Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 7

Risastórar jakaborgir stóðu uppúr sandinum eftir Kótlugosiö.
hagaði svo til, að sandarnir um
hverfis voru sumstaðar haerri
en sveitin, eða sumt af henni,
og var því veruleg vá fyrir dyr-
um.
I viðtali við Vísi sagði
Gísli Sveinsson sýslumaður svo
frá. Jökulhlaupið var ægilegt
yfir að líta. Flóðið breiddist á
stuttum tíma yfir allan Mýr-
dalssand og umkringdi Hjör-
leifshöfða. Hrikaleg jakabákn
báru við himinn og svo var
jakaburðurinn mikill að víða
sást ekki í vatnið fyrir honum,
nema þar sem stór straumar
náðu framrás. SJórinn utan við
sandinn var alþakinn stórum
og smáum jökum. Þrír vélbát-
ar úr Vestmannaeyjum og flutn
ingabáturinn Skaftfellingur
voru í Vík og verið að ferma
þá og afferma í óða önn, þegar
gosið kom. Var því hætt vegna
þess að búist var við straum-
köstum og byljum af jökul-
hlaupinu. Kl. 5 var kominn
ægilegur straumur í sjóinn.
Var þá bátunum eigi vært og
lögðu þeir af stað hver af öðr-
um. Fyrst í stað óttuðust menn
að Vík mundi stafa hætta af
flóðinu en svo varð eigi.
Ekki vissu menn gerla hvern
ig þeim leið, er bjuggu austan
við flóðasvæðið, og því var
það, að stjórnin beitti sér fyrir
að hraðboði yrði sendur úr
Hornafirði og alla leið vestur
í Skaftártungu til að fregna
þar af ástandi. Þorleifur Jóns-
son alþingismaður í Hólum gaf
stjórninni svohljóðandi skýrslu
um ástandið,
„Þorbergur sonur minn, sem
fór sendiferðina að Hlíð í Skaft
ártungu til að fá fregnir af
Kötlugosinu kom aftur í gær-
kvöldi og skýrir svo frá því.
Kötlugosið byrjaði um nónbil
12. okt. með vatn- og jökul-
hlaupi yfir Mýrdalssand, aust-
an Hafurseyjar. Hlaupið geyst-
ist fram Hólmsá, sópaði burtu
Hólmsárbrú með steinstólpum.
Fólk flýði Hrífunesbæinn en
bæinn sakaði þó ekki. Hlaupið
fór í Kúðafljót með miklum
Húsum í Vík er mikil hætta
búin af flóði. Síðan byggðin
kom þar á sjávarbakkanum,
hefur aldrei komið gos, svo að
sennilegt er, að Víkurbúar sofi
ekki fast næstu nætur.“
Skömmu eftir að gosið byrj-
aði, sást reyk- og gufumökkur
héðan úr Reykjavík og bar
hátt við himinn. Jókst hann
stöðugt og þegar tók að dimma,
sáust eldglæringar og eld-
strókar í mekkinum. Mátti svo
að orði kveða, að allt austur-
loftið hafi sýnzt sem eitt eld-
haf, þegar dimmt var orðið:
„Vitum vér þess engin dæmi, að
nokkurt eldgos hafi sézt svo
glögglega héðan úr bænum og
má því draga af því ályktun,
að þetta sé eitthvert hið mesta
gos, er sögur fara af. Síma-
sambandið í Vík var slitið í
gærkvöldi, vegna þess að stór-
hættulegt var að nota símalín-
una, sökum þess, hvað loftið
var þrungið af rafmagni."
U m þessar mundir voru
menn farnir að eygja lok ó-
friðarins í Evrópu, en þá gerð-
ist það er varð til að ýta und-
ir hatur og tortryggni, að Þjóð-
verjar sökktu póst- og farþega
skipinu Leynster, sem var í
förum yfir írlandshaf. Þýzkur
kafbátur réðist á það og segir
í blöðum frá þessum tíma, að
menn séu hræddir um, að þar
hafi farizt rúmlega 500 manns.
Af 100 konum og börnum, sem
voru um borð tókst aðeins að
bjarga 15. Blöð um allan heim
telja þetta hið hræðilegasta
grimmdarverk, sem framið hafi
verið á sjónum, síðan Lusitaniu
var sökkt og spyrja, hvernig
unnt sé að trúa á friðarvilja
Þjóðverja, þegar þeir leyfi, að
haldið sé áfram svo djöfullegu
athæfi. Þegar skipið var tekið
að sökkva, var öðru tundur-
skeyti með vilja skotið
aftur. Varð þá sprenging í
vélarúminu og ónýtti björgun-
arbát, sem í voru 70 menn.
Tættust þeir sundur í smáagn-
ir.
Hér heima vekja þó frásagn-
ir af Kötlugosinu langmesta at-
hygli þessa dagana. Annan dag
gossins fréttist að meiri og
minni eldblossar hafi sézt frá
Hólmavík, þegar kvölda tók.
Dynkir heyrðust þar allmiklir
alla nóttina, en ekki urðu menn
varir við titring. f Vestmanna-
eyjum voru glæringarnar svo
miklar, að albjart varð með
köflum í Eyjum eftir að dimma
tók. Eldur sást við og við úr
jöklinum, en öskufall var þar
ekkert. Frá Garðsauka í Rang-
árvallasýslu var símað til
Morgunblaðsins, að öskufallið
væri að minnka og menn gátu
slökkt lampaljósin, sem logað
höfðu allan daginn vegna myrk
urs af völdum gossins. Eld-
glæringar sáust jafnvel af
Sterling, sem var á siglingu fyr
ir Vestfjörðum.
i að virðist vera að víðast
hvar á landinu hafi fólk orð-
ið talsvert vart við þetta gos,
m.a. í Reykjavík: „Sem betur
fer er það ekki oft, sem Reyk-
víkingar fá aðra eins sjón að
sjá eins og í fyrrakvöld. f
austri, norðan við Henglafjöll-
in gat að líta slíkt flugelda-
skrúð, að enginn hefur annað
eins séð. Voru það leiftur af
gufumökknum og þutu elding-
arnar í bendu hver um aðra
og voru jafnvel tugum saman í
loftinu í senn. Voru sum leiftr-
in svo björt að náttmyrkrið
rofnaði í svip og sást glöggt
fjallahringurinn í austri, en
menn fengu ofbirtu í augun.
Var þetta stórfenglegri sjón en
svo að hægt sé að lýsa henni
með orðum.“
ALFTAVERIÐ í
MESTRI HÆTTU
Enn er ekki vitað hvort
manntjón hefur orðið:
„Engar sannar fregnir hafa;
menn fengið af því að ferða-
menn hafi verið á söndunum
austan Múlakvíslar. Tveir
menn frá Ásum í Skaftártungu
komu yfir kvíslina áður en
jökulhlaupið kom og náðu
heilu og höldnu til Víkur.
Vissu þeir eigi til þess að
nokkrir menn hefðu verið á eft
ir sér.“ í Hjörleifshöfða var
einn bær og bóndinn þar var
staddur í Vík þegar gosið hófst,
og tepptist þar þar til hlaupið
rénaði svo að sandurinn varð
fær. Aftur á móti einangraðist
konan og annað heimilisfólk
þar á bænum á meðan.
Talið var að Álftaverið
mimdi í mestri hættu alira
sveita. Það var alveg innikró-
að miili vatna, enda gosstaður-
inn tiltölulega nærri. Einnig
Þú kaupir auðvitað miða í
von um vinning. Fjórðungs-
líkur á miða. Happdrætti
SÍBS býður aðeins eina röð
og aðeins heilmiða og verð-
ið ólpreytt. Og svo færðu
vinning og ert harla ánægð-
ur. Og jafnvel þótt þú vinn-
ir ekki, geturðu samt verið
ánægður og sagt við sjálf-
an þig: „Peningunum var
vel varið. Ég styð sjúka til
sjálfsbjargar."
AUKAVINNINGUR
1969 EHV0UTO1800S
1. desember 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23