Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 12

Skjöldurinn, sem Kjarval gerði í tilefni 1. ues. 1918.
Ljósm. Ól. K. Magnússon.
bænum til að bæta úr þeirri
miklu neyð sem ríkti hjá mörg-
um fjölskyldum og söfnuðust
brátt 40 þúsund krónur. Þessu
fé var skipt á milli þeirra sem
bágstaddastir voru.
Allt venjulegt fólk hafði far
ið úr skorðum, það sýnir með-
al annars frétt í Morgunblað-
inu 21. nóvember:
„Salernishreinsunin í bænum
lagðist algjörlega niður sóttar-
dagana og er í svo miklu ó-
lagi enn þá að til vandræða
horfir. Salerni hafa eigi verið
hreinsuð í margar vikur og
fólkið sem við þetta á að búa
er í algerum vandræðum. Og
sumt fólk, sem ekki er vandast
að virðingu sinni hefur látið
þetta verða sér átyllu til þess
að fremja þann svívirðilegasta
sóðaskap, sem raun ber vitni
um ef litið er bak við sum
húsin hérna í bænum.“
UMBÆÐUR UM
BANDALAG ÞJÓÐANNA
Úti í heimi eru stjórnmála-
menn heimsins að huga að því
hvernig ófriður verði fyrir-
byggður í framtíðinni. Hvern-
ig það á að gerast ókleift heilli
stórþjóð að beita aðra þjóð of-
beldi og raska jafnvægi heims-
friðarins. Síðasti liðurinn í skil
málum þeim sem Wilson taldi
nauðsynlega fyrir friði í ræðu
sinni fyrr á þessu ári hljóðaði
svo:
„Mynda verður með sérstök-
um samningum almennt þjóða
bandalag með þeim tilgangi að
allar þjóðir, hvort stórar eru
eða smáar, öðlist gagnkvæma
tryggingu fyrir pólitísku sjálf-
stæði sínu og að lönd þeirra
verði ekki skert.“ Það er sem
sagt unnið að því að koma á
laggirnar bandalagi þjóðanna,
margir gera sér vonir um að
slikt bandalag eitt geti áork-
að því sem flestir telja mikil-
vægast: Að tryggja heimsfrið'
inn um ófyrirsjáanlega fram-
tíð.
Spánska veikin fór ekki að
breiðast allverulega út um
sveitir landsins fyrr en hún
hafði náð hámarki í Reykja-
vík. f fyrstu var ætlunin að
stuðla að því að veikin kæm-
ist ekki austur fyrir Þjórsá,
síðan var miðað við Markar-
fljót en veikin komst alla leið
austur að Jökulsá á Sólheima-
sandi. Þá barst veikin um Borg-
arfjörð og fór þar víða og allt
norður í Hrútafjörð. Hún barst
einnig til ísafjarðar, Siglufjarð
ar en var þar vægari en í
Reykjavík. Frá því að fyrsti
maðurinn dó úr spönsku veik-
inni í Reykjavík var talið að
þar hefðu látizt um 260 manns
af völdum hennar.
í Árnessýslu létust 26 og 25
manns í Vestmannaeyjum og má
gera ráð fyrir að eitthvað á
fjórða hundrað manns hafi lát-
ist úr spönsku veikinni.
Það er eftirtektarvert þegar
farið er yfir andlátstilkynning-
ar dagblaðanna frá þessum
tíma að fólk á besta aldri
virðist hafa orðið auðveldust
bráð.
S íðustu daga nóvember-
mánaðar eru umræður um
skjaldarmerki íslands því
frétzt hefur, að forsætisráðherr
ann vilji láta breyta því. Hann
hefur falið Ríkharði Jónssyni
myndhöggvara að gera teikn-
ingu að nýju skjaldarmerki
íslands eftir nákvæmum regl-
um. Það hefur jafnvel heyrst,
að í skjaldarmerkinu eigi að
vera Landvættir fslands. Samt
er að sjá, að sumum finnist
hægt að eyða tímanum í eitt-
hvað þarfara á þessum alvar-
legu tímum en bollaleggingar
um skjaldarmerki:
„Til hvers allt þetta tildur,
allt þetta til að sýnast, þegar
allir vita að hér er margt og
mikið í megnustu óreiðu. Það
er byrjað á því að halda fundi
um breytingu skjaldarmerkisins,
langar og miklar bollalegging-
ar, eins og það út af fyrir sig
hafi nokkra þýðingu, hvort
þorskur, fálki eða landvættir
eru í merkinu. Er ekki kominn
tími til að menn hætti öllu
„húmbúkki“ og snúi sér með
alvöru að því að koma hér
ýmsu sem miður hefur farið í
Iag, svo fslendingar geti komið
fram sem óháð fullvalda þjóð,
án þess að verða sér til skamm-
ar.“
ALMENNINGSELDHÚS
THORS JENSENS
Mánudaginn 25. nóvember er
yfirlætislítil tilkynning í Morg-
unblaðinu, yfir henni stendur:
Matgjöf. Þar kemur í Ijós að
Thor Jensen útgerðarmaður hef
ur fengið eldhús sláturhússins
lánað og ætlar að hefja þar al-
mennar matgjafir sem byrja
föstudaginn 22. nóvember
klukkan 12. Þar verður fátæk-
lingum framreiddur matur til
neyzlu á staðnum og matur auk
þess borinn út eftir föngum.
Þessi einstæða risna og höfð-
ingskapur Thors Jensen, að
koma á fót almenningseldhúsi
og greiða a-llan kostnað við
það verður lengi í minnum hafð
ur. Þar voru gefnar mörg
hundruð máltíðir daglega en
aðallega voru það börn, sem
þessa nutu, þó voru sendar
margar nriáltíðir út um bæ eft-
ir því sem óskað var Þessar
matgjafir Thors Jensens stóðu
fram að áramótum Samkvæmt
skýrs'lum forstöðumanns og for-
stöðukonu eldhússinr voru
sendar samtals 7000 máltiðir út
í bæ til þeirra sem ekki gátu
komið í mötuneytið en í mat-
skálanum sjálfum voru fram-
reiddar sí mtals um 9500 mál-
tíðir.
Ýmsar útlendar borgir höfðu
á ófriðarárunum komið sér upp
almenningseldhúsum til að
bæta úr vandræðaástandi og
var talað um að gera það einn-
ig hér. Málið var komið það
langt áleiðis, begar ófriðnum
lauk, að opinberum styrk hafði
verið heitið ti'l þess að kynnast
almenningseldhúsum erlendis.
En við það sat. Þetta mál var
búið að \era þrjú ár á döfinni
og ekkert farið að gera, þegar
loks þörf hefði verið á því. Þá
kemur einn maöur og setur á
stofn almenningseldhús með
fárra daga fyrirvara og því er
ekki nema von að menn spyrji:
„Er hægt að hugsa sér skýr-
ara dæmi upp á mismuninn á
milli einstaklings athafna og
opinberra. A öðrum staðnum er
Iangt vandræðanöldur og lull-
vissan er um, að bærlnn getl
alls ekki færst í fang að reka
svo vandasamt fyrirtæki sem
þetta, en á hinum framkvæmd
einstaklings á sama máli, þegj-
andi og liljóðalaust. Herra Thor
Jensen hefur sýnt í verkinu að
mótbárumar, sem hafðar voru
á takteinum voru ekkert annað
en slúður ekkert annað en hé-
giljuskapur manna, fyrir aðgerð
arleysi.“
HNÍPIN ÞJÓÐ FAGNAR
FULLVELDI
Þá er komið að hinum stór-
kostlegu tímamótum sem lengi
hafði verið beðið eftir og lengi
verður minnst. Nú höfðu atvik
in hagað því þannig til, að fs-
lendingar voru naumast í há-
tíðaskapi. Flestir höfðu mátt
þola ástvinamissii O'g flestir
þeirra sem eftir lifðu, voru ný-
staðnir upp úr erfiðum veik-
indum. Það var hnípin þjóð
sem fagnaði fullve'ldi í skugga
dauðans hinn 1. desember. Há-
tíðahöldir. voru í samræmi við
það, hljóðlát og hávaðalaus.
Veður var svo fagnrt sem verða
mótti um þetta leiti árs, logn,
frostlaust og heiðríkja Allstað
ar var autt í sveitum og þær
mjög dökkar yfir að líta eins
og venja er til síðla hausts, en
hrím á hæstu fjöllum. Forsíðu-
greinin í Morgunblaðinu 'lætur
ekki mikið yfir sér þennan dag,
hún heitir Dagurinn, fyrirsögn-
in með smáu letri í einum dálk.
Þar segir svo: „Um undan-:
farna áratugi hafa vitrustu og
'bestu menn þjóðar vorrar bar-
ist fyrir viðurkenningu Dana á
sjálfsögðum rétti vorum til þess
a'ð ráða einir högum vorum. Nú
er viðurkenningin fengin, svo
ótvíræð að ekki verður um deilt.
í dag sest íslenska þjóðin á
bekk með fullvalda þjóðum
heimsins.
Og hvað Dani snertir, þá
sýnist oss svo serr sá flokkur
þeirra, er íslendingum er and-
vígur, sé svo fámennur að oss
stafi ekki ný ófriðarhætta úr
þeirri átt. Það virðist orðin
ríkjandi skoðun í Danmörku,
að betra sé að bjóðirnar skilji,
en að þær lifi saman í ósam-
SETBERG
ViktorBridges
Maður
f rá Suður
Amerfku
ArmÓlaÞýddi
©AUGLÝSINGASTOFAN
Viktor Bridges
Maður f rá Suður Ameríku
HIN GAMLA GÓÐA SKÁLDSAGA
Árni Óla Þ/ddi
Hver er maðurinn frá Suður-
Ameríku? Hvernig fer fyrir þess-
um ágæta manni, sem tók að sér
að vera tvífari hans og leikahann?
Sleppur hann lifandi? Hvernig
fer um þetta furðulega ástar-
ævintýr hans?
Þannig gengu spurningarnar dag eftir
dag meöan sagan birtist sem framhalds-
saga í íslenzlcu dagblaði fyrir nokkrum
áratugum. Fólk hringdi og kom rakleitt
til að spyrja þess og margs annars við-
víkjandi sögunni og stöðugt jókst þessi
áhugi eftir því sem á söguna leið.Sagan
háfði náð tökum á því. Og svo mun
enn fara.
28 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. desember 1963