Alþýðublaðið - 18.10.1986, Blaðsíða 14

14
Laugardagur 18. október 1986
Ávarp Gylfa Þ. Gíslasonar á flokksþingi Alþýðuflokksins:
Hvers vegna ég varð jafnaðarmað
ur á unga aldri og er það enn
Kæru félagar og gestir.
Mér er það mikil ánægja að sitja
þetta flokksþing, ekki aðeins sem
kjörinn fulltrúi míns félags, heldur
einnig sem heiðursgestur. Af síðari
ástæðunni héf ég verið beðinn um
að ávarpa þetta afmælisþing.
Hvað á maður, sem setið hefur í
miðstjórn Alþýðuflokksins í 46 ár
og var þingmaður flokksins í 32 ár,
að segja við slíkt tækifæri?
Hvers vegna ég er
jafnaðarmaður
Er ekki rétt að láta það verða
fyrst orða að segja frá því, hvers
vegna ég varð jafnaðarmaður á
unga aldri og hvers vegna ég er það
enn?
Þegar ég var unglingur, var fá-
tækt og atvinnuleysi á íslandi,
Heimskreppan lagði þungan
hramm sinn á efnahagslíf íslend-
inga. Ég taldi, að á fátækt og at-
vinnuleysi mætti ráða bót með
áætlunarbúskap og þjóðnýtingu
stærstu atvinnugreina. Jafnframt
vaknaði í brjósti mér eldheit and-
staða gegn því ranglæti, sem felst í
fátækt og atvinnuleysi, og sterk
samúð með þeim, sem urðu undir í
lífsbaráttunni. Ég aðhylltist hins
vegar aldrei þær kenningar, sem
raktar voru til Karls Marx og margir
félagar mínir trúðu á, að valdbylt-
ingin og svo nefnt „alræði öreig-
anna“ væri nauðsynlegt til þess að
koma á þjóðfélagi jafnaðarstefn-
unnar. Snar þáttur í skoðunum
mínum sem ungs jafnaðarmanns
var bjargföst trú á nauðsyn frelsis
og lýðræðis í þjóðfélagi, sem ætti
að geta kallast gott og réttlátt.
Eg er nú þeirrar skoðunar og hef
verið lengi, að þjóðarframleiðsla
verði þá mest og hagur almennings
beztur, þegar efnahagslíf mótast í
aðalatriðum af markaðsviðskipt-
um einkafyrirtækja, samvinnufyr-
irtækja og opinberra fyrirtækja,
mótuðum af heilbrigðri sam-
keppni, en ekki einkasöluaðstöðu,
jafnframt því sem ríkisvaldi og
sveitarstjórnum sé fengið tvenns
konar hlutverk. Annars vegar eigi
þessir opinberu aðilar að setja efna-
hagsstarfseminni almennan
ramma, sem hafi það að markmiði
að tryggja fulla atvinnu og sem
mest afköst atvinnuvega, jafnframt
því sem ríkisvaldið komi í veg fyrir
misbeitingu efnahagsvalds og
„En jafnframt sé ég
fyllstu ástœðu til að
vara við of miklum
afskiptum ríkisvalds-
ins og hagsmunasam-
taka af atvinnulífi og
of þungri skatt-
heimtu, sem getur
dregið úr afköstum
og lamað heilbrigða
starfslöngun. Slíkt
getur orðið varhuga-
vert, engu síður en
taumlaus frjáls-
hyggja. “
verndi hag neytenda gegn misferli í
markaðsviðskiptum. Hins vegar
eigi ríkisvald og sveitarstjórnir að
jafna tekjur og eignir að vissu
marki frá því, sem siglt gæti í kjöl-
far markaðsviðskipta, tryggja öll-
um lágmarkstekjur, ekki sízt öldr-
uðum og þeim, sem verða atvinnu-
lausir um stundarsakir, annast
heilsugæzlu, skólahald og þær
rannsóknir, sem einstaklingar, fyr-
irtæki eða samtök reynast ekki efna
til.
Ég tel, að í þessum atriðum sé
fólginn kjarni nútíma jafnaðar-
stefnu. Séu stigin spor í þessa átt,
samhliða hiklausri gæslu fullkom-
ins frelsis og varðveizlu óspillts lýð-
ræðis, tel ég, að þjóðfélagið geti
boðið öllum betri hag og orðið rétt-
látara.
En jafnframt sé ég fyllstu ástæðu
til þess að vara við of miklum af-
skiptum ríkisvalds og hagsmuna-
samtaka af atvinnulífi og of þungri
skattheimtu, sem getur dregið úr af-
köstum og lamað heilbrigða starfs-
löngun. Slíkt getur orðið varhuga-
vert, engu síður en taumlaus frjáls-
hyggja.
Öryggismál —
utanríkismál
En stjórnmál fjalla um fleira en
skipulag efnahagslífs og skiptingu
lífsgæða. Þau fjalla einnig um ut-
anríkismál, öryggismál þjóðar,
varnarmál.
Á stríðsárunum hafði ég nýlokið
námi. Ég var í fjölmennum hópi
þeirra, sem voru uggandi út af er-
lendum áhrifum á íslenzkt þjóðlíf á
stríðsárunum. Þessi ótti okkar
magnaðist, þegar Bandaríkjastjórn
fór fram á varanlegar herstöðvar í
landinu. Hannibal Valdimarsson
var einnig í þessum hópi. Við vor-
um báðir kosnir á þing 1946. Þegar
tillögur, sem við fluttum til breyt-
ingar á Keflavíkursamningnum svo
nefnda, voru felldar, greiddum við
atkvæði gegn honum. Við vorum
ekki andvígir stofnun Atlantshafs-
bandalagsins þrem árum síðar,
jafnvel ekki aðild íslendinga að því,
ef vissum skilyrðum yrði fullnægt.
Þegar tillaga okkar um viðurkenn-
ingu á sérstöðu íslands og endur-
skoðun á Keflavíkursamningnum
var felld, greiddum við atkvæði
gegn aðildinni.
Að fenginni reynslu af aðild ís-
lands að Atlantshafsbandalaginu
breyttist afstaða okkar beggja. Við
samþykktum herverndarsamning-
inn 1951. Með árunum hef ég öðlazt
æ dýpri sannfæringu fyrir því, að
varnarsamstarf vestrænna þjóða sé
nauðsynlegt, og að íslendingar eigi
að taka þátt í því.
„Jafnframt vaknaði í
brjósti mér eldheit
andstaða gegn því
ranglœti, sem felst í
fátœkt og atvinnu-
leysi, og sterk samúð
með þeim, sem urðu
undir í lífsbarátt-
unni. “
Nútímajafnaðarstefna
Ég held mér sé óhætt að segja, að
skoðanir flestra leiðtoga jafnaðar-
manna í Evrópu séu í grundvallar-
atriðum þær, sem ég hefi lýst. Mig
langar í þessu sambandi til þess að
nefna tvo jafnaðarmenn, sem ég
met mjög mikils, en sprottnir eru úr
ólíkum jarðvegi.
Einar Gerhardsen var verkamað-
ur áður en hann gerðist stjórnmála-
maður. Hann aðhylltist i fyrstu víð-
tæka þjóðnýtingu og allsherjar-
áætlunarbúskap. En í stjórnmála-
starfi sínu hefur hann reynzt einn
göfugasti málsvari þeirrar nútíma-
jafnaðarstefnu, sem hefur frelsi og
jafnrétti,, virðingu fyrir einstakl-
ingnum og umhyggju fyrir velferð
hinna vanmáttugu og hyrningar-
Framh. á bls. 22
SVEFNSÓFAR,
eða stakar dýnur.
RAÐSETT.
Veljið áklæðið sjálf.
Gott úrval áklæða.
SEBRA
er samheiti yfir
rúm, svefnbekki og
raðhúsgögn sem
henta í nær öll
herbergi heimilisins.
Rúmdýnur eftir máli.
ö)
cs
TJ
< 3 c
z c
o 3 V)
_j
LfJ ö) o
ö)
as co
~o
V. V-
o ro ö) 1 o
D_ 3
o (0 I£E
HEIMALIST HF
HÚSGAGNAVERSLUN
SÍÐUMÚLA 23
SÍMI 84131