Alþýðublaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 7

HELGIN 30. NOVEMBER - 3. DESEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Nýr skáldsagnahöfundur sem þolir ekki húmorsleysi
Mér hefur oft leiðst
í þessu þjóðfélagi
- segir Kristín Marja Baldursdóttir í skemmtilegu viðtali við Kolbrúnu Bergþórsdóttur.
Kristín Marja Baldursdóttir, kennari og blaða-
maður, hefur sent frá sér fyrstu skáldsögu sína, bráð-
fjörugt og skemmtilegt verk sem nefnist Mávahlátur.
Þar sem Alþýðuhlaðið kemur mjög við sögu á síðum
bókarinnar sá málgagn jafnaðarmanna ríka ástæðu til
að taka höfundinn tali. Fyrsta spurninginn snerist vita-
skuld um Alþýðublaðið og jafnaðarstefnuna.
Alþýðublaðið hlýtur að mœla sérstaklega með þess-
ari bók vegna þess hversu mikla auglýsingu biaðið
fœr á síðum bókarinnar. Ein persónan lifir beinlínis
fyrir hugsjónir jafiiaðarstefitunnar. Hvaðan kemur
áhuginn og þekkingin á krötum?
„Afi minn var sannfærður krati. Ég þekkti hann
reyndar lítið því hann dó þegar ég var fimm ára. Ég
heyrði sögur af kratasannfæringu hans og mér fannst
þær skemmtilegar. Ég tíndi þær til og setti í þessa bók.
En persónusköpunin endurspeglar ekki persónur sem
ég hef þekkt. Mér finnst miklu skemmtilegra að
skálda persónur en að nota fyrirmyndir. Það sama á
við um umhverfið. Áður en ég skrifaði söguna teikn-
aði ég bæinn, eins og ég vildi hafa hann. Ég setti þar
hamra, hraun og tjamir og valdi húsunum stað. Ég læt
söguna gerast árið 1952, en þá voru miklar væringar í
þjóðfélaginu, eins og kemur fram í sögunni."
Hvenœr byrjaðirðu á sögunni?
Þegar ég var í þýskunámi í Þýskalandi fyrir fimm-
tán árum þá hvatti einn kennari minn mig mjög til að
skrifa. Og ég skrifaði. En ekkert gekk. Árin liðu og ég
var búin að skrifa fjögur skáldverk sem öll höfnuðu í
ruslafötunni. Þá áttaði ég mig loks á tvennu: í fyrsta
lagi lá mér ekkert á hjarta og í öðru lagi var ég aldrei
að skrifa það sem mig langaði til að lesa. Þegar ég
hafði gert mér þetta ljóst settist ég niður til að skrifa þá
sögu sem mig hafði alltaf langað til að lesa. Sögu um
óútreiknanlega konu og samstöðu kvenna. Mér fannst
mjög erfitt að byrja og finna tóninn. Ég held ég hafi
skrifað fyrstu kaflana fjórum sinnum. Þetta var hel-
jarpúl því ég skrifaði ekki á tölvu. En svo allt í losnaði
stfflan. Hugmyndirnar streymdu fram.“
Bókin erfull af léttleika
Léltleikinn kom af sjálfu sér. Ástandið er stundum
svo dapurlegt að það verður að gera grín að því. Svo er
alltaf eitthvað kátbroslegt á bak við allt alvarlegt sem
gerist. Hvað þarf maður að gera, þarf maður að vera
mjög alvarlegur til að vera tekinn alvarlega?"
Ja, allavega til að fá verðlaun.
„Þá verður það bara að fá sín verðlaun, allt þetta al-
varlega fólk! En sem lesandi segi ég, að mér er alveg
sama hversu góð bók á að vera eða hversu mörg verð-
laun hún er búin að fá, ef hún hrífur mig ekki á fyrstu
ijörtíu blaðsíðunum þá legg ég hana frá mér. Svo þoli
ég ekki húmorslausar bækur og ekki heldur óskiljan-
legar bækur þar sem fólk þvælist um í heilanum á
sjálfu sér. Það var í tísku hér um tíma að vera á þvæl-
ingi um heilann. Svo kinka menn kolli og segja bæk-
urnar góðar því þeir óttast að vera álitnir heimskir ef
þeir segja að þeir skilji þær ekki.“
Hrjáir húmorsleysi ekki Isiendinga ímiklum mœli?
„Kannski hafa Islendingar húmor en það er djúpl á
honum. íslendingar rembast of mikið við að vera al-
varlegir. Þeir eru spéhræddir og halda að ef þeir séu
ekki alvarlegir þá verði ekki tekið mark á þeim. Mér
hefur oft leiðst í þessu þjóðfélagi. Til að vega upp á
móti leiðindum lokaði ég mig inni og skrifaði.“
Það er mjögförug og skemmtileg stelpa sem er að-
alpersóna bókarinnar.
„I skáldskap hafa stelpur yfirleitt alltaf verið gerðar
leiðinlegar. Þar eru þær prúðar og stilltar. Yfirleitt eru
þær líka vælukjóar. í raunveruleikanum eru þær það
ekki. Þær eru oft þrælfyndnar."
Heldurðu að kona eins og hin óútreiknanlega að-
komukona þín sé til?
,Já, svona kona er til. Hún er kannski óútreiknan-
leg, en þannig er fólk. Það er líka oft mikil illska í
fólki. Ég held að það sé ekki til manneskja sem er ein-
göngu góðhjörtuð. Þær sem eru bestar hafa 20% af
illsku og 80% af góðmennsku og hjá þeim vondu er
það öfugt.“
Konur bíða síns tíma og hefna
sín rólega, segir Kristín Marja sem
hefur skrifað skáldsögu um konur
sem gera einmitt það. A-mynd: E.ÓI.
Konurnar í sögunni eru dálitlar tœfur meðan karl-
arnir eru hreinir og beinir í sinni heimsku.
„Konur þegja og hugsa. Þær eru stundum hættulega
vel gefnar. Þess vegna er ég svo leið á því þegar verið
er að gera konur að veikgeðja rolum. Þær eru það
ekki. Þær bíða síns tíma og hefna sín rólega. En ef þær
eru svona útsmognar, þá getum við spurt af hveiju þær
stjómi ekki þjóðfélaginu? Svarið er einfalt: Þær rnega
ekki vera að því.“
Þú hefur ekki hugsað þér að skrifa framhald þess-
arar bókar?
„Nei, mér finnst ekkert eins leiðinlegt og fram-
haldsbækur. Nú vil ég kalla fram nýtt fólk og nýja at-
burði.
Veltirðufyrirþér viðtökum ?
„Ég held að útgefandinn hafi meiri áhyggjur af
þeim en ég. Ég hef fengið rnjög góðar viðtökur hjá
þeim sem eru búnir að lesa. Það skiptir ekki máli hvort
það eru hámenntaðar konur eða hreinræktaðar alþýðu-
konur. Það er rnjög hvetjandi og gefur mér von um að
ég gæti sest niður og skrifað aðra. Ég er með hug-
myndir. Ég er kornin í þriðju bókina án þess að hafa
haft tækifæri til að skrifa bók númer tvö. En svo er
rnaður alltaf með hinar eilífu áhyggjur af afkomunni.
Maður þarf náttúrlega að sjá fyrir sér og sínurn. Það
eina sent ég óttast er að tapa hugmyndafluginu." ■
Islenskur ævintýramaður
William B. Hunt:
Vilhjálmur Stefánsson
landkönnuður
Björn Jónsson íslenskaði
HKÁ 1995
Árið 1940 efndi Vikan til skoð-
anakönnunar um hvern Islendingar
vildu helst sem forseta. Vestur-Is-
lendingurinn Vilhjálmur Stefáns-
son hlaut flestar tilnefningar -
næstir kontu Hriflu-Jónas og
Sveinn Björnsson. Þetta segir
nokkra sögu um þann sess sem
Vilhjálmur skipaði í hugum Is-
lendinga: hann var heimsfrægur
landkönnuður, vísindamaður og
rithöfundur, sveipaður ljóma ævin-
týrisins.
Á fyrstu áratugum aldarinnar
jók Vilhjálmur mjög þekkingu
manna á norðurslóðum, og gerði
uppdrætti af yfír 100 þúsund fer-
mflum af áður ókönnuðu land-
svæði: það er ekki ofmælt að segja
að hann hafi síðastur manna gert
landafundi ájörðinni.
Sú mynd sem dregin er upp af
Vilhjálmi Stefánssyni er á margan
hátt heillandi. Hann var hugrakkur,
sjálfstæður og ákveðinn; lét við-
teknar kenningar ekki þvælast fyr-
ir sér og átti þessvegna mikinn þátt
í að breyla hugmyndum manna um
líf á norðurslóðum. Hann virðist
hafa skorið sig úr hópi flestra land-
könnuða með óblandinni virðingu
sinni fyrir lífsstfl frumbyggja: víst
er um að mörgum frómum sálum
ofbauð þegar hann varaði við af-
leiðingum „siðmenningar" og
kristniboðs meðal eskimóa. Vil-
hjálmur lærði tungu eskimóa og
gerði sér far unt að kynna sér háttu
þeirra, menningu og siðvenjur, og
lærði að lifa af gæðum lands, íss og
sjávar einsog þeir. Ein af bókum
Vilhjálms bar titilinn Heimskaut-
slöndin unaðsiegu og segir það
sem segja þarf um viðhorf hans til
þess hluta heimsins sem kallar
fram sjálfkrafa hroll hjá þeim sem
best una sér í stofuhita.
Bókin er stórfróðleg um margt
en þó fannst mér helstil miklu
plássi varið í að segja frá langvinn-
um, þreylandi og torskiljanlegum
deilum rnilli Vilhjálms og and-
stæðinga hans: í augum óbreytts
lesanda virðast þær deilur snúast
um keisarans skegg mestanpait.
Ég hefði fremur kosið að fá meira
að heyra af rannsóknum Vilhjálms
á norðurslóðunt, lífí eskimóa og
baráttu við kuldabola.
Vilhjálmur kvæntist ekki fyrren
hann var orðinn 61 árs. Ekkja hans,
Evelyn Slefánsson, er enn á lífí og
hún ritaði inngangskafla bókarinn-
ar. Hún dregur upp skemmtilega
og elskulega rnynd af sérvitringn-
urn Vilhjálmi Stefánssyni, manni
sem áreiðanlega hefði aldrei unað
sér til lengdar á Bessastöðum.
Hrafn Jökulsson.