Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1999, Síða 3

LESBðK MORCUNBLAÐSINS - MENNINC LISTIR
49. TÖLUBLAÐ- 74. ÁRGANGUR
JÓLABLAÐ LESBÓKAR
EFNI
Náttúruperlan Skrúður og fuglalífið þar.
Myndafrásögn eftir Snorra Snorrason.
Hallgrímur Pétursson og heimsinyndin.
Grein eftir Ingimar Erlend Sigurðsson.
Gullna hliðið á fjölum Þjóðleikhússins á jól-
uiium.
Júnídagar í Jórvík. Grein: Kristfn Pálsdótt.ir.
Teikningar: Ragnar Lár.
Alkort. Jón Aðalsteinn Jónsson dustar rykið
af spili sem var vinsælt, fyrr á öldinni.
Kornbrúður. Smásaga eftir Þorvarð Helga-
son.
Elstu nafngreindu myndlistarmenn fslands.
Grein eftir Þóru Kristjánsdóttur.
Börnum líður hvergi betur en í kirkju. Viðtal
Kristínar Einarsdóttur við Sigurbjörn Ein-
arsson biskup.
Húsin í Byggðasafninu í Skógum. Myndir og
frásögn: Gísli Sigurðsson.
Stefán Már Gunnlaugsson skrifar um séra
Einar Sigurðsson í Heydölum.
Guðfinna M. Hreiðarsdóttir sagnfræðingur
skrifar um sérkennilegan Isfirðing, Sólon í
Slunkaríki.
Goðsöguljóð eftir Helga Ingólfsson.
Skriðuklaustur - eitt þriggja höfuðbóla í
Fljótsdal. Grein eftir Helga Hallgrfmsson.
Verðlaunamyndagáta og verðlaunakross-
gáta.
Jólarabb: Hjörtur Magni Jóhannsson, Frí-
kirkjuprestur.
Ljóð eftir séra Einar í Eydölum, Nínu Björk
Arnadóttur, Jóhann Hjálmarsson, Pétur Sig-
urgeirsson, Elías Mar, Ágústínu Jónsdóttur
og Þóru Björk Benediktsdóttur.
EiNAR SIGURÐSSON
KVÆÐIAF STALLINUM CHRISTI,
SEM KALLAST VÖGGUKVÆÐI
Emanúel heitir hann,
herrann minn inn kæri.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.
Nóttin varsú ágæt ein,
í allri veröldu Ijósið skein,
það er nú heimsins þrautar mein
að þekkja hann ei sem hæri.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.
í Betlehem varþað bai-nið fætt,
sem bezt hefur andar sárin grætt,
svo hafa englar um það rætt
sem endwlausnarinn væri.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.
Fjármenn hrepptu fögnuð þann,
þeirfundu bæði guð ogmann,
í lágan stall varlagður hann,
þó lausnaiinn heimsins væii.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.
Lofið og dýrð á himnum hátt
honum með englum syngjum þrátt,
friðurájörðu ogfengin sátt,
fagni því menn sem bæri.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.
Umbúð verður engin hér,
önnur en sú þú færðir mér,
hreina trúna að höfði þér
fyrir hægan koddann færi.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.'
[Brot]
FORSÍÐUMYNDIN
Nýja altaristaflan sem Kristín Gunnlaugsdóttir hefur mólað af Maríu með
Jesúbarnið i islenskri vetrarnótt fyrir kirkjuna i Stykkishólmi. A bls. 37 gerir
Kristín grein fyrir myndinni.
Einar Sigurðsson, 1538-1626, fræddist 6 Hrauni í Aðaldal, en var prestur að
Eydölum í Breiðdal fró 1590 og jafnan kenndur við þann stað. Nónar vísast til
greinar í blaðinu um Einar í Eydölum.
2000 ARA
VEGFERÐ
RABB
Kna fæðir barn. Það er hið
mikla undur. Tilefni helg-
ustu hátíðar kristninnar er
ekki samþykkt einhvers
merks kirkjuþings, vígsla
kirkjubyggingar, bylting,
undirskrift samninga eða
hernaðarsigur. Tilefni helg-
ustu hátíðar kristninnar er barnsburður ung-
rar gyðingastúlku sem hét María. Atburður-
inn átti sér stað og stund í Júdeu við botn
Miðjarðarhafs fyrir 2000 árum. Aðstæður
voru hrörlegar. Þegar að fæðingu kom var
María þegar örmagna af þreytu eftir langt og
strangt ferðalag. Barnið sem hún ól var rétt
eins og hvert annað mannsbarn sem kemur
úr móðurskauti, gersamlega ósjálfbjarga,
skjálfandi af kulda, grátandi og umkomulítið.
Það var síðan vafið reifum og lagt í jötu sem
var í fjárhúsinu til að María gæti hvílt sig eft-
ir erfiði næturinnar. Síðar var drengnum
gefið nafnið Jesú eins og engillinn nefndi
hann áður en hann var getinn í móðurlífi.
María nærði drenginn með mjólk úr brjóst-
um sínum, hlúði að honum í faðmi sínum,
kenndi honum að segja fyrstu orðin. Og sag-
an er ekki öll sögð.
í þessum holdlega en þó dýrðlega atburði
sameinuðust himinn og jörð. Slíkur er leynd-
ardómur þessa atburðar sem allir aðrir
leyndardómar blikna í samanburði við.
Snertipunkt himins og jarðar er ekki að finna
á kyrrlátu heiðskíru vetrarkvöldi þar sem
sjórinn virðist renna saman við himininn út
við ysta sjóndeildarhring. Sameiningu him-
ins og jarðar er að finna í fæðingunni í
Betlehem forðum.
Fjármenn hrepptu fógnuð þann,
þeir fundu bæði Guð og mann.
(Sb. Sálm. 72. Ein. Sig.)
Nú birtist sá, er hjálp oss fann og frelsi vann.
Mærin helga heimi fæddi Guð og mann.
(Sb. Sálm. 79. Sbj. E.)
Holdtekja Jesú Kiists heitir það á máli
guðfræðinnar. Kenningin segir að í þessum
atburði hafi Guð gerst maður. Sjálfur Guð,
ómælisdjúpið, kærleikskrafturinn, tók á sig
manns mynd. Himnafaðirinn sendi son sinn
og setti hann undir þau mörk og mæri sem
tími og rúm setja mannlegri tilveru til þess
að við gætum öll orðið bræður hans og syst-
ur:
í dag er heimi frelsi fætt,
er fær vor mein og harma bætt,
það barnið þekkjum blessað vér,
vor bróðir Jesús Kristur er.
(Sb. Sálm. 85. Stef. Thor)
Það að í Jesú Kristi sameinast bæði Guð og
maður, himinn og jörð, er leyndardómur sem
orð fá ekki lýst.
Allt frá örófi alda hefur maðurinn skynjað
að til er annað svið tilverunnar en það sem
hann skynjar með skilningai-vitunum. Þetta
annað svið er jafn raunverulegt fyrir þeim
sem reynir, eins og allt annað sem er skynj-
að. Þegar þetta svið upplýkst og opinberast
vitundinni verður það jafnvel enn mikilvæg-
ara en hversdagsskynjun okkar. Það verður
hið eina sem skiptii’ máli. Allt annað hverfur í
skugga þess.
Hér erum við að tala um hinstu rök, merk-
ingu lífsins og tilgang þess. „Jesús Kristur
sannur Guð og sannur maður“ er nokkuð
sem brýst út yfir ystu mörk þess sem við
skynjum dags daglega. Það er það svið tilver-
unnar sem liggur dýpra og er nær hjartarót-
um veruleikans en nokkuð það sem við get-
um skilgreint eða höndlað. Þegar lýsa á því
sem orð fá ekki lýst er gripið til málfars
mynda, líkinga og tóna.
Samt sem áður grundvallast gyðing-
kristin trúarhefð á opinberun Guðs í sögunni.
Hann er Guð tímanlegrar opinberunar frek-
ar en að hann sé Guð sérstakra helgra staða í
umhverfi okkar, landsvæða eða þjóðríkja.
Allt frá tímum spámanna Gamla testamentis-
ins sem sögðu fyrir um fæðingu barnsins í
Betlehem hefur Guð opinberastí sögunni.
Spámennirnir kenndu að Guð væri í sögunni
og að sagan yrði að lúta dómi réttlætisins
sem mun birtast á efsta degi. Samkvæmt
gyðing-kristnum skilningi hefur sagan
ákveðinn tilgang og hún stefnir að ákveðnu
markmiði, sem er kærleiksríki Guðs á jörðu.
Guð birtist í sögunni. Fæðing Jesú Krists er
miðlægur atburður í þeirri sögu. Jesús Krist-
ur er mikla undrið í sögu mannanna því að í
honum sameinast Guð og maður. Koma hans
í heiminn er því leyndardómur. Fæðing hans
af jarðneskri móður er leyndardómur sem
við fáum ekki skilið, aðeins tjáð í lofsöng og
tilbeiðslu.
Fæðingarhátíð frelsarans er framundan.
Há-tíð merkir að menn flytjast upp í aðra tíð
en hversdags.
Sá tími, tíð hátíðar, lýtur öðrum lögum en
hversdagstíminn. Við lyftumst upp í æðri
víddir, æðri veröld þar sem hversdagslegt
orðfæri dugar ekki eða missir marks. Til að
tjá hið ósegjanlega er leitað til myndmáls,
tónlistar, líkinga og barnalegra mynda. Vitr-
ingar frá Austurlöndum koma við sögu, sjá
stjörnu á himni og færa barninu gjafir. Engl-
ar fá mikilvægt hlutverk, flytja mikilvæg
skilaboð og birtast fjárhirðum úti í haga: „Og
í sömu svipan var með englinum fjöldi himn-
eskra hersveita, sem lofuðu Guð og sögðu:
Dýrð sé Guði í upphæðum, og friður á jörðu
með mönnum, sem hann hefur velþóknun á.“
Ogjólin eru sungin inn. í jólasöng kemur
andblær jólanna sterklega fram og lyftir hug
og hjarta upp yfir stund og stað. Maður flyst
upp í æðri veröld þar sem birta og fegurð lífs-
ins, kærleikur Guðs og manna ríkir og gjafir
og gnótt góðra fanga bera því glöggt vitni.
Atburðir fyrstu jólanæturinnar gerðust í
tíma og rúmi en tilheyra einnig veröld sem er
ofar stað og stundu. Allir sem eitt sinn hafa
fæðst inn í þennan heim eiga hlutdeild í þess-
um atburði óháð tíma og rúmi. Hinn himn-
eski Kristur, sem hefur verið kristnum
mönnum lifandi reynsla og veruleiki í 2000
ár, er með okkur á vegferðinni. Hann mætir
okkur einnig í helgihaldi kirkjunnar á hverj-
um helgum degi. Sérhver guðsþjónusta er
hátíð þar sem fortíð og nútíð sameinast og
vísa til vonarríkrar framtíðar. Með þátttöku í
helgihaldinu endurtökum við og endurupp-
lifum leynardóma fortíðar.
A 2000 ára vegferð hefur kirkjan sann-
reynt orð Krists sem segir: „Hvar sem tveir
eða þrír eni saman komnir í mínu nafni þar
er ég mitt á rneðal." Þannig er leyndardómur
trúarlífsins. Fortíð vísar fram á við, og verð-
ur að síkvikri og lifandi nútíð sem gefur þrótt
og djörfung til að takast á við það sem fram-
undan er. Löngu liðinn atburður verður
tímalaus, sprengir af sér fjötra tímans, hinn
upprisni Kristur er bæði að verki hér og nú
en er einnig væntanlegur, á jólum og í lok al-
danna þegar hann kemur aftur í mætti og
mikilli dýrð með miskunn og réttlæti hvort í
sinni hendi. Að lokum, aftur til móðurímynd-
arinnar í Biblíunni.
Aðventan kallar okkur til að huga að hin-
um efsta degi. Ritningarnar eru ríkar að hríf-
andi myndmáli og þá ekki síst í því er varðar
enda tímanna. í lokakafla spádómsbókar
Jesaja er að finna vonar- og hughreystingar-
orð. Þau eru í formi myndrænnar lýsingar
þar sem fjallað er um hina nýju Jerúsalem á
hinum efsta degi. Þai' er hinni nýju Jerúsa-
lem líkt við konu sem hefur alið bam:
„Gleðjist með Jerúsalem og fagnið yfir
henni, allir þér sem elskið hana! Kætist með
henni, allir þér sem nú hryggist yfir henni,
svo að þér megið sjúga og saddir verða við
hugsvalandi brjóst hennar, svo að þér megið
teyga og gæða yður við dýrðargnótt hennar.
Því að svo segir Drottinn: Sjá ég veiti vel-
sæld til hennar eins og fljóti, og auðæfum
þjóðanna eins og bakkafullum læk. Þér skul-
uð liggja á brjóstum hennar og skuluð bornir
verða á mjöðminni og yður skal hossað verða
á hnjánum. Eins og móðir huggar son sinn,
eins mun ég hugga yður. í Jerúsalem skuluð
þér huggaðir verða. Þér munuð sjá það, og
hjarta yðar mun fagna.“ (Jesaja 66:10-14.a.)
HJÖRTUR MAGNIJÓHANNSSON
prestur Fríkirkjusafnaðarins í Reykjavík.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 18. DESEMBER 1999 3