Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 10

ODD EIDEN
HEIMÞRÁ
Þráinn hélt á í hendinni varð
þyngri og þyngri. Hann byrjaði
að krota eitthvað á töfluna og
krítanmolinn var harður eins og
vöðvarnir í fótum hans.
„Þetta er tóm vitleysa," sagði
kennarinn.
„Nú,‘‘ sagði Þráinn.
„Líklega ekki lesið heima
frekar en fyrri daginn." Þráinn
anzaði honum ekki, fannst hver
heilvita maður geta sagt sér það
sjálfur, að það fer enginn
hei'lvita maður að byrgja
sig inni yfir skólabókum, þegar
nægur snjór er í fjailinu og
veðrið er gott og maður er ung-
ur. Þetta hélt Þráinn, en kenn-
arinn virtist vera á öðru máli
og hann stökk úr púltinu eins og
kviðdreginn hlébarði, þreif
krítina úr hendi Þráins, tók í
öxl hans og henti honum eftir
endilangri skólastofunni. Lipur
maður þessi reikningskenn-
ari, hugsaði Þráinn og settist.
Þannig var hún þessi kennslu-
stund, en svo komu frímínúturn
ar. Þar var Þráinn í essinu sínu.
Hann var fljótur að hlaupa og í
stórfiskaleik áttu krakkarnir erf
itt með að klófesta hann.
Og snjókastið, kúlurnar sem
hann hnoðaði voru harðar og
gæfi hann sér eitthvert mark,
hitti hann oftast nær.
Svona voru æskuárin, hver
dagur öðrum betri, alltaf gaman,
jafnvel þegar reikningsfcennar-
inn fór að reyna að líkja eftir
einræðisherra og rugla saman
hávaða og aga. Og núna í dag
var Þráinn að reyna að endur-
heimta þessa gleði, sem hér fyrr
meir hafði verið eins og hvér
annar sjálfsagður hlutur. En
var hann hamingjusamur? . . .
Nei. Og hvar ihafði honum fatazt
flugið? Hvenær hafði hann byrj-
að að fjarlægjast konuna sína
og hún hann? Þau höfðu elskað
hvort annað fyrst í stað, en hvað
svo? Hann hafði fengið þá flugu
í höfuðið að koma sér áfram í líf-
inu, reisa einbýliShús og eign-
ast tvo bíla. Konan hafði ekki
heimtað neitt, en hún var þessu
heldur ekki andsnúin. Og einn
góðan veðurdag, vöknuðu þau
upp við vondan draum, þau gátu
ekki lengur tálað saman. Þetta
allt saman hafði þá verið of dýru
verði keypt. Þau höfðu misst
sjónar á því, sem skiptir mestu
máli að láta sér þýkja
vænt hvoru um annað
og viðhalda ástinni. Lengi fram-
an af hafði honum tekizt að við-
halda myndinni af konunni eins
og hún hafði komið honum fyrir
sjónir fyrst þegar þau hittust.
Seinna komu erfiðieikarnir að
byggja upp fyrirtækiö, áhyggj-
ur, önuglyndi og eirvhvers stað-
ar á leiðinni kaffærðist
þessi fagra mynd. Allt f einu
sá hann ekkert nema subbulega,
miðaldra konu í allt of stóru
húsi. Hvað hún sá vissi hann
ekki, en alla vega var það ekki
eitthvað gott. Og þá var skilnað-
urinn óumflýjanlegur. Þau höfðu
eignazt al’lt, en samt misst af
strætisvagninum.
Þráinn fór nú niðrá Hótel
Akureyri, tif þess að reyna að fá
herbergi þar, en ekkert gekk. A
Varðborg fór á sömu leið. Dagur-
inn mjakaðist áfram og einhvern
veginn var veðrið of gott,
til þess að húsnæðisleysið næði
að gera honum gramt í geði. Um
kvöldið fékk hann sér góða
'má'ltíð á Hótel KEA og rauðvín
með matnum. Og svo var það
Sjálfstæðishúsið. Þangað virtust
leiðir allra liggja á þessu föstu-
dagskvöldi.
Þegar hann var kominn inn
skoðaði hann sig fyrst um niðri,
en svo fór hann uppá loft og
settist á svalirnar með glas
í hendi. Þaðan sá hann út yfir
dansandi mannhafið. Lagið sem
hljómsveitin spilaði var fjörugt,
en þó voru hreyfingar fólksins
hálf letilegar og það var ómögu-
legt að sjá hver var að dansa
við hvern. Þetta var fallegt
ungt fólk, og það var vel klætt,
en samt var einhver deyfð yfir
því. Það var engu líkara en því
væri haldið í eirvhverjum viðj-
um, sem jafnvel æsandi hljóm-
listin megnaði ekki að losa
það úr. En fötin voru falleg og
skálmarnar á buxunum voru víð-
ar og konurnar voru skrautleg-
ar. Þráinn var hins vegar ekki
kominn til Akureyrar til þess
að horfa á mollulegar hreyfing-
ar ungs fólks og hann
langaði mest að fara út aftur og
ganga uppá Brekku eða niðrað
höfn.
Syrpan var nú búin og fólkið
dreifði sér og skömmu seinna
byrjaði svo aftur sama másandi,
seinláta höktið. :í loftinu snerist
stór Ijóskúpull, sem varpaði frá
sér birtu í öllum regnbogans lit-
um og Ijósgeislarnir brotnuðu á
svipdaufum andlitum fólksins.
„Nei, Þráinn," var allt í einu
sagt fyrir aftan hann og hann
leit upp. Þarna var þá Gunnlaug-
ur kominn. „Má ég kynna þig
fyrir konunni minni?" sagði
hann og Þráinn stóð upp og
rýndi í gegnum tóbaksmettað loft
ið.
„Hvað er þetta ekki hún
Sjöbba?" sagði Þráinn undrandi.
„Það er nú líkast til,“ sagði
Gunnlaugur.
„Og þú þekktir mig aft-
ur?“ sagði Sjöfn.
„Vitaskuld." Þau höfðu ö(l
þrjú verið í sama bekk allan
barnaskólann, en svona hafði
Þráínn fylgzt lítið með, hann
vissí ekki einu sinni, að þati
væru giift. Þau hortðu hvert á
annað, en allt í einu byrjuðu þau
að hlæjá, öll þrjú. Fölk sem hef-
Framhald á bls. 31
Til enu enduinminningar, sem
líkjast fræjiuim á imalbiki. Þau
skjóta ekki ifrjóönigium, fyrr en
vi<nd!urin.n befur feyifct iþeim út
í skurð.
Eitfhvað svipað gerðist í
kvöfd, iþeg-ar ég var úti á igangi
með ihiuindinn miinin.
Við ikomium ni'ðtir að strönd-
inni, oig ég settist á steinb'ekk
í rölkkrinu. Um leið og éig
hohfði á báitana á firðinum
tendra afjós isín, kvei'ktd ég á
litllu fenðatæki, isem ég hafði
tekið imleð mér, af þwi að Piati-
'gorski átti að llteika á iþessum
'tirna, o|g é(g Vildi hvorki mdssa
af igömigufterðinni né konsertin-
uim.
Og Iþarna sat ég — og tónar
cellósins svifu eiris og þung-
lyndisleg hunamgsiflDuiga yfir
sll'éttan sjóinn. Tungiið kom
upp. Qegnum Brahmis heyrði
í skelTi fiá mötorhált.
Ég horifði á hundinn, sem
hljóp á milli 'gömlú baðkief-
anna.
Var það af Iþví, að amerúski
ceiilólleikarinn var fæddiur í
Okriaimu, sem mér varð alit í
einu huigsað rtil Luk Abraham-
ovitsj, manns frá sama landi?
Ailla vega var það óvænt.
Fyrir tilstiMi celTós varð óg
þess skyndilega var, að ein-
hver úr ifortíðinni s'tariði dökk
iglóandi auguim á steinbekkinn,
þiar sem' ég isat. Ahrahamovitsj
var nær tveir imetrar á hæð og
mijöig gaima'll. D'álítið láliúlilur —
oig al'itaf starandi — stóð hann
mieð hendurnar inn undir
frakkanuim, sem náði niðiur á
ökia. (Hatiturinn var svaribur og
kringJötrtiur, Og við eyrun
hémgu dökkir tappatogaralokk
ar.
'SDika hárigrieiðlsLu hef ég ann
ars aðeins séð i hinni sitrang-
trúuiðu Jerúisaltem.
Uim Iþennan óvenju hávaxna
öldung er það annars að iseigja,
að iþað var hann, sem á hvol'pa
áruim miinuim opnaði skiihing
iminn á Iþví, að póditíisk örlög
•geta verið handan við alla póli
tiíska Iþtekkingiu.
Já, ,;þekkingu“. 1 ánsiliok
1939 vissi ég allt, ég var hvolip-
ur. Þá vann ég í bjaritsýni
minni fyrir Nan'senshjálpi.na.
Timá (Hiltflers, hlugsaði ég, igetur
ekki varað ®enigi. Við sótítium
flóttamenn 'frá Mið-Evrópu og
höfðum leytfi til að ifyíl'a
„ifcvðta", sem nam 250 flótta-
mönnum.
— Mér er ekki kait í kvöild,
iþótft ekki 'sé lamgt þangað til
fól'k segir hvað viö annað:
„Þakka 'þér 'fyrir sumaráð,"
CELLO
Um gamlan mann, Luk
Abrahamovitsj, og síðasta
áfangann í lífsferð hans
ODD EIDEM
höfundur þessarar greinar, er norskur
blaöamaöur og rithöfundur. Fæddur
1913. Meistarapróf í bókmenntum 1938
Hann hefur skrifað um hin margvísleg-
ustu efni um dagana og m.a. samið
nokkur leikrit. Hann var lengi bók-
mennta- og leiklistargagnrýnandi dag-
blaðsins Verdens Gang, en skrifar nú að
staðaldri fyrir vikuritið Farmand. Hann
kynnir sig að mörgu leyti með grein þess-
ari.
sem er hrygigilegasta kveðja,
sem til er.
'Það var ekki sumar, 'þegar
Abrahamovitsj ikdm tiT INbr-
egs! Það var snemmia mioriguns
tiveim dögum Æyrir jól.
Klulkkan koritér fyrir átta,
áður en bú'ðir voru opnaðar,
gékk ég 'fram og afltiur á einum
af hinum lönigu braubarpöllium
á Austiurstiöðinni, með eymna-
hlífar. Von var á Itestimni frá
úffllöndum á iþessum tima.
Mteðan ég harði mér, sá ég,
að „Bergensfjiord" lagði að
landi irneð Tjósum ög greni
s'krýdduim möstruim.
Mismimmir mig? Var það
ekki óskiljanTegt, að óg stikaði
þarna ium og hllá'kkaði til að
taka eimmitit á móti þessuim
fTóttamanni?
Nei, iþað eir ékki óskiljanlegt,
ég var hvodipur. tBnn var ég
sfikur hvolpur, að ég hneirit og
'beint hlakkaði til þess að sjá
þakklaeCi Ifl'óttaimamns, — þegar
Ihanm igiemgi miðlur viagmþrepiíi
og 'stigi fseiti á ‘frjálsa jörð.
Seinna :i 'Jlifinu uppigötvaði ég
það, að imangt ifblk, isem eyis af
hjartagœziku sinmi, innir ekki
aif höndum góðgerðastarfsemi,
héldur selur hana, og sá igjal'd-
eyrir, ®em kauipandimn á hielzt
að igreiða með, hieitir þakklæti.
Ó, hugsaði ég, 'þessi iroaður
skal !fá að eiga jó'l 'í friði oig
öryiggi!
Heima hjá mimmi elskulegu
norsku mlóður hafði herbergi
verið ætl'að 'handa lúitlendingn-
'Uim á aðifangadagskvöTd, Iþiví að
á s'iiku ikfvölldi væri ekki
’skemmtilegt fyrir hann að hír-
ast í 'þvi húsnæði, siem Nans-
enshjáTpin hafði getað úitveg-
að honum. Fjölskyfllda mím
hafði þegar keypt jóíagjafir
handa Abmhamovitlsj. Fjar-
skyTdar ifrænkur höfðu prjón-
að eitthvað, hlýja skó átti að
fcaupa, Iþegar vitað væri um
núimérið, einniig lflóðiruð vetrar-
iföt, í Btuitit'U im'áili sagt, Iþað átti
að búa honum eilitla paradis í
Jesú naflni. Þvi að vissuim við
ekki, hvaðan Abrahamovitsj
kæmi? V'oruim vdð ekki fóJlk,
sem vissuim eitrthvað um stjórn-
im'ál? Mér var kunmuigt umi ör-
lög hans af lömgum bréfiaskrift
uim, og rétit eins og það var, þá
ihaifði ög itriöðið honuim inn á
'kvótann! Samlkvæimt regLúnum
var hann alTtoí igamall, og auk
iþess var það ekki í ofckar
verkahrin'g 'að vinna fyrir
rúissneska 'flöttaimenn.
En li hinu gráa hafd hróp-
andi ftlótitamannabréfa hafði ég
rékið augun d eins 'fconar lyign
streymamdi fcyrrð. Abrahamo-
vitsj skrifaði með bófcstöíluim,
sem voru eims oig sfcordýrafæit-
ur, að ihamm hieíði fliúið frá Od-
essa, og hiinni rússnestou foylt-
imgu. Hann ihtefði knmizt noeð
sikipi til Tyrklands — pg verið
visað þaðam úr landi etftir
nokkur ár. Siðan hetfði hanm
hafnað i Vínanbong, iþar seim
hann 'hefði búið einn lítinn
manms'alduir — sem píamóstiMir.
Svo fcoimu iÞjóðverjarmir þang
að cng ráku hann út á 'göitu. Þá
var hanin 76 ára, of gamall til
Iþess að neimn vildi mota hann
til að istillila isiitt pdanó. Eins og
a'l'lir aðrir Gyðimgar varð hamn
að sauima guia iboriða á föt sín,
„den igellbe Ffl'eck", merikið sem
sýmdi, að ihonum væri úthýst
úr mannfélagi'nu. — Daga sem
niætur hatfðist hann við í
skemimtiigörðu.n'Um.
Og svo var það einni'g bann-
að, og þá 'svaf hann d porti rná-
'lægt igasstöð. Þamigað tökst imér