins skamt
frá s.jómáli; vatn hennar er væmið
bg saltkent að smekk, svipað því
'er Danir kalla Brakvand, eða sem
bfandað væri frá halfum til heilurn
fjórðungi lóðs af fyrnefndu salti í
einn pott af algengu vatni. Ekki
hefi jeg enn reynt það til lækninga,
en líklegt þykir mjer það mundi í
tíma brúkað vera gott til að leysa
stíflu í þörmum og innýflum.
Engar fágætar steina- eða grasa-
tegundir ætla jeg að finnist í Skrúð ;
nægð er þar rnikil af skarfakáli
'og er það vel fallið til að sýra með
því drykk, sem nokkrir bnika hjer
til búdrýginda (aðferðin er að hella
sjóðandi vatni yfir mikið af kálinu,
byrgja síðan og sía frá þegar kalt
er orðið að geyma).
1 Skrúð er mikið varp svartfugla
og skeglu en ekki rjett hagkvæmt
þar bergið er víða ófært til að síga
ér orðið og geyma).
Útsýn frá Skrúðkollinum er mikil
og fögur. Norðan við Skrúðinn er
grasi vaxinn hólmi, er Arfaklettur
beitir. Þar er nýfarið að tímgast
æðarvarp. Báðar þessar evjar til-
heyra Vattarnesi. Ut frá Arfakletti
er Þursasker, mikil flös gradaus.
Norður frá Skriiðnum veður unpi
skerjaklasi nokkur, er Brökur heita.
og er því ófært hafskipum að fara
nálægt Skrúðmim að norðan.
, <
II,‘ sóknnrlvsingu
r«vj> Jórts Vestmanns,
Vpwómm.
NES er austanvert við Se,,-o".
Þar á stendur bær með sama nafni.
Vestan til við voginn er annað nes,
kallað Alnbogi, líkt bognum hand-
legg hvar Ilerdísarvík t. a. m. skyldi
vera í alnbogabótinni og bærinn
með sama nafni við víkurbotninn.
Á milli tjeðra nesja er breið s.jáv-
arbugt, kölluð Selvogur, en stutt-
leiks vegna má hún ei fjörður nefn-
ast.
Þau merkilegustu eldhraun eru:
a) Stakkavíkurhraun gosið up>]>
úr Kongsfelli (sem hefir nafn af
[>ví, að fjallkóngur í Selvogi skifti'
þar á haustum folki í fjárleitir);
er Kongsfell kringótt eldborg, með
háum börmum og djúpri g.jótu inn-
an vqrt, samanluktri í botninn, svo
þar er þó ekki gjá, en grjótið brunn
ið í sand og vikur, sumt útlits sem
sindur. Þaðan liggur hraun þetta
þvert um fjallið til útsuðurs og
pfan yfir Stakkavíkur landeign,
bn stansaði rjett fyrir ofan sjálft
tvinið; er þó upp gróið með góðum
högum, smáskógi, beiti- og sortu-
lyngi. Á fjallinu framarlega hefir
hraunrenslið skift sjer við grjót-
hæð nokkra og hlaupið fram af
fjallsbrún þar sem heitir Mosaskarð
tog lýsir nafnið þess útliti. Þessi
tangi hraunsins er svartur og gróð-
urlaus þegar frá fjalli dregst alt
fram í sjó.
b) Herdísarvíkurhraun kemur úr
Brennisteinsfjöllunum og fram af
fjallsbrún beggja megin Lyngskjald
ar. en hei'ir runnið saman aftur á
láglendinu fyrir neðan. Þetta’hraun
er sumsstaðar ui>]> gróið með lyng,
litlum skóg. gras, og góða haga í
Mgum og gjótum. Sums staðar er
það svart og ávaxtarlaust, með
g.jám og stöndum og grániosabreið-
um. Engir eru þar hellar eða stór-
gjár; þó er þar heliir kallaður
Gængurkonuhellir, því kvenpersóna
hafði einhvern tíma aiið bar barn.
11elli" be si er annars ekki stór.
c) Krýsuvíkurhraun um gosið úr
Eldborginni á* Deildarhálsi. austan
til við Krýsuvík. Eldborg þessi er
alt eins útlits og Kongsfell. ITraitn-
ið er upp gróið með gras, lyng og