Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 1

Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 1
Hvað kemur okkur fyrst- í hug, þegar minnst er ársins 1918? Tvennt er það einkum, sem menn mundu vilja nefna á undan öðru: ísland varð full- valda ríki og fyrri heimstyrj- öldinni lauk. Þetta veit hvert mannsbarn, sem komið er til vits og ára. Árið 1918 táknar markverð tímamót, bæði fyrir fslendinga og allan hinn vest- ræna heim. Fyrir íslendinga var endurheimt fullveldis stór- kostlegur sigur og áfangi, sem menn höfðu beðið eftir með ó- þreyju. Það táknaði raunar, að ný öld var að renna upp, en það sama mátti segja að gilti um flest Evrópulöndin eftir styrjaldarlokin. Sú skoðun hefur oft heyrzt, að lok heimstyrjaldarinnar 1918 hafi valdið aldahvörfum. Hin raunverulegu aldamót hafi verið þá. Tímabilið frá alda- mótunum fram að fyrri heim- styrjöldinni var í rauninni meira í ætt við 19. öldina. Menn hrifust af nýjum hugsjónum, voru bjartsýnir, trúðu á frið og mátt vísindanna. Á ytra borð inu var talsverður glæsileiki ríkjandi, að minnsta kosti í borgum Evrópu, en það var í rauninni hrörnandi þjóðfélags- form, engan grunaði þá að fram tíðin ætti eftir að bera í skauti sér önnur eins átök, grimmd og skelfingar, sem raun bar vitni um. Við lok heimstyrj- aldarinnar 1918 voru menn ■■ jafnvel bjartsýnir á það, að nú hefði verið háð stríðið til að binda endi á öll stríð. Þeir ■ sem kynntust óhugnaði styrjald arinnar á Vesturvígstöðvunum í Evrópu voru sannfærðir um, að aldrei mundi mannkynið framar kalla slíka viðurstyggð yfir sig. Auk hins merka áfanga í sam skiptunum við Dani og styrj- aldarlokanna minnast ís- lendingar þess frá 1918, að ]»á urðu meiri frosthörkur um land allt en dæmi voru tU um. En það f jórða, sem setti mark sitt á árið var vágestur sunn- an úr Evrópu, spánska veikin. Skal nú rakin saga ársins 1918 hér á íslandi, eins og hún birt- ist í frásögum dagblaða, þar sem skýrt er frá atburðum frá degi til dags. Einkum verður stuðst við fréttafrásagnir Morg unblaðsins. MESTA FROST í MANNA MINNUM Fyrstu daga ársins 1918 verður ekki séð á fréttum, að stóratburðir séu í nánd. Allt er með friði og spekt. í Gamla bíói geta Reykvíkingar séð „Þorgeir í Vík“, og Erlingur Pálsson sundkennari hefur unn ið nýárssundið, sem hófst frá Jes Ziemsensbryggju á nýárs- dag. Sjávarhitinn var 1,5 stig en vegalengdin 50 metrar. Bjarni Jónsson frá Vogi flutti ræðu og afhenti verðlaunin í vörugeymsluhúsi Eimskipafé- lagsins við Steinbryggjuna. Viku af janúar berast fregnir af ís, sem kominn er inn á ísa- fjarðardjúp, það er norðanátt og hörkufrost og stórviðri um mestallt landið. Jafnframt var í Reykjavík 20 stiga frost, og segja kunnugir að slíkt fár- viðri hafi ekki komið hér síð- ustu 7 árin þar á undan. Það fór eins og margir höfðu búizt við, að hafísinn mundi ekki láta á sér standa í norð- anstorminum. Mikill ís var á Húnaflóa og ófært til Siglu- fjarðar. Áttunda janúar er mannheldur ís á höfninni og sagt að fjöldi manns sé þar að spóka sig milli skipa og vél- báta. Frá Finnlandi berast þær fréttir að þar í landi hafi menn ekki farið varhluta af ógnum og skelfingum borgarastyrjald airnnar í Rússlandi. Sést það bezt á bréfi því, er hér fer á eftir og er frá danskri konu í Finnlandi. „Stjórnleysi rússnesku bylt- ingarinnar nær einnig til Finn- lands, því að hinir rússnesku hermenn sem hér eru hafa hrist af sér allan aga og slá sér sam- an við versta þorparalýðinn í landinu. Grimmdaræðið hófst fyrir nokkrum vikum með því að hinir ríkustu óðalsbændur voru myrtir, en nú eru menn drepnir hrönnum saman, hver svo sem staða þeirra er.“ Frostið heldur áfram og 12. janúar berast þær fregnir að kol séu nær uppseld og því miður engar líkur til þess að kolaskip muni koma á næstunni. Vegna frostgrimmdarinnarfalla messur niður og menn hafa varla haldizt við vinnu. 235 manns eru í svokallaðri dýr- Gísli Sigurðsson tók saman. Fiskvinna á Kirkjusandi. Á efri myndinni blaktir danski fán- inn enn við hún. rr Austurstræti haustið 1918. tíðarvinnu. Þeir vinna að grjót mulningi og holræsagerð og undirbúningi hins nýja Hafnar- fjarðarvegar. H inum árlega styrk til skálda og listamanna er úthlut- I að þrátt fyrir gaddinn og Ein- ar Kvaran rithöfundur er efst- ; ur með 2,400 kr. Næst hæsta styrkinn hlýtur Einar Jónsson ' myndhöggvari, 1500 krónur, | Guðmundur Magnússon rithöf- j undur, 1200 kr. Guðmundur ; Guðmundsson skáld 1000 kr. og i Jóhann Sigurjónsson rithöfund- j ur 1000 kr. Ásgrímur Jónsson málari, er aftarlega á listanum i með 500 kr. Uppúr miðjum janúar er talið óhugsandi að nokkurt skip komist fyrir Langanes og ófært á flestar hafnir á Norðurlandi. Um þetta leyti hefur sézt í enskum blöðum, að landi vor, Vilhjálmur Stefánsson land- könmuður, isé kominn fram í Al- aska eftir rúmlega fjögurra ára útiveru á norðurslóðum. Vil- hjálmur hafði lagt af stað í þennan leiðangur 1913 og feng- ið ríflegan styrk hjá Kanada- stjórn, en áform hans var að ferðast um löndin norðan Beau forthafsins. Þá ætlaði Vil- hjálmur einnig að rannsaka ná- kvæmlega skrælingja þá, sem þar búa og færa sannanir fyrir staðhæfingu sinni, að til væru svokallaðir hvítir skrælingjar. Fleiri landar hafa getið sér góðan orðstír erlendis, Harald- ur Sigurðsson er orðinn kenn- ari í píanóleik við sönglistar- * skólann í Erfurt og ætlar að halda hljómleika í Dresden, en Pétur Jónsson er í Kiel og syngur þar við góðar undir- tektir. Meðal annars hefur hann sungið Siegfrid, og hlot- ið mikið lof fyrir. Um þessar mundir er hinn frægi Kína Lífs -Elexír í miklum metum og í byrjaðan febrúar, þegar Lagar- foss kemur að austan, var stol- 1. desember 1968 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.