Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Page 24

Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Page 24
Dansað við yzta haf Eftir ELISABETU J ÖKULSDÓTTUR fir víkinni er galdur og þú gengur uppá björg- in og sem virðast að hruni komin og ert ótta- lega lítil og vængjalaus vera og enginn veit um þig. Fjöll skera firði og hafið greinist í misbláa ála útað sjóndeildarhring þar sem plánetan endar og ómælisvíddir taka við. Það er galdur yfir víkinni og hvönnin svo mikil að hægt er hverfa inní skóginn og jurtin gefur staðnum þannig svip að sum augnablikin eru einsog á annarri stjörnu og kannski einmitt þar sem helst er von á furðu- verum. Náttúran á sér þar griðland í öllu sínu veldi, selurinn flatmagar á hleininni og fugl- inn ídýfur loftið af snilld, álftir synda á vötnum og úa og lómur, endur og óðinshani. Lækirnir syngja titrandi glaðir niðurí Qöru, þarsem rekviðurinn liggur lúinn eftir margvíslega ferð norðanúr Dumbshafi og tófurnar eru þar á kreiki í leit að æti og þegar þær gagga hver á aðra bergmálar það á milli ijallanna sem eru hinumegin, geigvænleg björg sem menn þekktu áður fyrr og sigu í eftir eggjum. Það er silungur í vatninu og fiskur í sjón- um, hægt að gera sér seyði af grösum og te úr lyngi og beijaskyr með haustinu. Fyr- ir fimmtíu árum var hér blómleg byggð, byggð á sjósókn og landbúnaði og vörður og steinlagðir vegir liggja uppum öll ijöll. Nú eru það eyðibýli sem gefa ímyndunarafl- inu byr undir vængi og snoturleg sumarhús. En á einum stað hefur hvönnin kaffært feyskið eyðibýli og ef prinsessa brytist þar í gegn fyndi hún efalaust bóndason, sem ekki hefur komið dúr á auga í akkúrat hundrað ár ... Það var þarna sem þetta byijaði allt sam- an. „Hún amma þín var systir afa míns og þau voru fjórmenningur við hálfsystur móð- urlangömmu þína og afi þinn var bróðir pabba míns, en þeir voru tólf bræðurnir, „Það er kirkjuhátíð og ball. Og það sem meira er, það á að skíra þrjú börn og svo verður brúðkaup. Þetta er allt um sömu helgina, og Fagranesið kemur með ógrynni af farþegum. Hvert rúm og tjald er skipað í Aðalvík.“ Kirkjan á Stað í Aðalvík. og mamma þeirra var langalangamma syst- ur föðurbróður þíns . . . og næstelsti bróðir- inn giftist seinna stúlku sem var tekin í fóstur af föðurlangömmu þinni...“ Kirkjugestir kveðja prestinn eftir messuna. Horfið Líf Þannig geta ættartölurnar haldið áfram einsog undarlegt dýr með átján rófur. Eldri kynslóðin er vel að sér, þekkir enda þær persónur sem talað er um. Stundum sundl- aði mig við að hlusta á þessar þulur, sem sumir kunnu reiprennandi og gátu farið með einsog faðirvorið. Það er einsog líf í heimi, þarsem veggirnir eru reistir úr frænd- skap og þakið úr niðjatölum. Þetta er í Aðalvík á Hornströndum. Hornstrandir lögðust í eyði uppúr 1946, síðasti ábúandinn þraukaði til 1952. Það var í Þverdal. En þar var fjórbýlt og þaðan er stór ætt, einsog frá öllum bæjum í víkinni. Fólk átti 10—12 börn og þótti ekkert tiltöku- mál. Það var búið Fhverri krummavík í Jökul- fjörðum, ísafjarðardjúpi og Hornströndum, en þessar byggðir fóru allar í eyði á fyrstu áratugum aldarinnar og uppúr 1940 bjuggu þar fáir. Þetta var hart og duglegt fólk, stundgfSi sjóinn og seig í björg eftir lífsviður- væri. Þó hlunnindi væru ýmis, var búskapur- inn sleitulaus vinna, einsog á landinu öllu þá. Veður hörð á veturna, en á sumrin getur orðið Miðjarðarhafshiti, þegar best iætur. Og í Aðalvík er hvít sandijara. Það var yfir fjöll að fara, því iðulega er ekki manngengt yfir í næstu vík, það stendur þverhnípi í sjó fram á milli ljarða. Þannig eru varðaðar leiðir frá Hesteyri í Jökulijörðum og yfir að Látrum, sem er ein þriggja smávíka í Aðalvík. Best var búið að Sæbóli, og þar voru Fjalla-Eyvindur og Halla pússuð saman. Kirkjunni hefur verið vel við haldið í seinni tíð. í lúnu púlti má lesa í kirkjubókum hvernig konur dóu af barnsfararsótt og bændur drukknuðu á hafi úti. Þá er getið um niðursetninga. Sumir fóru einfaldlega úr innanmeini og börn fæddust andavana eða létust ung. Það er örlagasaga heillar þjóðar sem kirkjubækur geyma. Og þó þær veiti ekki nema lágmarkslýsingar í skýrslu- formi má lesa á milli línanna, um lífið sem lifað var í landinu. Skútulíf Og Stríðstímar Aðalvík er næsta vík við Isaijarðardjúp en á milli ijarðanna er Riturinn, frægt fugla- bjarg, og Grænahlíð hinumegin, þarsem skip liggja í vari í vondum veðrum. Hinu- megin á milli Aðalvíkur og Rekavík bak látur (Sem hann Kristjón afi minn hélt svo mikið uppá útaf nafninu) er Straumnesfjall- ið, en þar strandaði Goðafoss og ryðgaði lengi í stórgrýttri ijörunni og strandið varð kveikjan að frægu leikriti: Hart í bak, en það var þegar hann strandaði, að bændur frá Aðalvík björguðu farþegum við illan leik á litlum velbátum. Svo kom herinn í seinna stríði. Og tókst að leggja járnbraut upp ijallið. Enn standa rústir af bröggum á Sæbóli. Útlendingar hafa áður komið við sögu þarna norður frá. Þangað sóttu franskar duggur og sumir segjast sjá það í brúnum augum og blóðheitri skapgerð, að Frakkar hafi ekki bara lónað útá víkinni, en fengið að kynnast heimasætum eða ekki heimasæt- um. Það hlýtur að hafa verið tilkomumikil sjón þegar Víkin hefur verið prýdd skonnort- um undir seglum og til eru sögur um að konur hafi farið á milli í árabátum að kaupa sér klúta. Ein þjóðsaga segir frá því að Frakkar hafi tekið rauðhærðan strák og notað hann í beitu, þannig að hann var bundinn við stefni og smámsaman skorið stykki af hon- um fyrir hákarlana. Ópin úr þessari hryll- ingssögu voru slík að þau heyrðust í marga skerandi daga af hafi. Var, Er, Verður En mönnum ber saman um að Aðalvíking- ar hafi verið duglegt og skapmikið fólk, laglegt og smávaxið, en kattliðugt og af- skaplega söngelskt með góðar raddir. Rúmum 40 árum eftir að byggð lagðist af, heldur fólk áfram að koma til sumardval- ar. Húsum hefur verið vél við haldið og reistir nýir bústaðir. Fólk kom lítið fyrstu, árin, eftir að staðurinn fór í eyði, sársauk-; inn hefur eftilvill verið of mikill, fortíðin of. nálæg. En seinni ár er alltaf að fjölga ferða- mönnum og heimamönnum. Börn og barna- börn láta heillast og oft er þéttsetinn bekk- urinn. Þá er ekki betra ráð til en að tjalda og þegar mest var, voru allt uppí tíu tjöld við nokkur hús. Fólk kemur til að slappa af. Ganga á fjöll og veiða silung í vatninu, riija upp gamlar sögur, tína ber á haustin, dytta að húsunum sínum og til að hittast. Eða bara til að vera í Aðalvík. Það er einhvernveginn algjört tímaleysi á þessum stað. Armbandsúrið fær að safna ryki og það er í mesta lagi að maður nenni stundum að hlusta á útvarpið. I sumar fannst mér best að horfa á sjóinn. Endalausan og endalaust bláan, hvernig hann féll að og féll frá. Hvernig hafið tæmdi hugann. Ut við sjóndeildarhringinn skoppaði mið- nætursólin eftir haffletinum og hvarf á bak við Straumnesfjallið, til að sýna sig í næstu víkum. Og nóttin ilmaði og vakti jafnvel betur en dagurinn.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.