Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Blaðsíða 29

647
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS -
telur syeitarbragur Jóns bónda
Jónssonar í Nesi 7 búendur á Strönd
meinast þar sjáli'sagt með hjáleigu
býli. 1749 er hún (þessi jörð) með
öilum sínum atbýlum öldungis eyði-
lögó af sandfoki og þá þó fyrir
nokkrum árum.
l>ar sem ekki er sandágangurinn,
þar eru skriðuföli, blástrar; þar að
lýtur saga Árna Þoisteinssonar,
merkisbóiula í Ilerdísarvík, og
þannig hl.jóðar: „Þegar jeg var 8
ára fór jeg fyrst með föður mínum.
út með Geitahlíð* og sá jeg þá í
<einum stað eitt lítið flag blásið í
aur hjerna austast í hlíðarhorninu
en hvergi annarsstaðftr, heldur ein-
liegt grasiendi og blóma yfir nlt
að líta“. Þessa sögu sagði hann
nijer þá við eitt sinn urðum sam-
ferða með nefndri hlíð. af forundr-
an yfir því hversu hrörleg hún var
)>á orðin er hann var sjötugur. Sá-
ust ]>á í henni fáeinir grasgeirar
hjer og hvar að neðanverðu eg ein-
stakir fáir grasblettir einasta þar,
seni hlje var við landnyrðingi. —.
Kirkjan á Strönd í Selvogi er köd-
uð heimakirkja; hún er enn á sama
stað, einmana á eyðisandi, þar sem
Strandarbær var meðan jörð ])essi
var bygð. — Iljer var þingabrauð
þar til árið 1749 að ekkjufrú bisk-
ups Jóns Árnasonar keypti, eður
þó hann áður andaðist, eyðijarð-
irnar Strönd og Vindás og gáfu til
Selvogs pvestakalls. Síðan hafa
prestarnir verið kirknanna forsvars-
menn, en Vogósar hafa ætíð, eftir
sem áður, verið prestsetur, en Krýsu
vík annexia.
Eiríksvarða.:i::i: Þó Eiríksvarða sje
'ekki frá forntíð, er það samt ekki
ómerkilcgt að hún skuli enn nú
standa óröskuð eftir svo langa tíð.
í— Hún er einhlaðin, á mjög hárri
#) Austan Krýsuvíkur.
**) Hún er kend við hinn alkunna
galdramann síra Eirík í Vogsósum.
Hann náði áttræðisaldri.
fjallsbrún, 1 fet er fyrir framan
hana að skörpustu brúninni. Hún
]er 1 faðmur að neðan, úr einhlöðn-
um steingarðsparti, er svo hver
steinn lagður yfir annan; flatir og
ílangir eru þeir; allir snúa endar
þeirra til beggja hliða; allir eru
þeir smáir sem lítilfjörlegir utan
veggs hleðslusteinar. llún er smá-
aðdregin frá báðum endum, ávöl að
ofan og á hæð meðalmanni neðan-
Erh. af bls. Go7.
iMinningin, myndin verður því að-
leins lifandi, auðgandi og sterk, þeg-
ar hún hefir í sjer samstillt áhrif
persónuleikans, sem glitrandi sam-
væmda heild.
Veruleikinn alltaf sterkari.
Enu er eitt, sem jeg vil nefna í
]æssu skmbandi.
Það stórkostlega fyrirbrigði til-
Verunnar fyrir okkur málarana er
að til eru litir í heiminum. Jeg
get ekki hugsað mjer, að hverfa
frá þessu aðalatriði til þess að búa
Itil skugga af veruleikanum. Það
finnst mjer vera tilgangslaust, því
veruleikinn verður alltaf sterkari
Vn eftirmyndin.
Málarinn hefir litina sem áhrifa-
vopn sín. í þeim liggur styrkur
þans.
En til þess að verk okkar komi
að tilætluðum notum, verða áhorf-
endurnir að vinna með okkur. Þeir
jnega ekki horfa óvirkir á myndir
pkkar. Áhorfandinn verður að beita.
íiugsun sinni, er hann horfir á mynd
írnar.
Álveg eins og þegar menn koma
í fyrsta sinn á ókunnugan stað. Þá
verða menn að kynnast kringum-
stæðunum á þeim stað. Við getum
ekki búist við, að ókunnugir stað-
ir, sem við höfum aldrei sjeð, sjeu
vert á síðu, snýr austur og vestur
til endanna, en flöt að norðan og
sunnan. Þessi Eiríkur Magnússon
var lengi prestur í Selvogi, þótti
skrítinn í ýmsu, og dó 1716. Áf
hans langa prestskap má ráða að
hann hafi aldraður orðið, og skyldi
menn setja að hann hefði vörðuna
hlaðið 6 árum fyrir afgang sinn,
þá er hún búin að standa 123 ár.
alveg eins og við höfum ímyndað
okkur að ósjeðu að þeir væru. Við
verðum að koma. okkur fyrir og
samlagast liinum nýju kringumstæð
um.
Áhorfanjli, sem vill hafa allar
myndir nákvæmlega eftir sínum
smekk er eins og maður, sem aldrei
vill eða nennir að hreyfa sig. Jeg
lít svo á, að myndir. eigi að víkka
sjóndeildarhring áhorfendanna,
feins og þær hafa víkkað sjóitdeild-
arhring málaranna.
Fólk gerir sjer alment ekki grein
fyrir því, að þegar málari kastar
sjer út í það verk að mála mynd,
þá er það engu líkara en fara í
ferðalag, sem oft er ákaflega erf-
itt. Þegar jeg byrja á.mynd hef
jeg svipaða tilfinningu eins og
kæmi jeg á ókunnugan stað í
jnyrkri og verði að fálma mig á-
fram. Smátt og smátt birtir mjer
fyrir augum, uns allt verður gló-
bjart og greinilegt.
Eitthvað svipað finnst mjer að
eigi að gerast fyrir áhorfendanum.
Ilann verður að hafa þolinmæði,
fálma sig áfram, uns hann sjer líf
óg tilgang myndarinnar.
Þannig fórust Þorvaldi Skúla-
syni orð, er hann lýsti fyrir mjer
í stuttu máli stefnu sinni og starfi.
V. St.
— Þorvaldur Skúlason