Alþýðublaðið - 18.10.1986, Blaðsíða 5

Laugardagur 18. október 1986
5
veg fyrir skiptingu þjóðfélagsins í
tvær þjóðir: Annars vegar þá, sem
þýr við allsnægtir og forréttindi;
hins vegar réttlausan og undirokað-
an öreigalýð, sem er sviptur mann-
réttindum. Og þar með voninni um
bjartari framtíð og betri daga.
Þess vegna endurtek ég það,
vegna þess að það er sannleikurinn
umbúðarlaus: Vöxtur og viðgangur
alþj óðahreyfingar lýðræðisjafnað-
armanna er þýðingarmesta framlag
til friðar í heimi, sem er að drukkna
í vopnum og ofbeldi.
Þess vegna vex stjórnmálahreyf-
ingum lýðræðisjafnaðarmanna nú
óðum ásmegin með þjóðum þriðja
heimsins, sem hafa mátt þola 150
styrjaldir frá lokum heimsstyrjald-
ar. Meirihluti aðildarflokka Al-
þjóðasambandsins er starfandi í
löndum þriðja heimsins nú þegar.
Þetta hefur gerst á rúmum áratug.
Tveir af leiðtogum okkar, þeir Willy
Brandt og Olof Palme, eiga öðrum
fremur heiður skilinn fyrir að hafa
stuðlað að þessari þróun.
Forseti Alþjóðasambandsins,
Willy Brandt, hefur sent okkur
skeyti með sérstökum árnaðar- og
heillaóskum í tilefni 70 ára afmælis
okkar flokks. Olof Palme, leiðtogi
sænskra jafnaðarmanna, er ekki
lengur meðal vor. Þessi friðarins
maður hlaut þau örlög að falla
sjálfur fyrir morðingja hendi. En
þótt maðurinn deyi og foringi falli
mun nafn hans lifa vegna þeirra
verka sem hann vann.
Ég bið ykkur öll að rísa úr sætum
og heiðra minningu Olofs Palme.
Félagari Aðdragandi þessa
flokksþings hefur verið sögulegur,
með margvíslegum hætti.
Við höfum nú hlýtt á mál tveggja
fyrrverandi formanna Alþýðu-
flokksins, þeirra Hannibals Valdi-
marssonar og Gylfa Þ. Gíslasonar.
Þessir tveir menn hafa flestum öðr-
um fremur komið við sögu Alþýðu-
flokksins og verkalýðshreyfingar-
innar á lýðveldistímanum. Þessara
tveggja manna verður minnst í ís-
landssögunni sem mikilhæfra leið-
toga. Þeir eru í fremstu röð þeirra
leiðtoga, sem verkalýðshreyfingin
og Alþýðuflokkurinn hafa falið'
mikinn trúnað.
Þeir hófu þingferil sinn sama ár-
ið, 1946, sem pólitískir fóstbræður
og bandamenn. Síðan hefur mikið
vatn til sjávar runnið. Þvi miður
skildi leiðir þeirra. Þeim tókst ekki
að varðveita fóstbræðralag sitt. En
á því leikur enginn vafi í mínum
huga að það var á valdi þeirra, upp
úr 1950, að endurnýja Alþýðu-
flokkinn og auka veg jafnaðar-
stefnunnar með nýrri kynslóð.
Af þeirri sögu þurfum við öll að
læra.
En handtak þeirra hér á þessu
flokksþingi er söguleg stund. Það
boðar „sögulegar sættir“ innan Al-
þýðuflokksins og gefur fyrirheit
um einingu og samstöðu, sem mun
duga okkur til nýrrar sóknar.
Þá er það ekki síður fagnaðar-
efni, að okkur hefur nú tekist að ná
sáttum og sameiningu við Bandalag
jafnaðarmanna. Þeir Bandalags-
menn hafa nú þegar gengið til liðs
við Alþýðuflokkinn. í upphafi
þings munu þingflokkarnir samein-
ast. Þar með hefur okkur tekist að
bæta að fullu fyrir þau alvarlegu
mistök, sem leiddu til þess að Vil-
mundur Gylfason sagði sig úr lög-
um við Alþýðuflokkinn, eftir að
hafa lagt fram alla sína miklu
krafta til að gera hann að stórveldi
á árunum 1976—80.
Þetta eru vissulega söguleg tíð-
indi í íslenskri pólitík. Á liðinni tíð
hefur Alþýðuflokkurinn orðið fyrir
þungbærum áföllum, vegna þess að
hann hefur klofnað oftar en aðrir
stjórnmálaflokkar. Það gerðist
1922, 1930, 1938, 1954 og 1983. Af
einhverjum ástæðum er það svo að
íslenskir jafnaðarmenn virðast
hafa „kennt meira til í stormum
sinna tíða“ en aðrir menn.
Nú hefur þessari óheillaþróun
verið snúið við. Þar með hefur
náðst stór áfangi að því marki, að
sameina á ný alla lýðræðissinnaða
jafnaðarmenn undir merkjum Al-
þýðuflokksins. Samstarfið við þau
öfl innan Alþýðubandalagsins, sem
kenna má við jafnaðarmenn og
verkalýðssinna, hefur ekki í annan
tíma verið betra.
Allt þýðir þetta að Alþýðuflokk-
urinn byrjar nú kosningabaráttuna
með blásandi byr og undir þöndum
seglum.
Það er timanna tákn að þessi
merki áfangi á langri leið til samein-
ingar allra jafnaðarmanna undir
merkjum Alþýðuflokksins gerist án
nokkurra baksamninga eða hrossa-
kaupa af nokkru tagi. Þau mál
leggjum við öll í hendur kjósenda
okkar. Trúnaður við málefnin er
settur ofar persónulegum stundar-
hagsmunum, eins og vera ber. Þetta
samkomulag byggir á gagnkvæmu
trausti. Við treystum því að sam-
stárf okkar verði í framtíðinni af
fullum heilindum. Við bjóðum þá
Bandalagsmenn hjartanlega vel-
komna til starfa og væntum okkur
mikils af atfylgi þeirra.
Kæru félagar. Frá því að við
komum seinast saman til flokks-
þings fyrir tveimur árum er mikið
vatn til sjávar runnið. Þau um-
skipti, sem orðið hafa á högum Al-
þýðuflokksins eru ótrúleg, á svo
skömmum tíma.
Alþýðuflokkurinn var ótvíræður
sigurvegari seinustu sveitarstjórn-
arkosninga. Reyndar er þar um að
ræða mesta kosningasigur í sveitar-
stjórnarkosningum sem flokkurinn
hefur unnið á lýðveldistímanum.
Miðað við þau kosningaúrslit, og
skoðanakannanir síðan, má ætla
fylgi flokksins á bilinu frá 17—
20“7o. Það er ríflega þreföldun á
fylgi flokksins frá því sem það var
minnst fyrir seinasta flokksþing.
Nú telst Alþýðuflokkurinn vera
næststærsti flokkur þjóðarinnar.
Þá er það ekki síður ánægjulegt að
enginn kallar hann framar Faxa-
flóaflokk; í núverandi þingflokki
okkar er enginn þingmaður fyrir
allt svæðið frá Holtavörðuheiði til
Hellisheiðar. En í sveitarstjórnar-
kosningunum reyndist Alþýðu-
flokkurinn vera næststærsti flokk-
urinn á landsbyggðinni með 22,5%
atkvæða.
E.t.v. er samt stærsta breytingin
sú, sem ekki verður í tölum talin.
Vanmetakenndin gagnvart and-
stæðingum, sem setti mark sitt á
margan manninn hér áður fyrr, er
strokin burt úr ásýnd íslenskra
jafnaðarmanna. Hennar sér hvergi
stað lengur. Nú eru menn stoltir af
því að vera jafnaðarmenn.
Kæru félagar. Fyrir formanns-
kjör á seinasta flokksþingi birti ég
ykkur stefnuyfirlýsingu, sem fróð-
legt er að rifja upp nú, í ljósi þess
sem gerst hefur sl. 2 ár. Þar segir
m.a.:
1. Alþýðuflokkurinn á að hasla sér
völl afdráttarlaust vinstra megin
við miðju í hinu íslenska flokka-
kerfi.
2. Undir minni forystu mun Al-
þýðuflokkurinn taka af tvímæli
um, að við erum ekki gamaldags
kerfisflokkur heldur róttækur
umbótaflokkur, sem vill breyta
þjóðfélaginu i átt til valddreif-
ingar og virkara lýðræðis —
gegn miðstjórnarvaldi og ríkis-
forsjá. Alþýðuflokkurinn mun
lýsa sig reiðubúinn til samstarfs
um stjórn landsins með þeim
öflum, sem vilja leggja þeirri
stefnu lið.
3. Við eigum að vera íhaldssamir á
farsæla og ábyrga stefnu í örygg-
is- og varnarmálum, stefnu, sem
forystumenn flokksins frá fyrri
tíð áttu drjúgan hlut í að móta
og nýtur stuðnings yfirgnæfandi
meirihluta þjóðarinnar.
4. Undir minni forystu mun Al-
þýðuflokkurinn vísa á bug öll-
um kenningum um Alþýðu-
bandalagið sem sameiningar-
eða forystuafl vinstrimanna, þó
ekki væri nema vegna klofnings-
iðju forvera þeirra í fortíðinni og
hörmulegrar reynslu þjóðarinn-
ar af ríkisstjórnarþátttöku AB
árum saman.
5. Undir minni forystu mun Al-
þýðuflokkurinn leita samstarfs
um að mynda forystuafl jafnað-
armanna og frjálslyndra afla,
vinstra megin við miðju í ís-
lenskum stjórnmálum. Mark-
miðið er að auka áhrif jafnaðar-
stefnunnar og jafnaðarmanna á
stjórn landsins"
Á seinasta flokksþingi sam-
þykktum við líka róttækustu um-
bótaáætlun, sem Alþýðuflokkur-
inn hefur sett sér, allt frá því hann
setti fram hina frægu 4ra ára áætl-
un á kreppuárunum, sem þá leiddi
til hinnar einu sönnu vinstri stjórn-
ar, sem verið hefur á íslandi
1934—37.
Stefnuyfirlýsing okkar ’84 er nú
öllum kunn, því að hún bar hið
fræga heiti: „Hverjir eiga ísland?
— Stefnuyfirlýsing Alþýðuflokks-
ins um leiðir til að jafna eigna- og
tekjuskiptingu og stuðla að þjóðfé-
lagslegu réttlæti“.
Þennan boðskap kynntum við
þjóðinni milliliðalaust á 100 fund-
um á átta mánaða tímabili 1984—
85. Þar með sönnuðum við að ekk-
ert fær hindrað hugsjónahreyfingu
fólksins i að koma fram málum sín-
um, ekki einu sinni ofurvald fjöl-
miðla og fjármagns í annafra hönd-
um.
í framhaldi af þessu leggjum við
nú fyrir þetta flokksþing til um-
ræðu og afgreiðslu tillögur Alþýðu-
flokksins um róttæka „kerfisbreyt-
ingu“ á íslensku stjórnarfari. Þess-
ar tillögur okkar snúast um:
• Nýtt og réttlátt skattakerfi og út-
rýmingu skattsvika
• Nýtt húsnæðislánakerfi
• Einn lífeyrissjóð fyrir alla lands-
menn
• Valddreifingu frá ríkis- og em-
bættismannavaldi til sveitar-
stjórna og landsbyggðar
• Nýja atvinnustefnu í landbúnaði
og sjávarútvegi/fiskiðnaði, sem
stefnir að nýju vaxtarskeiði á
landsbyggðinni
• Samræmda launastefnu, sem
snýst um að draga úr óhæfilegum
launamun og tryggja aukinn
kaupmátt — án verðbólgu.
Þetta verða stóru málin í kom-
andi kosningabaráttu. Þannig
verða kjósendur jafnt sem and-
stæðingar krafnir svara við tillögu-
flutningi Alþýðuflokksins: Eru
menn með — eða á móti? Þannig
hefur Alþýðuflokkurinn ekki ein-
asta styrkt stöðu sína, hvað fylgi
varðar. Hann hefur líka náð mál-
efnalegu frumkvæði í stjórnmála-
umræðunni.
Nú velkist enginn í vafa um það,
hvert Alþýðuflokkurinn stefnir.
Við heyjum baráttuna undir merkj-
um sígildrar jafnaðarstefnu, sem
snýst um virkara lýðræði, frelsi ein-
staklingsins til orða og athafna og
aukinn jöfnuð og réttlæti í þjóðfé-
laginu.
í ávarpi mínu til ykkar fyrir for-
mannskjör á seinasta flokksþingi
stóðu þessi orð: „Gleymum því
aldrei, að frá og með þeim degi sem
sjómaðurinn við færið, verkamað-
urinn með byggingarkranann og
uppfræðari æskunnar finna það
ekki í hjarta sínu lengur, að okkar
flokkur sé þeirra flokkur, þá hefur
okkur mistekist. Þá höfum við
hreinlega brugðist skyldum okkar
og ætlunarverki"
Við þurfum ekki að kvarta und-
an því lengur, að málflutningur
okkar nái ekki eyrum fólks. And-
stæðingar okkar ræða fátt annað
fremur sín í milli en það, hvort þeir
geti starfað með Alþýðuflokknum
eða hvort Alþýðuflokkurinn sé lík-
legur til að vilja starfa með þeim.
Það er gott. Þannig á það að vera.
Þetta staðfestir betur en flest ann-
að, að við höfum ekki aðeins náð
auknum styrk, heldur Iíka málefna-
legu frumkvæði.
Á slíkri stundu er gott að minnast
fallinna félaga.
Þann 16. ágúst sl. minntumst við
þess að 100 ár voru liðin frá fæð-
ingu Ólafs Friðrikssonar. Hver eru
eftirmæli Ólafs Friðrikssonar í 70
ára baráttusögu íslenskra jafnaðar-
manna? Hann var brautryðjandr
inn,- sem reisti merkið þegar fáir
aðrir höfðu kjark og einurð til að
hasla því völl. Hann var eldhuginn,
sem vakti menn til dáða, blés
mönnum í brjósti kjarki og baráttu-
anda. Hann var prédikarinn, sem
sáði — en uppskar ekki, Boðun
hans og málflutningur var neistinn,
sem kveikti bálið. Líf hans allt stað-
festir skáldlegt innsæi norðlenska
skáldsins sem sagði: Fáir njóta eld-
anna sem fyrstir kveikja þá.
Á langri ævi skiptast á skin og
skúrir. Við skulum minnast þess að
það er í mótlætinu sem reynir á
manninn. Þeir sem haldið hafa
uppi merki jafnaðarstéfnunnar og
Alþýðuflokksins á liðnum áratug-
um hafa vissulega fengið að kenna
á því. Á þessu þingi Iiggur frammi
bók, þar sem við minnumst látinna
félaga nokkrum eftirminnilegum
orðum. Ég bið ykkur, hvert og eitt,
að færa inn í þessa minningabók
nöfn þeirra, sem ykkur stóðu næst
og þið kunnið best að minnast. Hér
mun ég aðeins nefna nöfn þriggja
manna. Hver og einn þeirra mark-
aði spor í sögu þessarar hreyfingar,
sem seint mun fenna í. Þeir eru:
Jóhann Þorleifsson, einn stofn-
enda Alþýðuflokksins, sem lést
þann 15. des. 1985, 97 ára gamall.
Guðmundur Gíslason Hagalín,
rithöfundur, sem lést 24. febrúar,
1985.
Björn Jónsson, forseti Alþýðu-
sambands íslands, sem lést 26. apríl
1985.
Þótt önnur nöfn séu ekki nefnd
að þessu sinni, geymum við minn-
ingu þeirra allra þakklátum huga.
Ég bið alla þingfulltrúa að rísa úr
sætum og heiðra minningu hinna
látnu.
Félagar. Þegar ég nú lít yfir far-
inn veg þessi sl. tvö ár get ég ekki að
því gert, að mér finnst sæmilega
hafa til tekist. Þess vegna er þetta
flokksþing okkar núna ekki aðeins
afmælishátíð — það er líka sigur-
hátíð.
• Við höfum náð SÖGULEGUM
SÁTTUM í Alþýðuflokknum.
• Það ríkir nú meiri eining um
stefnu og starf flokksins en löng-
um áður.
• Mér er það sérstakt fagnaðarefni
að við höfum náð heilum sáttum
og sameiningu við félaga okkar
og skoðanabræður í Bandalagi
jafnaðarmanna.
Þegar sögulegir atburðir gerast,
gera þeir gjarnan boð á undan sér
með jarteiknum eða fyrirboðum.
Það hefur ekki farið fram hjá ncin-
um, að á þessari stundu hefur sól
myrkvast yfir íslandi. Á þessari
stundu mun tungl hylja meira en
99% af þvermáli sólar. 'Eftir
stjörnufræðingum hef ég það að
slík tíðindi gerist sárasjaldan á
hverjum stað á jörðinni. „Þetta er
eitt mesta náttúruundur sem við
sjáum og þykir því að sjálfsögðu
sæta miklum tíðindum:*
Slíkir fyrirburðir minna á Völu-
spá:
Sól tér sortna
sökkr fold í mar
hverfa af himni
heiðar stjörnur.
Sér hón upp koma
örðu sinni
jörð ór œgi
iðjagrœna.
Falla forsar
flýgr örn yfir,
sá er á fjalli
fiska veiðir.
Munu ósánir
akrar vaxa.
Böls mun alls batna
mun Baldr koma.
Eða hvað finnst ykkur um þessa
framtíðarsýn?
Sal sér hún standa
sólu fegra,
gulli þakðan,
á Gimléi
Þar skulu dyggvar
dróttir byggja
ok oaldrdaga
yndis njóta.
Það er ekki amaleg framtíðarsýn.
Við jafnaðarmenn erum að vísu lítt
trúaðir á einfaldar formúlur fyrir
hinu fullkomna þjóðfélagi hér á
jörðu. Hitt vitum við af hversdags-
legri lífsreynslu okkar, að þó dragi
fyrir sólu, þá styttir öll él upp um
síðir.
Sl. tvö ár höfum við barist undir
kjörorðinu: „Hverjir eiga ísland?“
Nú höldum við fíokksþing okkar
undir kjörorðinu: „ísland fyrir
allaí‘
Það vekur upp hugmyndatengsl
við kjörorð aldamótakynslóðarinn-
ar: „íslandi allt“
Undir þessum gunnfánum sækj-
um við nú sameinuð fram til nýrrar
sóknar, í komandi kosningum: ís-
landi allt.
ísland fyrir alla. íslendinga.