Alþýðublaðið - 18.10.1986, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 18. október 1986
Jón Baldvin Hannibalsson á 43. flokksþing Alþýðuflokksins
ISLAND FYRIR ALLA
Forseti Alþýðusambands íslands
virtu og dáðu heiðursgestir
fulltrúar Alþjóðasambands
jafnaðarmanna
og erlendra bræðraflokka
íslenskir jafnaðarmenn
kæru vinir og samherjar.
Ég býð ykkur öll hjartanlega vel-
komin til 43. flokksþings Alþýðu-
flokksins — til 70 ára afmælis-
þings.
Sérstakar þakkir flyt ég öllum
þeim félögum okkar sem á undan-
förnum vikum hafa Iagt nótt við
nýtan dag við að undirbúa þing-
haldið. Ég er þess fullviss að þessi
samverustund hér að Hótel Örk
verður okkur öllum til gagns og
gamans. Þetta er reyndar í fyrsta
sinn á 70 árum sem flokksþing Al-
þýðuflokksins er haldið — úti á
landi. Það er því ekki eitt, heldur
allt, sem ætlar að verða sögulegt við
þetta þing okkar.
Ég ávarpaði hér áðan fyrstan
manna forseta Alþýðusambands ís-
lands. Það var engin tilviljun. Samt
bið ég fréttaþyrsta fjölmiðlamenn
að hrapa í engu að ályktunum sín-
um — fyrirfram. En sú var tíðin, að
forseti Alþýðusambandsins var
hvort tveggja í senn: formaður Al-
þýðuflokksins og Alþýðusam-
bandsins. Sú skipan hélst fyrsta ald-
arfjórðunginn í sögu þessara syst-
urhreyfinga.
Brautryðjendurnir, sem við
minnumst í dag, litu svo á, að
kröfugerðin við samningaborðið
um kaup og kjör og baráttan á Al-
þingi og í sveitarstjórnum fyrir fé-
lagslegum réttindum vinnandi
fólks, væru tvær hliðar á sama
máli. Mannréttindabaráttu alþýðu.
Við þurfum ekki nema að bregða
upp samtíðarspegli okkar þjóðfé-
lags í dag til að sjá, hversu skarp-
skyggnir á eðli máls og framsýnir
brautryðjendur Alþýðusambands-
ins og Alþýðuflokksins voru. En í
dag er einmitt þetta kjarni málsins:
Ef við ætlum okkur ekki aðeins að
verja — heldur að endurreisa vel-
ferðarkerfi hins vinnandi fólks —
verða þessar tvær systurhreyfingar
að stilla saman strengi; að sam-
ræma vinnubrögð sín og einbeita
kröftum sínum að sameiginlegu
markmiði. Til þess að rétta hlut
vinnandi fólks frammi fyrir valdi
fjármagns og forréttinda í þessu
þjóðfélagi.
Það var draumur brautryðjend-
anna. Okkur, sem nú erum uppi,
ber skylda til að bregðast ekki þeim
vonum; það er á okkar valdi að láta
þá drauma rætast, aðeins ef við ber-
um gæfu til að láta mistök sögunn-
ar okkur að kenningu verða.
Áður fyrr var formanni Alþýðu-
flokksins og forseta Alþýðusam-
bandsins ætlaður einn stóll. Verk-
hyggnir menn vita, að því aðeins
helst stóll uppi, að undir honum séu
fjórir fætur. Það er óráð að saga
stólinn í sundur og klambra undir
hann spelkur. Það verður seint kall-
að völundarsmíð. Sú kemur tíð, á
tímum vaxandi virðingar fyrir forn-
um hagleik og handverki, að stóll-
inn verður færður til síns uppruna-
lega horfs.
Á meðan það verður ekki þurf-
um við Ásmundur, eða aðrir sem
stólinn sitja, að minnast þess: að
þröngt mega sáttir sitja.
Ég þakka forseta Alþýðusam-
bandsins fyrir árnaðaróskir í tilefni
70 ára afmælisins. Og fyrir hönd
ykkar allra sem hér eru saman kom-
in, og fyrir hönd allra íslenskra
jafnaðarmanna, endurgeld ég árn-
aðaróskirnar. Við óskum Alþýðu-
sambandinu og verkalýðshreyfing-
unni allra heilla á þessum tímamót-
um og látum í ljós þá einlægu von,
að samstarf þessara tveggja systur-
hreyfinga megi reynast heilsteypt og
árangursrík á komandi árum.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum, að aðdragandi þessa
flokksþings hefur verið nokkuð
sögulegur. Það þurfti reyndar
óvænta heimsfrétt um leiðtogafund
risavelda í Reykjavík til þess að
þoka fréttum af þessu flokksþingi
úr fókus fjölmiðla og af forsíðum
dagblaða.
Við skulum reyndar vona að
Reykjavíkurfundar þeirra Reagans
Bandaríkjaforseta og Gorbatsjefs
aðalritara verði minnst síðar meir
sem fundi „sögulegra sátta“; að
þeir nái samkomulagi um að binda
endi á það brjálaða vígbúnaðar-
kapphlaup, sem nú hótar okkur öll-
um með heimsendi og ragnarökum.
Við íslenskir jafnaðarmenn erum
hluti af alþjóðahreyfingu lýðræðis-
jafnaðarmanna. Sem slíkir eigum
við erindi við þessa tvo æðstu menn
risaveldanna: Fulltrúa auðhyggj-
unnar annars vegar og sovétkomm-
únismans hins vegar. Þó ekki væri
nema vegna þess, að alþjóðahreyf-
ing lýðræðisjafnaðarmanna er
mesta friðarhreyfing okkar tíma.
Þess eru engin dæmi að lýðræðis-
jafnaðarmenn hafi hrifsað völd í
neinu ríki með ofbeldi. Lýðræðið
sjálft er okkar pólitíska aðferð. Og
lýðræðið er aðferð til að Ieysa
ágreiningsmál manna — án ofbeld-
is. Vöxtur og viðgangur alþjóða-
hreyfingar lýðræðisjafnaðarmanna
er þess vegna þýðingarmesta fraiú-
lag til friðar í heimi, sem er að
drukkna í vopnum og ofbeldi.
Vandamál mannkynsins á okkar
tímum virðast við fyrstu sýn vera
risavaxin og illviðráðanleg. Þau
birtast okkur daglega á sjónvarps-
skjánum sem ímynd stríðs eða frið-
ar, lífs eða dauða, hungurs eða hag-
sældar, örbirgðar eða allsnægta,
harðstjórnar eða lýðræðis. Öll eru
þessi vandamál okkar vandamál.
Þau eru sameiginlegt úrlausnarefni
alls mannkyns. Því að við byggjum
eina jörð. Og örlög hennar og fram-
tíð eru í okkar höndum.
Stjórnmálahreyfing sem skír-
skotar til alls mannkyns á því að-
eins brýnt erindi, að hún geti í verki
fært mannkyni frið, frelsi og hag-
sæld.
Margir skoða þessi vandamál í
ljósi tvískiptingar heimsins: milli
austurs og vesturs, milli kommún-
isma eða kapítalisma. Þetta er mik-
ill misskilningur.
Sovétkommúnisminn byggði á
hugmyndum um ríkiseinokun efna-
hagsstarfseminnar og þar með alls
efnahagslegs og pólitísks valds.
Reynslan kennir okkur að þjóðfé-
lög af þessu tagi eru ósamrýmanleg
lýðræði og frelsi. Þeim er haldið
saman með valdbeitingunni einni
saman. Þessi þjóðfélög eru hættu-
leg heimsfriðnum, vegna þess að
þau byggja á ofbeldi og fótumtroða
mannréttindi.
Sagan er stundum harður skóli.
Hér á meðal okkar er að finna kær-
kominn gest frá Eistlandi. Jóhann-
es Mikhelsson, formann jafnaðar-
mannaflokks Eistlendinga — í út-
legð. Eistar brutust undan eriend-
um yfirráðum og endurheimtu
sjálfstæði sitt sama árið og við ís-
lendingar, í lok fyrri heimsstyrjald-
ar, árið 1918. Örlög þessara þjóða
eru ólík. Örlög Eista segja meira en
mörg orð um lífsháska smáþjóðar,
sem átti sjálfstæði sitt undir því
komið, að stórveldið handan landa-
mæranna virti hlutleysi þess.
Hvað getum við lært af þeirri
sögu? M.a. það að lýðræðisjafnað-
armenn þurfa að heyja pólitíska
baráttu gegn alræðis- og ofbeldis-
öflum, sem ýmist kenna sig við
hægri eða vinstri. Friðarpólitík
okkar jafnaðarmanna hlýtur því að
byggjast á forsendunni um sam-
stöðu og samstarf lýðræðisríkj-
anna. Lýðræði hefur ekki leyfi til að
vera veikt. Lýðræðið á að verja sig.,
Lýðræðisöflin eiga því að auka
samstöðu sína og efla sameiginlegt
öryggiskerfi sitt.
Sjón er sögu ríkari. Á sl. sumri
sótti ég fyrir ykkar hönd 17. þing
Alþjóðasambands jafnaðarmanna,
sem í fyrsta sinn var haldið utan
Evrópu, í Lima í Perú. Þar hafði ég
fyrir augunum í sjö daga skelfilegar
félagslegar afleiðingar óheftrar
• valdstjórnar spilltrar yfirstéttar
fjármagnseigenda. Þjóðfélag, sem
hafði 'umskautast í ósættanlegar
andstæður allsnægta og forréttinda
— allsleysis og örbirgðar. Þá sann-
færðist ég um að það er rétt, sem við
höfum sagt: Kapítalismi er þjóðfé-
lagsskipan, sem er siðferðilega for-
dæmanleg. Einu takmörkin fyrir
arðráni og kúgun verkafólks í slíku
kerfi eru fólgin í skipulegu andófi
og styrk fjöldahreyfinga, verka-
lýðshreyfingar og stjórnmála-
fíokka.
Hvert sem Iitið er um heims-
byggðina í dag má sjá þjóðfélög,
sem vegna stjórnleysis markaðs-
kerfisins, eru á barmi sprengingar:
íran er þegar sprungið í loft upp;
Mexíkó, Brasilia, S-Kórea og jafn-
vel Indland eru dæmi um þjóðfélög
á barmi sprengingar.
Örbirgð fjöldans í þessum þjóð-
félögum leiðir til örvæntingar. Ör-
vænting leiðir ævinlega til ofbeldis.
Kapítalisminn getur þess vegna
hvorki boðið mannkyni upp á frið
né hagsæld.
Sovétkerfið byggir tilveru sína á
ofbeldi. Hið óhefta markaðskerfi
leiðir til umskautunar þjóðfélags-
ins milli allsnægta og örbirgðar.
Þessar þjóðfélagsgerðir leiða því
báðar eðli sínu samkvæmt til ófrið-
ar.
Pólitísk heimspeki og hagstjórn-
arhugmyndir okkar jafnaðar-
manna eru hins vegar forsenda þess
að lýðræðislegt stjórnarfar fái þrif-
ist. Með fyrirbyggjandi félagslegum
umbótum í tæka tíð komum við í