Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Qupperneq 3

.
J
1
J

Frá Herdísarvík. Útsýni ttl suð-austurs. Lengst til vinstri er ibúðarhús það, sem Einar Benedikts
son bjó í síðustu árin, en nær á myndinni er u gripahúsin, sem nú eru komin að falli.
!Þá voru ajuig'un eitilsnör
orðrn ftugu latf tuinigiu,
eiinis og toeittur brandah j ör
blik'andi (kvæðiin Lsunigu.
Þegiar íétl hainis frægðarsól,
'firra og élM 'tóku völdiin,
-áitti þá Iþjóðim eíkikerit skjól,
annað en þetta fyrir höildinn?
Götur vonair gekJk sena skar,
'góðtoorgiunuim Plýs o'g 'kýli.
ÖM'Uim tii léttis loksdns var
leiddlur frá imannalbýlli.
Þá voru í tætOiur seiglin siigld,
sviptiur ráði og tryggðium',
örvona, rúinn fé oig fyligd
f janlægður var úr toyigigðuim.
'Sé ég í hiuga háran þul
hökinn i toalki feba þýfið.
Pramúr iminniiis dimmri diuil,
dregur hajnn gemgnia lífið.
Þegar ’ann hors'kur og
Iherðatoeiinn
hei'Maði menn oig JBaignar
konur.
VeituMd honum var í neiinn,
né veizl'Uglaðari Isllandssonur.
Sauður í túrni sýnist loind,
seppinm í varipa
ha'Miarþjónniinn,
gaddavírinn giigjiukord
iguil í hendi slitmi .spónn'inn.
Þegar úr hlíðuim hrapar steinn,
hendiist imeð dynk um vöQlu,
heyrir hinn aldini sörngva
•sveinn
saimhljóm úr diísarhöllu.
Á skammtíegisnóttum Skriðu á
kreik
iskrattar úr öiluim -áttuim.
Við fllöktandi toga á
lamipams kweik
lifnuðu i sktítum og gátbum.
Qfan úr fjöMium æddi1 tröM
utan úr 'hxauni nábleik vofan,
dnumur ibrims urðu dauðaköll,
draugur úr f jönu hristi kofamm,
vindbyljir >fliuittu 'kvalakvein,
konu, sem dó ifyrir edgin hendi.
Það tók eklki ienigur í amaminsims
imein,
myrkfælni þó til dauða kenndi.
Voir mamniúð er kjaptvið og
kamipaigieið,
kraf turinm skapar sér réttinn
og tekur 'þann veika og teymir
á Jeið,
eða tjóðrar hann fastan við
tolettinn.
Simniúieysis sýkin röjnim
setur mark á iamdsins ýta.
Þessa svöntu þjóðarskömim
þvoum við aldrei hvítia.
Ég ri'taði kvæðið niður, ég
inefni iþað svo, þó að það geti
kannslki vairfla borið það heiti,
þegar óg kom heim og svo
ramn 'af mér .móðurinn. AM't ork
ar tvimæliis isem gert >er og
hugsað á voiri jörð. Það eru
jafnan imimnst tvær hliðar á
hverju máii og þó lamgoftast
miklu fledri. Þegar höfiuð mitt
ikólnaði tók að hvarfia að miér,.
hvort ég hefði ekki verið helzti
dómhvatur í bræði mininii, og
éig stakk kvæðinu ndðiur
í s'kúf’fiu ti'l Iþess að tooma að
þvi siðar með kyrrara hugar-
fari og hafandd þá kynnt mér
imálið betur. Ég fann jafnframt,
að sú hiugsun valkti með mér,
að kannski gleyimdi ég þessu
öMu samiam og losnaði þtammig
við að vasast íi þessiu við-
'kvæma leiðiinda máli. Það fór
þó ekkd 'Svo. Mér reynd-
is't ógeminigur að sætta imdg við
þá hugsun, sem áhrifin i Her-
dísarvik höfðu vaikdð ,með mér,
að skáldi'ð og jölfurion Einar
Beneddtetsson hefði eytt átta ár
um einmiana á þessu 'afsikektota
koti og einveran hefði að lote-
uim leitt 'td'l airidJegrar van-
heilsu 'uim a'ldur fram. Mér
famnst ég Iþurfa að vita hið
sanna í máiinu og teoma þvi tii
sk'ila.
Ég hyrjaði fyrst á því að
igarnga á vilt ýmissa merteis-
manna í Eeytejavík, sem ég
vissi að höfðu þektet Skáldið
vei og verið vinir þess. Þiessir
,menn sögðu mér allir sitthvað
ium ástæður Einars árin áður
en hann fór tii Herdísairvík-
ur, það er frá 1927 að Þnúð-
vangsheimil'ið leysdst uipp og
þar til hann fór suðureftir í
júM 1932, en emginn þeinra
hafði notetera tougimymd um líð-
an skáddsins í Hendísarvitk. Það
mál hafði emgimm þeiinra Jrann-
að. Það var nú að visu erfitt
‘um iferðir þama suður eftir, en
saimit þarfnaisit nú 'þetta sJrýr-
ingar. Mér fannst á samræðum
við 'þessa rnenn, að þeir hafi
ihreiinlega ékftei viljað viita nedtt
ium þetta. Ósjálfrátt hafa iþeitr
senniJega1 óttazt aö hlutur
s'káJldsiinis væri ekiki eiins igóður
og iþeir hefðu teosið homum, en
ja'fnifnamt, að þeir imyndu en®u
fá umþokað úr því sem komið
var, og þá væri bezt að viita
'sam minnsit. Það var þó aiuð-
fundin önnur iskýriing á
afSkiptal'eysi þessara manna,
sem viidiu Einari 'alilt það bezta.
Þeir viJdu imuna Einar eins oig
hann var við sína fylsibu arnd-
legu og likamJegu reisn. Þeirni
var það óbærileg itddtougsuini, að
sú imynd kynni að toreytas't í
huiga iþeirra.
Þegar ég varð engu vLsari
um Herdísarvikurár Eirnars af
þessium vinum hams, Jeitaði ég
luppi sambýJismiann þeiirra Ein-
ars og 'Hlínar fyrsta árið í Her
dísarvík. Þessi maður hafði
ábúð á jörðinni til rnæstu far-
daga og inini í gamfla bæinn ttl
hams fluttust þau o.g bju'ggu
meðan verið var að reiisa timb-
urhjaJlinn og tojuigigu 'þá i her-
toergi, sem var 2x2 metrar eða
isvo.
Einniig heimsótti ég bóndann
í Vogsósuim, sem var öllum hög
um teunnuiguir í Herdisarvdk öll
ár Einars Iþar. Þegar ég hafði
rætt vdð þessa menn, þá vissi
ég að þau áhrif seim ég hiafði
orðið fyrir í Herdiíisarvik vomu
síður en. svo f jarri sanni og Mte
ast tid eiini sannlleilkiinin i imiál-
iniu — heillinni igreinir steeimimra
en nemiuir itaugin — sibundum.
Éinar Beneditotsson undi sér
illa í 'Herdí'sarvíte strax eftir
að hann teom Iþainigað. Hann
hafði eteki vprið ófús að 'fara
þangað, og gerði sér ektei ijóst
í hvaða sjálfheJdu hann var að
koma sér. Úti S Paris á heiim-
leið miklar hanm iþennan stað
fyrir sér, og ifer að taia 'umn,
að þairna sé igott tíl hafinar-