Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Page 36

Þögul og án þess að flýta sér um of gekk
hún milli gestanna og friðurinn og róin, sem
alltaf fyigdu henni, færðist aftur yfir nota-
lega og rökkvaða veitingastofuna. Fisk-
kaupmennirnir sem voru nú búnir að fá
bæði eitt og tvö koníaksstaup með kaffinu,
voru hugfangnir af henni. Hún hafði fengið
roða í kinnarnar og á vörunum vottaði fyr-
ir brosi — og er hún stöku sinnum leit upp
var sem straum leiddi í gegnum þá.
En þegar hún varð þess vör að þeir höfðu
ekki augun af henni fór hún inn í stofuna,
þar sem farandsalarnir sátu að snæðingi,
og dundaði við að fægja teskeiðar sem lágu
á hiaðborðinu.
„Tókuð þér eftir fulltrúanum?" spurði
annar farandsalinn.
„Nei, ég sá honum rétt bregða fyrir; hann
staldraði víst stutt við,“ svaraði hinn með
munninn fullan af mat.
„Skrambi föngulegur náungi! Ég dansaði
meira að segja í brúðkaupinu hans.“
„Nú — er hann kvæntur?“
„Já, svo sannarlega! Konan hans býr í
Hlemmvík; þau eiga víst tvö börn. Hún er
dóttir kráreigandans í Úlfsbæ og ég var
einmitt staddur þar brúðkaupskvöldið. Úr
því varð fjörug nótt — eins og þér getið
nú ímyndað yður!“
Karin sleppti skeiðunum úr höndum sér
og hvarf á dyr. Hún heyrði ekki hvað þeir
kölluðu til hennar í veitingastofunni; hún
gekk gegnum húsagarðinn til herbergis síns,
lokaði að sér og tók viðutan að búa um
rúmið sitt. Augu hennar störðu stjörf inn í
myrkrið. 'Hún þrýsti höndunum að höfði
sér, að brjósti sér — hún stundi; hún skildi
þetta ekki — gat ekki skilið það!
En þegar hún heyrði að frúin kallaði
mjóróma á hana. „Karin litla, Karin!“ Þá
þaut hún upp og út úr húsinu um bak-
dyrnar, burt — út á heiðina.
í rökkrinu virtist mjóa grasræman, sem
bugðaðist milli lyngþúfnanna, vera vegur;
en þar lá enginn vegur — enginn mátti
halda að þar lægi vegur — því hún endaði
á barmi djúpu mógryfjunnar.
Hérinn tók viðbragð þegar hann heyrði
skvampið. Hann þaut af stað sem óður væri
í löngum stökkum, ýmist í hnút með inn-
dregna fætur og kryppu á bakinu eða teygði
úr sér ótrúlega langur — eins og fljúgandi
dragspil stökk hann yfir lyngið.
Refurinn rak upp mjótt trýnið og horfði
undranjjj á eftir héranum; hann hafði ekki
heyrt skvampið því hann hafði læðst sam-
kvæmt kúnstarinnar reglum eftir botninum
á löngum skurði, og þar sem honum var
ekki kunnugt um að hafa gert neina skyssu
gat hann ekki áttað sig á héranum.
Hann sat lengi á afturendanum og teygði
upp trýnið, en lyngið huldi langt og loðið
skottið, meðan hann veiti vöngum yfir því
— hvort heldur hérarnir væru orðnir greind-
ari eða refirnir heimskari en áður.
En þegar vestanvindurinn hafði lagt að
baki dijúgan spöl snerist hann í norðan-
vind, svo í austanvind og síðan í sunnan-
vind; og að lokum barst hann aftur yfir
hafíð sem vestanvindur, réðst innyfir háar
sanddyngjurnar og andvarpaði svo lang-
dregið og annarlega í þurrum lyngskúfun-
um. En þá voru ekki lengur tvö grá og
spurul augu á Krákubæjarkrá né heldur
blár hvunndagskjóll sem orðinn var of
þröngur. Og kona veitingamannsins sífraði
meira en nokkru sinni; hún gat ekki skilið
þetta, enginn gat skilið það nema Andrés
póstekill — og einn í viðbót.
En þegar eldri kynslóðin hugðist veita
unga fólkinu alvarlega aðvörun hóf hún oft
mál sitt á eftirfarandi hátt:
„Einu sinni var stúlka á Krákubæjarkrá
sem hét Karin.“
Þýtt hafa: María V. Karlsdóttir, Sólveig B. Grét-
arsdóttir og Gréta Sigfúsdóttir, nemendur í
norsku við HÍ.
HINN EINI
SANNITÓNN
(Az egyetlen igazi hangjegy)
Ekki datt mér í hug fyrir nokkrum árum að
ég ætti eftir að dvelja sumarlangt í Ungverjal-
andi og vinna við teiknimyndagerð (animati-
on). Sumarið 1986 fór ég til Ungverjalands
og dvaldi í borginni Kecskemét um mánaðar-
Sagt frá námsdvöl í
Kecskemét í
Ungverjalandi, þar sem
höfundurinn var við
nám í teiknimyndagerð.
Greinarhöfundur ásamt dóttur sinni á
Széchenyi-brúnniyfir Dóná í Búdapest.
Eftir SIGURÐ ÖRN
BR YN J ÓLFSSON
skeið, hélt þar sýningu á teikningum og pla-
kötum, ferðaðist um landið og gerði teikning-
ar sem ég sýndi síðan í Gallerí Borg vorið
1987.
Þessi ferð var farin að tilstuðlan vinar
míns, myndlistarmannsins Janos Probstner
sem stofnaði og stjórnar alþjóðlegu keramik-
verkstæði í Kecskemét og hefur síðan 1985
dvalið á hveiju ári nokkra mánuði á íslandi,
haldið tvær sýningar á teikningum og kennt
við Myndlista- og handíðaskóla íslands.
Pannonia Teiknimynda-
VERIÐ í KECSKEMÉT
I Kecskemét er annað af tveimur útibúum
Pannonia teiknimyndaversins sem hefur aðal-
stöðvar í Búdapest, hitt útibúið er í borginni
Pécs í Suður-Ungveijalandi. Þar sem ég hef
haft mikinn áhuga á teiknimyndagerð allt frá
því ég lauk myndlistanámi hér heima og í
Hollandi og gert nokkrar teiknimyndir, jafn-
framt störfum mínum sem grafískur hönnuðr
ur, heimsótti ég teiknimyndaverið nokkrum
sinnum í boði stjómandans, Mikulás Ferenc,
og kynntist listamönnum og aðstoðarfólki sem
þar starfar.
Síðan 1983 hefur erlendum listamönnum
verið boðið að koma til Pannonia í Kec-
skemét og vinna eigin teiknimyndir og í eitt
skiptið þegar ég heimsótti teiknimyndaverið
sumarið 1986 var mér boðið að koma þangað
seinna sem gesta-listamaður og vinna að
mínum eigin myndum. Það liðu þó þijú ár
þar til af þessu varð, m.a. vegna þess að í
millitíðinni bauðst mér að vinna þijár stuttar
teiknimyndir fyrir Sænsku kvikmyndastofn-
unina.
PÉTER SZOBOSZLAY OG
FERÐIN TIL UNGVERJALANDS
Péter Szoboszlay var einn þeirra lista-
manna sem ég kynntist í Ungveijalandi 1986
og í janúar sl. kom hann hingað til lands í
boði MHÍ sem gestakennari við grafísku
hönnunardeildina, en þar hef ég starfað sem
kennari um árabil. Péter hefur starfað við
teiknimyndagerð síðan 1961, stjórnað fjölda
mynda og hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir
verk sín.
í framhaldi af dvöl Péters hér á landi var
boð mitt ítrekað og nú kom loks að því að
ég færi til Ungveijalands. Flogið var utan í
byijun júní si. og voru kona mín og dóttir með
í förinni og hugðust dvelja í Ungveijalandi í
tvo mánuði en mér hafði verið boðið að starfa
í Pannonia teiknimyndaverinu í þijá mánuði.
í Pannonia er gestaherbergi en það er frek-
ar lítið fyrir þijá í lengri tíma, svo við leigðum
okkur íbúð í miðborginni. Kecskemét er falleg
borg um það bil 80 km frá Búdapest. Borgin
er álíka fjölmenn og Reykjavík en ekki eins
dreifð. í Úngveijalandi er gott að vera, veður
og verðlag er mjög hagstætt okkur íslending-
um. Matarmenning Ungveija er rómuð.
Tungumálið er helsta vandamálið því eftir
1956 var rússneska eina erlenda tungumálið
sem kennt var í skólum landsins, en þetta
er nú breytt eins og svo margt annað. Ekki
verður maður var við skort á neysluvöru í
verslunum, að sjálfsögðu ber mest á vörum
frá Austur-Evrópu, en það er fátt sem ekki
er hægt að kaupa hafi maður gjaldeyri undir
höndum.
Mikið er að gerast í pólitík Ungveija um
þessar mundir og við urðum auðvitað vör við
það í sumar. Mikulás stjórnandi Pannonia var
í framboði fyrir nýjan flokk og var mjög
upptekinn af því. Þeir sem við ræddum við
voru yfirleitt bjartsýnir á framtíðina en sum-
ir voru hræddir um að atburðirnir frá 1956
endurtækju sig. Ég vona, ungverskra vina
minna vegna, að það gerist ekki.
En þessi grein átti að fjalla um teiknimynd-
ir svo það er best að snúa sér að þeim.
Teiknimyndir
í UNGVERJALANDI
Víða um heim er byrjað að framleiða teikni-
myndir um 1920 en í Bandaríkjunum nær
teiknimyndin strax miklum vinsældum meðal
almennings og þó teiknimyndir hafi verið
gerðar í Evrópu og jafnvel á Norðurlöndum
á sama tíma ná þær ekki sömu útbreiðslu
og vinsældum og teiknimyndir framleiddar
vestra þar sem Mikki Mús, sem fæddist 18.
nóvember 1928, er orðinn þjóðhetja varla
tveggja ára gamall.
Þetta stafar m.a. af því að í Bandaríkjunum
er mjög fljótvirkt og afkastamikið dreifikerfi
kvikmynda og teiknimynda. Á íslandi gerist
ekkert á sviði teiknimynda fyrr en um 1970
og má velta fyrir sér ástæðunni því hér eru
gerðar kvikmyndir snemma á öldinni.
Fyrir seinni heimsstyijöldina gera Ungveij-
ar aðallega auglýsingateiknimyndir en árið
1951 gerir Gyula Macskássy og samstarfs-
hópur hans myndina „The Cockerels Diamond
Halfpenny", og 1953 er Pannonia stofnað
undir hans stjórn. 1970 er orðið þröngt setið
í Búdapest og þá eru stofnuð útibúin tvö,
annað í Kecskemét og hitt í Pécs. í Kec-
skemét starfa um 50-60 manns en samanlagt
um 400 í öllum þremur teiknimyndaverum
Pannonia.
Árið 1986 hafði Pannonia framleitt 18
teiknimyndir í fullri lengd, meira en 50 seríur
í mismunandi lengdum, um 400 stuttar mynd-
ir fyrir sjónvarp og kvikmyndahús auk fleiri
hundruð auglýsinga og fræðsluþátta.
Það má geta þess hér að serían um kapp-
ann Gustavus sem sýnd var í íslenska sjón-
varpinu var framleidd í Pannonia og voru
teiknaðir 120 þættir með honum.
Á seinni árum hafa Ungveijar unnið mikið
í samvinnu við framleiðendur í Vestur-Evrópu
og Bandaríkjunum. Samvinna íslendinga og
Ungveija á þessu sviði væri ekki ólíkleg því
í Pannonia starfar mjög fært aðstoðarfólk
auk listamanna og aðstoðarfólk gegnir lykil-
hlutverki í gerð teiknimynda en hér á landi
er það ekki til. Með því að láta vinna teikni-
myndir að hluta til í Ungveijálandi mætti
gera þær mun ódýrari en annars og á þetta
bæði við um auglýsingar og aðrar teiknimynd-
ir.
Teiknimyndagerð
Teiknimyndir eru gerðar með ýmsu móti:
teiknaðar á glærur, klipptar úr pappír, unnar
í leir, notaðar brúður eða hlutir og jafnvel
unnar í sand, þess vegna er orðið teiknimynd
ekki beinlínis góð þýðing á orðinu „animati-
on“ sem er hið alþjóðlega heiti á þessari list-
36