Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 14

Til vinstri: Hér stóð ndkið til, en árangmrinn varð ekid eítir
því, nema á ytra borðinu. Þetta glaesta hús er Finlandia, sem
Alvar Aalto var fenginn til að teikna, en því miður: Söngvarar
og tónlistarmenn telja hijómburðinn engan veginn nógu góðan.
Enn eitt nýtt og glæsilegt mannvirki, sem hýsir hljómleikasal:
Lincoln Center í New York. Þótt mammrinn utan á bygging-
unni væri gjöf frá ítöisku stjóminni, kom það fyrir lítið. Tón-
listarfólk telur hljómburðinn í salmun afleitan.
þessu öllu. Eniginn skyMi
halda að iþað þurlfi ekkert á sig
að Ieggja í þessu starfi. Maður
þarf að læra mikið og æði oft
að gera eins og maður getur.
Þegar ég höf atf alvöru tón-
liistamáan, var ég 10 árum eldri
en flest skólasystkini mín.
Listamanna'brautin er misk-
unnarlaus, öfugt við það, sem
mangur virðist álíta. Ég held áð
það sé hverjum manni bezt að
fara þá braut, fullþroska og alf
fúsum vilja.“
„Er auðvelt fyrir yður að
læra tónverk?"
„£g geri ráð fyrir að það
teljist vera það. Ég hefi annað
slagið verið að hugleiða minn-
ið. Stundum þegar ég heyri
verk, sem ég 'hefi sungið í og
fer að raula með, þá er eins og
það sé sjáifur tónninn, sem ég
man lengst. Textinn, nafn verks
ins ,og höfundar allt gleymt,
en tónninn lifir í minninu. Ein
hverra hluta vegna man ég
bezt þau verk, sem ég lærði
ungur.“
Stundum er sagt að Kim
Borg sé einn þeirra manna, sem
hafi öðlazt 'heimSfrægð á mjög
skömmum tlíma. Slegið í gegn á
sínum fyrstu tónleikum. Svo ég
hef máls á þessu.
„Nei, það er m'jög langt frá
þvi að ég toafi öðlazt frægð á
fyrstu tónleilkum, sem ég söng
á, en það var þegar ég var, sjö
ára og söng alt-rödd. Ég hefi
alltaf sungið; það er mér jafn
tamt og að tala. Á heiimili for-
eldra minna var mikið sungið.
Móð!r mín var prýðileg söng-
kona. Ég söng sem barn, ég
söng í skóla, ég Söng í hern-
um. Nei, ég varð svo sannar-
legli e'kki tfrægur í einu vet-
famgi. Hins vegar haifði ég á
O
sama árinu, sem óg hélt tón-
leika í Danmörku 1951, sungið
í ölimm stærstu tónleikasölum
'heims. Haminigj.unni tfyrir að
þakka, hafði ég lært góða
tækni, annars hefði þetta getað
eyðilagt li mér röddina'."
„Hverjar eru tfyrstu endur-
minningar yðar?“
„Það er nú það,“ segir hartn
oig hu'gsar 'siig um stimdarkom.
„Mér er minnisstætt skelfi-
legt atvik, sem endurtók sig á
hverjum ntongni. Það var þeg-
ar faðir minn ralkaði sig. Hann
gerði það með rakhnif og mér
fannst það svo háskalegt at-
hæfi að ég beið stjarfur, sér-
staiklega þegar hann skóf upp
eftir hálsinum á sér. Ég átti sí-
fellt von á því að hann skæri
sig á háls, en einhverja vitn-
eskju hafði ég um að það væri
lífshœttulegt. Mikið létti mér
alltaf, þegar hann hafði lokið
rakstrinum án þess að kála sér.
Ég man iika vel eftir iibúðinni
sem við bjuggum í þegar ég
var smákrakki. Gluggunum,
hurðunum, veg.gfóðrinu, án
þess að nökkrar sérstakar
minningar séu við það tenigdar,
ég man bara hvernig allt leit
út.
Síðustu árin hefur Kim Borg
sungið mikið við óperuna í
Stokkhólmi. Nú er það alikunna
að Sviar eru manna mest fyrir
titla. Ég spyr því: „Hvernig er
uð þér titlaður í Svíþjóð?"
Kim Borg hlær við.
„Á ég að segja yður hvernig
ég var titlaður þegar ég 'fyrst
kom tii Stokikhólms? Hr.
Lautinanten. Ég hafði verið
,4autinant“ í hemum, í vetr-
arstriðiinu við Rússa og
þetta var eini titillinn sem
hægt var að upphugsa. Mér
finnst unga fólkið í Svíþjöð
heilbrigðara. Það þúar fólk og
kallar mann fornafni, alveg
eins og þið gerið hér. Þetta lík
ar mér vel. Nafnið manns er
alveg nægjanlegt. Sé maður
söngvari þá er ihægt að nefna
það til aðgreiningar frá öðr.um,
með sama nafni. Það er heldur
engin virðing i þérinigum. Upp
haflega var iþéring óvingjarn-
legt ávarp. Fólk þéraði þá, sem
það þekkti ekki og vildi efcki
kynnast."
„Hvernig aðbúnað höfðuð
þið í hernum ?“
„Það var séð ágætlega um
herinn. Við vorum mjög vel
búnir, í skinnflikum frá toppi
tiil táar. Það er mifci'l vetrar-
kuldi í Finnlandi. Frostið fer
niður í —50 griáður í norðurhér
uðunum og þrjátiu stiga frost
er hvern vetur á suðurlandinu.
Svo það þýðir ekki annað en
að klæða sig hlýlega. Þennan
vetur kynntist ég 'finnskum
vetrarhörkum vel.“
„Eruð þér finnskur ríkisborg-
ari?“
„Já, ég er finnskur," segir
hann fullum rómi, „og til Finn-
lands fer ég á hverju 'ári. Mér
líður illa ef ég geri það ekki.
í Finnlandi eru rætur minar.
Ég hefði aldrei flutt frá Finn-
landi, ef ég hefði fengið þar at-
vinnu, sem söngvari. Ég átti
auðvelt með að fá vinnu sem
efnaifræðingur. En ég vildi
syngja. Hins vegar er sonur
minn danskur rikisborgari."
Það er auðheyrt að honum feil
ur þetta illa.
Við erum komin upp á bakka
Aimannagjár, gegnt Öxar-
árfossinum. Kim Borg virðir
fyrir sér landslag Þingvalla,
langa stund, þegjan'di. Og þar
sem hann stendur þarna á gjár
barminum, toávaxinn og kempu
legur, þá fcemur mér í hug, að
manni og landslagi svipi tölu-
vert saman. Kim 'Borg er nofck
uð stórskorinn og getur orðið
sem ásýnd Þingvalla: Allt að
þvtí hrjúfur, en brosið er allt-
af á næsta leiti, og hann hefur
óvenju bjart bros.
„Ég hefi aMrei séð neitt
þessu iiífct," segir hann. „Hvem
ig hefur þetta getað sprungið
svona? Mikið er ég feginn að
ég vissi efckert um hvernig hér
er umlhorfs. Maður á aldrei að
undirlbúa sig undir að sfcoða
neitt. Það á að lofa lífinu að
koma sér ó óvart. Hriífast, sé
eitthvað hrffandi, en verða
ekki fyrir vonbrigðum, þótt
það geri það ekki.“
„Hvað stemdiur hér?“ spyr
hann á Lögbergi.
Ég fer að áræða hann ofur-
Htið um sögu staðarins og að
Lögberg sé sá staður, sem álit
ið sé að rœður hafi verið flutt-
ar.
„Það hlýtur að hafa verið
nær berginu,“ segir hann. „Héð
an igæti ég ekki látið heyra í
mér. 'Hér er enginn hljómiburð-
ur. Hér vildi ég haMa hljóm-
leifca. Leita bara að stað, það-
an sem hl'jómurinn berst. Sá
staður hlýtur að vera til hér
einbvers staðar, sé hans leitað.
Ég viidi að ég hefði tóma til
þess. Það hlýtur að vera frá-
kast frá berginu."
Og ég fer að hugsa um Úlf-
ljót, þar sem hann leitaði að
þingstæði, ekfci fyrst og fremst
fallegum stað, heldur stað, þar
sem átti að halda ræður og
þessar ræður þurftu að ná eyr-
um 1000 manna, eða fleiri og
þó ég sé full af vilja til þess
að trúa þvii að 'fiorfeðurnir haifi
verið raddmenn miklir, þó ó ég
bágit með að trúa þvi, að þeir
hafi haft öllu sterkari rödd en
Kim Borg, sem helfur efcki ein-
ungis einhverja mestu sönig-
rödd, sem ég hetfi heyrt, held-
ur hetfur hann óvenju hljóm-
mikla talrödd og mér dettur í
huig, hvort nofcfcur, sem brot-
ið hetfur iheilann um það, hvar
Lögberg hatfi í raun og ver.u
verið, -hatfi leitað þess, með þá
spurninigu í huga: 'Hvernig
heyrist frá þessum stað?
Við mættum 'hópi atf ríðandi
fólki.
„Nei, sjáum hestana," segir
'hann. „Mikið óskaplega eru
dýrin falleg, en hvers vegna í
ósiköpunium er verfð að kalla
þessa hesta „ponies“? Þetta
eru ©kki ponies. Þefir eru
miklu 'minni. Ha'fa þeir stækk-
að svona af þvá að þið hafið
fóðrað þá svona vel, eða er
þetta hrossastofn, sem hetfur
minnfcað, vegna lélegrar fóðr-
unar?“
„Trúlega hafa fornmenn val-
ið fremur smávaxin dýr,“ bæt-
ir hann við. Þetta voru efcki
stórir farkostir sem þeir ferð-
uðust á.“
En dagurinn líður, bæði þurf
um við að komast til bæjarins
fyrir kvöldið. Kim Borg ætlar
að hlusta á löndu sina, Tarja
Valjanka, syngja i Norræna
húsinu. Sjálf ætla ég í brúð-
kaupsveizlu.
„Sfcyldu nofckur ungmenni,
sem verða ásttfanigin og gifta
sig,“ segir hann, „vita hvað
þau eru að gera. Trúlega ekki,
kannski er 'það gott. Ástfangið
fólk trúir því víst alltaf að ást
in endist eiliflega. O-jæja þetta
gæti allt gengið svo vel, ef