Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 8

■T essa fyrstu daga nóvem-
hermánaðar berast einnig frétt-
Lr af vopnahléi milli ftala og
Austurríkismanna, en meðal
þeirra skilyrða, sem ítalir
settu fyrir vopnahléi voru þau,
jakaburði og gerði megnan
usla í Meðallandi. Eyddust þar
bæirnir Sandar, Sandasel, Rofa
bær og Melhóll. Fólk komst
allt af, en flýði sumt að Leið-
velli, en talið er að jörðin
Sandar eyðileggist með öllu.
Hross á söndum hafa mörg
fundist dauð í íshrönnum og
mörg vantar. Rúmlega 70 kind-
ur fundust dauðar, flestar frá
Söndum og margt fé vantar.
I Álftaveri gerði hlaupið
einnig tjón. í Skálmarbæjar-
hrauni fylltist kjallari en fólk-
ið flýði í fjárhús. Frá Holts-
bæjum flýði fólkið að Herjólfs-
stöðum. Umhverfis Hraunsbæ
eru víða háar ísahrannir.
Manntjón varð hvergi. Tals
vert af vikri sandi og ösku
hefur fallið yfir Skaftártungu
og allar sveitir Vestur-Skafta-
fellssýslu, austan Mýrdals-
sands. 111 beit, en fénaður þó
óvíða á gjöf nema í Landbroti.
Þá hefur og fallið mikil aska
innantil í Öræfum, en einkum í
Svínafelli. Eru þar hagar slæm-
ir. í Suðursveit hefur fallið
nokkur aska, svo að fénaður
hefur látið illa við jörð. Gosið
virðist heldur í rénun, þótt
vottur af öskufalli í næstu
sveitum við Kötlu alla daga
frá því gosið hófst og til 18.
okt. Þann dag var þykkt loft
svo ekki sást til Kötlu, en
dynkir heyrðust og þann 20
heyrðust enn miklir dynkir
austur í Öræfum. Ef askan
fýkur ekki bráðlega eða þvæst
af er augsjáanlegt að eyða
verður miklu af fénaði í Vest-
ur Skaftafellssýslu með því að
heyfengur var lítill í sumar.
Bjargráða hefur verið óskað í
skeytum frá hreppsnefndum
V estur-Skaf taf ellssýslu.
í nótt hefur fallið aska hér
lítið eitt og mistur mikið í
lofti.“
þeir komnir í á vesturvígstöðv-
unum. Bandamenn mættu ekki í
neinu draga neitt úr hernaðar-
framkvæmdum sínum.
Spá Churchills um að Þjóð-
verjar mundu síðar færast í
aukana átti sannarlega eftir að
koma á daginn og mæða á hon-
um sjálfum.
Hinn 17. dag októbermánað-
ar fékk forsætisráðherrann sím
skeyti frá Kristjáni 10., þar
sem hann segir, að sér taki sárt
að heyra um hið mikla Kötlu-
gos. Óstaðfestar fregnir herma,
að Þýzkalandskeisari hafi sagt
af sér og Þjóðverjar séu að
missa kjarkinn og menn eru
þegar byrjaðir að ákveða keis-
aranum örlög, en sumir eru á
þeirri skoðun að Sankti Helena
sé of góð handa þeim manni,
„sem leyst hafi alla ára helvít-
is úr böndum.“ Þann 22. okt.
birtist svar Þjóðverja til Wil-
sons forseta, en það var í þá
átt að þýzka stjórnin mótmælti
ólöglegu og ómannúðlegu fram
ferði gegn þýzka hernum á sjó
og á landi og þar með gegn
þýzku þjóðinni. Þjóðverjar
voru nú á miklu undanhaldi
og þær ákærur m.a. bornar á
þá, „að þýzki herinn geri land-
spjöll og leggi í auð að þarf-
lausu byggðir á undanhaldinu,
og hefur einhverskonar nefnd
hlutlausra aðila verið sett til
að meta þetta.“ Margir hafa
sj álfsagt andað léttar á sjónum,
þegar sú tilkynning kom, að
kafbátum væri bannað að
sökkva farþegaskipum. Því olli
það sárum vonbrigðum hér á
íslandi á vetrardaginn fyrsta,
er sú fregn barzt hingað að
botnvörpungnum Nirði hafi ver
ið sökkt af þýzkum kafbáti.
Njörður var þá á leið til Fleet-
wood, hlaðinn fiski í ís. Þó
skiptir mestu máli að skipverj-
ar komust allir af og náðu
landi í Londonderry á írlandi.
Frá Kaupmannahöfn er það að
frétta að Spánska veikin sé
hin skæðasta drepsótt um lang-
an tíma, öllum skemmtistöðum,
skólum og háskóla hefur ver-
ið lokað og allar samkomur
bannaðar. Hér heima er uggur
í mörgum vegna frétta um sí-
aukin dauðsföll af völdum veik
r að er merkilegt og geng-
ur ef til vill kraftaverki næst,
að ekkert manntjón varð að
Kötlugosinu 1918, enda þótt
jökulhlaupið steyptist yfir
byggðir og vegi, næstum á
augabragði. Daginn sem flóðið
braust fram voru leitarmenn og
réttarmenn úr Álftaveri á
hættulegum slóðum og urðu að
forða sér undan flóðinu en allt
fór vel. Hurð skall nœrri hælurn
á Söndum, þar slapp heimilis-
fólkið með naumindum út und-
an flóðinu. Og máður nokkur úr
Skaftártungu slapp naumlega
yfir Hólmsárbrú um það bil
sem flóðið sópaði henni burtu.
En það var ekki bara bóndinn í
Hjörleifshöfðá, sem staddur
var vestan við sand þegar gos-
ið hófst. Nokkrir menn austan
úr sveitum voru í kaupstaðar-
ferð í Vík þegar gosið hófst
og fengu engar fregnir af á-
standi í sínum heimasveitum,
fyrr en skýrslan kom frá Þor-
leifi Jónssyni.
CHURCHILL REYNDIST
SANNSPAR
Um miðjan október var sitaða
Þjóðverja orðin harla vonlítil í
styrjöldinni og ýmsar umleit-
anir um vopnahlé höfðu farið
fram. Sumir sáu þá þegar á-
stæðu til bjartsýni en í Man-
ehester hélt maður að nafni
Winston Churchill ræðu og
sagði meðal annars, að banda-
mannaþjóðirnar mundu allar af
einlægum hug fallast á hið á-
kveðna og drengilega svar Wil-
sons forseta við friðarbeiðni
Þjóðverja. Það sem mesta þýð-
ingu hefði, væri hin ákveðna
krafa um tryggingu áður en
bandamenn gengu inn á að
linna hinni miklu sókn gegn ó-
vinunum. Ef engin trygging
væri gefin, þá mundu Þjóðverj
ar færast í aukana og komast
úr þeirri klípu, sem nú væru
Fimmtíu ár eru liðin síðan þessi mynd var tekin af húsunum við Bankastræti, en flest er þar
óbreytt enn í dag. Að neðan: Miðbærinn 1918.
innar erlendis, og sumir taka
sig til og skrifa pistla í blöðin
um, að nú ættum við að ein-
angra okkur, og umfram allt
að fljóta ekki sofandi að feigð-
arósi.
„Er það vonandi að lækna-
stétt landsins taki nú rögg á
sig og geri nú allar nauðsyn-
legar ráðstafanir til að firra
landið þeim háska, sem yfir vof
ir, þar sem pest þessi er.“ í
enda október ganga ávörp og
svör milli Þjóðverja og Wil-
sons Bandaríkjaforseta en
Ludendorff, yfirhershöfðingi
Þjóðverja, hefur sagt af sér.
í nóvemberbyrjun er
Kötlugosið farið að réna og
það hefur komið í Ijós af sjó,
að hlaupið hefur hlaðið upp
stórum tanga suður af Mýr-
dalssandi, til að sjá var eins
og borg stæði þar, því þar stóð
jaki við jaka á tanganum. Guð-
mundur Björnsson landlæknir
skrifar um þetta leyti fjórar
greinar um spönsku veikina,
telur að lúngnabólgan, sem
muni fylgja henni verði einna
hættulegust og lýkur grein
sinni svo:
„Ég býst ekki við, að hún
Katla gamla taki miklum
stakkaskiptum, þó farið væri
að kalla hana þýzku Böggu
eða dönsku Siggu, — víst er
um það að innflúenzan er nú
sjálfri sér lík, er innflúenza,
þótt farið sé að kalla hana
spönsku pestina."
Daníel Halldórsson auglýsir
móofna í októberbyrjun, en
auglýsingatæknin er á þessum
tíma ekki komin eins langt og
nú er orðið. Þó vekur það
feikna athygli að Haraldur
Árnason lætur saumavélarnar
sínar auglýsa fyrir sig, eins og
sézt af þessari frétt:
„Sniðugur er Haraldur. í
skemmuglugganum sínum hefur
hann sýnt saumavélar undan-
farna daga, en þær stóðu kyrr-
ar eins og dauðir hlutir eru
vanir að gera, þegar þeir eru
látnir í friði. Nú hefur hann
fest litla rafmagnsmótora við
saumavélarnar, svo þær ham-
ast við að sauma endalausan
borða sem á er letraður sá gull
vægi sannleiki — eða er það
ekki — að bezt sé að verzla
hjá Haraldi.“
REYKJALUNPUR, sími um Brúarland. Skrifstofa í Reykjavík: Bræðraborgarstíg 9, síml 22150
24 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. desember 1968