Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Blaðsíða 25

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
643
saman og drífa allan sel til hafs,
svo hann kemur ei aftur, 'eður
i'f kennir verður hann svo æðaudi,
að ómögulegt er að fanga hann.
Uin fiskgöngur vita menn lítið
utan þetta, að með vortímanum ná-
lægist alslags fiskur landið. Strax
ineð messum á vorin gengur stein-
híturinn burt í haf; hrognkelsi enn
}>á fyrri; þorskur og ýsa gengur
iei burtu fyr en vetrarfar og snjóar
byrja fyrir alvöru; kemur þá líka
vöðuselurinn, sem fælir fiskinn á
burtu og til hafs. Seint á sumri fer
jhákarlinn aftur að ganga undir
landið og er ekki ólíklegt hann
sæki eftir vöðuselnum á fjörðinn;
Iþó verður mikið lítið vart við hann,
nema utarlega í firðinum, og þar
brúka menn hákarlalóðir fyrir hann
og legur líka, og afla menn þar
töluvert á milli.
Geta má og þess hjer á Arnar-
firði að menn skutla, eða sem kall-
að er járna, hvalkalfa undan horn-
reiðar-, geirreiðar-, langreiðar-hvöl-
um þá inn koma og nema staðar
hjer á firðinum. Vinna menn þá á
3 dögum, alt að viku. Þessi afli er
framar fólki háskasamur en til á-
bata eður útsölu, því svo er raðað
niður, að flestir bændur hreppsins
fá lítinn hlut úr veiðinni, og geng-
ur þó þriðjungur hvalsins til Suð-
urfjarða. Þessar reiðar koma helst
inn vor- eður hausttíma. Ber og líka
stundum við að þessir hvalkálfar
missast, þá þeim verður ei sint’
vegna storma, þvi þeir eru ei streng
járnaðir fyr en aðkomnir dauða. —
Bæi kalla jeg enga reisulega, en
flestir þeirra eru nógu góðir að
búa í. Rekaviður enginn til og raft-
ar eða hrís er helst brúkað til áreft-
is í peningshús, eða miður vönduð
hús, þó ei nema máttarviðir sje und-
ir, þtfí stórir skógar fást hjer ekki.
Jarðrækt, túngarðahleðsla, þúfna-
sljettun etc. getur hjer ekki stund-
ast eins og þyrfti, því mannfólk er
ekki þar til og bjargræðis útvegir
sýnast ekki að leyfa það. Kálgarða-
brúkun hnignar aftur, því þrjú ár
samfeld hefir lítill arður af henni
komið, og fræ hefir ekki fengist.
Kartöfluafli er heldur ekki borinn,
við.
Til eldneytis er búkað tað og
hrís úr skógi, og þá meðfram harða-
torf, hvað ekki má kalla að finnist
í þessari sókn.
Útlent kyn af nauta- eður sauð-
f.jenaði hefir hjer ekki stað, og ekki
hafa menn hælt því, sem einhvern’
tíma fyrir nokkrum árum fengu
fáar skepnur af því í Barðastrand-
arsýslu, svo jeg vil meina það fje
sje þar að öllu leyti útdautt.
Vinnubrögðum er svoleiðis hátt-
gð: karlmenn stunda öll útistörf,
slátt, sjúferðir, hirðing á heyum,
torfristu og húsabyggingu og skóg-
arverk; kvenfólk stundar rakstur
og rifjun, smalamensku vor og
sumar, þrífur á heimilum og býr
til allan mat; að veturnóttum sest
það að ullarvinnu, AÚnnur fatnað1
upp á heimilisfólkið og til hvílu-
voða, þjónar karlmönnum, sem eru
við útistörf og vöðuferðir og gæta
fjár og nauta. Lítið er unnið af ull
til útsölu utan eiiispinnules; karl-
mönnum er þá ætlað á vökum að
kemba ull og vefa.
Iþóttir eru engar iðkaðar utan
skot með byssum og skutlun með rá
er iðkuð hjá ungum drengjum. Af
hljóðfærum vita menn lítið hjer að
segja, og nótnasöng ekki heldur;
er það máske fáeinir, sem bera við
sóng á langspil. Á vetrum eru lesn-
ar sögur stundum og rímur bera
menn við að kveða. Ekki má kalla.
að margir sje skrifandi, en þó eru
fleiri sem geta klórað seðil ef þeim
liggur á, sem þeir hafa af dálítilli
sjalfsiðkun; kvenfolk getur það
líka. Aldur og kyn þeirra, sem ei
eru skrifandi, get jeg ekki úr leyst,
því fólkið er langt fleira, sem ekki
ber við að draga til stafs, á öllum
aldri, bæði karl og kona. Siðferðið
titvortis er ekki vont yfir höfuð að
tala meðal fólksins, þö engan veg-
ánn sje hrósunarvert hjá öllurn, ó-
breinlyndi, kuldi við aðra, siðprýði
í orðfæri og viðmóti, þetta væri ósk
andi að lagfærðist til hins betra.
Jeg er því heldur ekki neitandi að
siðgæði útvortis hafi yfir höfuð
tekið heldur lagfæringu til stiltari
umgengni eður greiðasemi o. s. frv.
Um trúrækni veit jeg ei hvað segja
skal. Fólkið yfir höfuð er trúrækið,
það stundar kristilega útvortis siðu,
guðsorðalestur og heyrn, meðtekur
sakramenti, en^ hvort þetta skeður
af sannri trúrækni, eftir þekking og
sannfæringu, eður af fastheldni, sem
þjóðinni má vera eiginleg, og þá
líka af fólksins stundarlausa lífi,
sem heyrir fátt um það er trúnni
eiginlega hnekkir, má eftirlátast
öðrum að dæma, en ekki held jeg
trúrækni fari fram eður þekking trú
arbragðanna, þó mætti þekkingin
á sumum sannindum orðin auðsegj-
ánlegri.
Læknar eru hjer ekki neinir utan,
idistriktisinns Chirurgus til hvers
leitað er uip hjálp í mest áliggjandi
nauðsynjum. Engar eru h.jer heldur
yfirsetukonur yfirheyrðar; mörgum
laghentum kvendum tekst betur oft
í því en kunnátta er til. Ríkjandi
sjúkdómar eru hjer ei að jeg kttnni
að segja, þó mætti það helst vera
gigt sem margan þvingar í mjöðm-
úm, baki o. s* frv., en hvorki gin-
klirfi nje holdsveiki, þó kemur holds
veiki h.jer fyrir á stöku mannes'kju.
Ekki kann maður að segja að innl.
meðul sje hjer fyrir alvöru brúkuð
eða þekt almenningi, einkum tilb. af
grösum, en ekki má því heldur
neita, að mörg *tilraun, svo sem stól-
þípusetning, vatnsböð, dreifarblóð,
spánsflugu, eður í hennar stað sól-
eyjarbrúkun, lina þó oft þjáningar
rnanna heldur en á fyrri tíðum þá
engin tilraun var gerð. Sjúkdóma
á fjenaði getur enginn læknað,
þelst er það vankur svokallað, sent