Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Page 8

Orgelfj allið
etta var ekkert fallegur fjörður. Einhver mó-
brún og fölgræn fjöll í hrúgu kringum sjó sem
var oftast grár og alltaf fullur af einhverri
drullu. Húsið þeirra var líka ljótt. Asnalegar
handriðslausar tröppur og alltaf pollar í
Hann var aleinn. Það
heyrðist ekkert hljóð
fyrir utan það sem hann
framleiddi sjálfur með
því að tyggja. Ekki einu
sinni í fugli. Bara smá
brak í stólnum þegar
hann hreyfði sig. Allt í
einu fór einhver
einkennileg tilfinning
um Magga. Einhver
fiðringur í maganum og
eins ogjárnbak við
bringubeinið.
Úr drögum að lengra
verki í smíðum
eftir SVEINBJÖRNI.
BALDVINSSON
gluggakistunum.
Hann vildi vera eldri og geta farið burt
sjálfur. Ekki véra svona krakki sem þurfti
að senda og koma fyrir, heldur fara bara
sjálfur inn á Akureyri eða eitthvað og fara
á togara. Vera stór. Koma aldrei aftur fyrr
en eftir mörg ár. Á stórum flottum bíl með
vél sem muldraði tígulega eins og vélin í
Heklunni. Fyrsti stýrimaður eins og Kalli í
Efstugötu.
Mamma orðin gömul. Með mynd af hon-
um á veggnum. Ekki ljósmyndaramynd,
heldur svona gæjalega mynd sem einhver
vinur hans tók um borð. Hárið út í loftið í
rokinu, brosandi og hress. Með vinum sínum
á togaranum frá Akureyri. Eins og Kalli.
Nema kannski ekki með sígarettu. Þá mundi
hann verða gulur í framan og fjólublár
kringum augun eins og Guðlaug frænka.
Guðlaug frænka. Hann ætlaði sko ekki
að vera hjá henni um sumarið. Hann var
búinn að segja mömmu það. Alveg sama
þótt pabbi væri fluttur að heiman. Alveg
sama þótt hún væri að fara á bát sem kokk-
ur. Hann ætlaði bara að sjá um sig sjálfur.
Guðlaug frænka var alltaf lasin og þreytt
og pirruð og svaf aldrei neitt. Hún hafði
ekki sofið síðan mamma hans var tólf ára.
Sumir sögðu að það væri af því hún
væri svo berdreymin. Hún þyldi það ekki
að vera alltaf að dreyma einhver dauðsföll
í fjölskyldunni og happdrættisvinninga fyrir
ókunnuga. Aðrir sögðu að það væri allt lygi
og hún svæfi allar nætur en héldi bara að
hún væri frammi í eldhúsi með kaffi og síga-
rettur að hlusta á bátabylgjuna.
Einu sinni höfðu krakkarnir farið að
njósna um hana eftir miðnætti. Þá var hún
í eldhúsinu. En hún var líka í rúminu sínu,
sagði Denni. Hann hélt að hún væri katmski
draugur. Það var enginn spegill í ganginum
hjá henni eins og í öllum öðrum í þorpinu.
Kannski var það vegna þess að hún gat
ekki séð sjálfa sig í spegli.
Nú var mamma byijuð að leita að honum.
Ilann heyrði í henni. Maaggi! Maaggi! Hún
nálgaðist. Hann velti fyrir sér hvort hann
ætti að stinga betur af. En sat kyrr upp
við gamla nótabátinn á kambinum.
Hann vissi auðvitað að hann gat ekkert
verið einn heima allt sumarið. En hann vissi
líka að hann vildi ekki vera hjá Guðlaugu
frænku. Hann hafði nefnt afa og ömmu í
Reykjavík, en þau sendu mömmu ekki einu
sinni jólakort. Bara honum. Hún myndi
aldrei senda hann þangað. Hann þekkti þau
líka ekkert.
Hann heyrði fótatak hennar í mölinni.
Hann leit ekki upp. Hún settist hjá honum.
Þau sátu þegjandi smá stund og horfðu út
á þennan gráa sjó. Hann var reyndar að
verða dálítið blágrænn núna með kvöldinu.
Fjöllin fyrir handan náðu niður á hafsbotn
og upp í ský. Skýin voru að byrja að verða
rauð.
Það var einn möguleiki eftir, sagði hún.
Frændi hennar sem hét Marteinn. Hann var
bóndi. Bjó einn nánast inni á afrétti fyrir
sunnan. Gamall en ágætur, sagði hún. Hún
hafði hringt í hann. Marteinn vissi ekki einu
sinni að hún ætti strák.
Maggi ætlaði aldrei að sofna þessa nótt.
Hann sat og horfði út um gluggann. Það
var ekkert vatn í gluggakistunni. Bara
nokkrar dauðar fiskiflugur og ein lifandi.
Hún var að reyna að komast út.
Úti læddust gráhvít ský yfir dökkan sjó-
inn. Það glitti í stöku rafljós á bæjunum
frammi í firðinum. Allir virtust enn vera
sofandi í þorpinu. Nema Guðlaug frænka
auðvitað. Það var ljós í eldhúsinu hjá henni.
Maggi velti fyrir sér hvað Guðlaugu
myndi dreyma ef hún sofnaði núna. Hvort
hana myndi dreyma eitthvað um sig.
Kannski Rauða kross kassa í hamborgara-
sjoppu að spúa endalausri bunu af fimmtíu-
köllum á gólfið við fætur hans. Eða rútu
sem fer út af á Öxnadalsheiðinni og veltur
niður snarbratta hlíðina eins og brothættur
jólapakki og rúðurnar springa og þakið fell-
ur inn og stórir mosavaxnir gijóthnullungar
losna úr margra alda skorðum og fólk hend-
ist út um stóra gapandi gluggana eins og
tuskudúkkur, kremst undir rútunni eða lend-
ir á nibbu og höfuðin brotna eins og egg
og það lekur hvíta og rauða niður steininn.
Maggi stóð lengi
kyrr á stofugólfínu
og horfði í kringum
sig. Hring eftir
hring. Hann andaði
djúpt og fann
hvernig lungun
urðu stöðugt
þyngri og hann
hætti að geta
kyngt. Svo komu
þessi helvítis tár...
Mynd: Gísli Sig-
urðsson.
Og steinar og blautir moldarkögglar rúlla
allá leið niður á túnin óralangt fyrir neðan,
löngu eftir að rútan hefur stöðvast í skriðu.
Og svo er þögn, nema einhver er að stynja
og einhver er að gráta og það drýpur dísil-
olía niður í gijótið. Plúpp, plúpp.
Svo stóð hann allt í einu við rúmið hjá
mömmu og horfði á hana sofa. Hún andaði
hægt og reglulega og munnurinn var örlítið
opinn, dökkt hárið huldi augun að mestu,
nema hann beygði sig niður, þá gat hann
séð þau. Þau voru ekki alveg lokuð.
Hann heyrði í fiskiflugunni frammi. Hún
hamaðist suðandi á rúðunni með smá
hvíldum á milli og skildi ekkert í því hvað
þessi fjólublái næturhiminn var harður og
kaldur.
Það var hlýtt að koma undir sængina.
Mamma hans bylti sér svolítið og sneri sér
á hina hliðina. Eftir stutta stund liðaðist
myrkrið í sundur og herbergið hvarf út í
buskann. Og nóttin líka. Það kom rigning-
arskúr og hann heyrði vatnið sejdla af kvist-
inum niður á súðina löngu eftir að skúrin
var farin hjá. Plúpp, plúpp.
Þetta var löng ferð. Framhjá fullt af
grænum túnum og dugnaðarlegum sveita-
bæjum sem ljómuðu af athafnasemi, með
moldina langt upp á veggi og marglitan
vélaflotann eins og reikistjörnur á sporbaug
allt í kring. Svo voru gulleitar heiðar og
móar og brúnir melar með frostsprunginni
mold eins og brúnni flísalögn. í fjarska allt-
af bíá fjöll og blikandi jökulbungur með ský
fyrir ofan.
Það setti örlítinn beyg að honum þegar
rútan var að klifra upp Öxnadalsheiðina.
Það var rigning. Moldin var blaut. Mosa-
vaxnir gijóthnuliungar í hlíðinni og tún
langt .fyrir neðan.
Vinkona mömmu sótti hann á Umferðar-
miðstöðina. Hann var búinn að sofa meira
og minna síðan í Norðurárdal, svo það tók
hann dálítinn tíma að átta sig á því hvort
hann var að dreyma eða ekki og hann varð
aldrei viss um hvort það var bara einhvers
staðar snjóskafl á veginum eða hvort það
var í alvörunni hvítur hestur sem hljóp með
rútunni fyrir allan Hvalfjörðinn. Hann
mundi greinilega eftir hvítu þústinni á vegin-
um og dynjandi hófatakinu utan við
gluggann.
Vinkonan hét Rúna og talaði og talaði í
bílnum, líklega til að reyna að halda honum
vakandi. Þau keyrðu í marga klukkutíma
fannst honum. Hann var farinn að halda
að hún ætlaði að keyra hann austur í sveit
til Marteins, þegar hún stoppaði loksins við
eitthvert háhýsi. Maðurinn hennar var að
horfa á handbolta í sjónvarpinu. Krakkarnir
voru sofandi. Maggi háttaði og sofnaði brátt
á stofusófanum út frá ómnum af handbolt-
anum í sjónvarpinu. Það var rigning úti,
en það heyrðist ekkert í henni. Hún sást
bara dijúpa af menjubornu svalahandriðinu.
Daginn eftir byijaði önnur rútuferð. Með
fleiri sjoppum og sveitabæjum og kúahópum
og grænum víðáttum og dularfullum bláum
fjöllum sem héldu í sér andanum og þóttust
vera dáin. Rúna hafði talað við bílstjórann
og hann minnti Magga á að fara úr við
eina sjoppuna og bíða þar eftir annarri minni
rútu. Litla rútan ók með hann frá sjoppunni
og beina leið í áttina að fjöllunum.
Þegar nær þeim dró breyttu þau um lit,
hættu að vera blá og urðu grænleit og svört
og umkringdu bæina og túnin eins og kast-
alaveggir í ævintýrum.
Það var eitt skrýtið í litlu rútunni. Það
var einn svolítið gamall maður sem sat aftar-
lega í henni þegar Maggi kom. Hann var
allt öðruvísi en allir hinir farþegarnir. Þeir
voru allir útlendingar nema Maggi. Gamli
maðurinn var í þykkum gráum jakkafötum
og með fínan svartan hatt og hann brosti
vingjarnlega til Maggá yfir stóra slitna leð-
urtösku sem hann hélt á í fanginu.
Svo þegar Maggi fór ur rútunni og leit
afturí, þá var maðurinn farinn. Samt hafði
rútan aldrei stoppað.
Síðastá spölinn að Fosskoti fékk Maggi
far hjá póstinum á gömlum Landróver.
Hann talaði hratt, en keyrði hægt og það
söng vinalega í gírunum þar sem jeppinn
klöngraðist yfir ársprænur og læki, þræddi
djúp hjólförin gegnum löngu aflögð tún með
kafloðnum bæjarrústum, yfir víðfeðma
sandfláka og skjögraði í rykkjum milli
hraunhóla með mosa og grasþúfum í lautum
og bollum.
Og yfir og allt um kring þessar dökku
fjallshlíðar með gulgrænum rindum og eink-
um stóra fjallið með snæviþakta tindinum
og eldgígnum sögulega sem pósturinn sagði
að hefði hrakið allt fólk úr sveitinni hvað
eftir annað gegnum aldirnar, rutt glóandi
hraunvellingi yfir tún og engi, spúð ösku
yfir heilu byggðarlögin, drepið búfé í hrönn-
um og alltaf sendi frá sér gufustrók annað
veifið til að minna á sig.
Það gnæfði yfir umhverfið, tignarlegt,
8