Alþýðublaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 16

16
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HELGIN 30. NOVEMBER - 3. DESEMBER 1995
Sendisveinninn snýr
Einar Már Guðmundsson:
í auga óreiðunnar
Ijóð eða eitthvað í þá áttina
Mál og menning 1995
Fyrir fimmtán ámm eða svo var
ungur maður í Alafossúlpu helstur
ógnvaldur Reykvíkinga. Hann réð-
ist á þá úr launsátri, hvort heldur úr
mnna í Hljómskálagarðinum eða
inná klósetti í Stúdentakjallamum.
Hann var vopnaður ljóðum.
Einar Már Guðmundsson gaf út
þijár ljóðabækur í kringum 1980 -
Sendisveinninn er einmana, Er
nokkur í kórónafötum hér inni? og
Róbinson Krúsó snýr aftur. Hið
unga og vígreifa skáld var ekki
plagað af skorti á sjálfstrausti: sag-
an segir að hann hafi uppá eigin
spýtur selt ekki færri eintök en
Guðrún sáluga frá Lundi. Og Einar
Már stóð undir öllum þeim klisjum
sem þá og síðar vom hnýttar við
skáldskap hans: Hann bar með sér
„ferskan blæ“, í ljóðum hans kvað
við , jtýjan tón“ - og hann skipaði
sér tvímælalaust á bekkinn víð-
fræga „sem eitt af okkar efnileg-
ustu skáldum".
Ungi sölumaðurinn í Alafossúlp-
unni mddist með látum inní þá
kyrrlátu heldrimannastofu þarsem
íslensk Skáld sátu íhugul og íbygg-
in og sögðu alltaf færri og færri orð.
Hann vantaði ekki orð og hann not-
aði orð sem sjaldan eða ekki höfðu
sést í íslenskum ljóðum. Hann rað-
aði þeim líka allt öðmvísi saman.
Hann var ófyrirleitinn og kraftmik-
ill. Hann var léttir.
Fimmtán ámm síðar er Einar
Már Guðmundsson orðinn Norður-
landameistari í bókmenntum, virtur
skáldsagnahöfundur, kandídat í
heiðurslaunaflokk Alþingis. í
j^Ha^^nntirl
stuttu máli sagt: Kjaftfori sveinninn
sem sendi eitmð skeyti á báða bóga
er orðinn brúnaþungur, virðulegur
og miðaldra, og hendir reyndar
bestu menn. Villingurinn í Álafoss-
úlpunni sem eitt sinn steytti hnefa í
vetrarkuli á Lækjartorgi og æpti ís-
land úr Nató er kominn í Kórónaföt
og orðinn æðstiprestur í skandína-
vískum bókamessum þarsem hann
tilkynnir að Norden sé í orden.
Einar Már Guðmundsson, árgerð
1980, hefði líklega ort napurt
kvæði um uppreisnarmanninn sem
varð samdauna Keifinu, en Einar
Már Guðmundsson, árgerð 1995,
væri hinsvegar í fullum rétti ef
hann svaraði unga uppskafningn-
um með því, að allir hefðu nú leyfi
til þess að þroskast. Nema hvað.
En þá emm við komin að dálitlu
vandamáli. Þannig er mál með
vexti að í nýrri ljóðabók er engu
líkara en Einar Már hafi fyllst grá-
urn ljóðfiðringi - fortíðarþrá, nos-
talgfu. Það er einsog Einar Már sé
að reyna að yrkja einsog Einar
Már. Utkoman er í hæsta máta pín-
leg.
Ljóð Einars Más 1980 vom
háðsk og ófyrirleitin - nú einkenn-
ast þau af ólundarlegu nöldri. Ljóð
hans vom töff - nú er þau álíka
púkaleg og tískan í gær. Ljóð hans
vom sannarlega fersk - nú ber hann
á borð fyrir okkur uppislægjumygl-
ur. Ljóð hans vom heróp gegn hinu
viðtekna - nýju ljóðin minna helst
á þreytulegar lummur í lesenda-
dálkum blaðanna. I besta falli
minnir skáldskapurinn á hug-
myndasnauðan leiðarahöfund. Tití-
ar ljóðanna segja eiginlega það sem
segja þarf. Nokkur dæmi: Barátta
trillukarla, Gjaldþrota frystihús,
Verkfall langferðabílstjóra, Refa-
rœkt, Til vamar sauðkindinni...
Með leyfi: Vom þetta ekki fyrir-
sagnimar í Tímanum í gær?
Ef einhver heldur að ljóð með
þessum titlum innihaldi nú þrátt
fyrir allt svellandi póesíu eða nýja
og skáldlega sýn, brýn svör við
vandamálum samtíðarinnar eða
guð veit hvað, er vert að tilfæra
ljóðið Refarœkt. Það er svona:
Bœndur nokkrir í byggðalagi
norðan heiða sóttu um milljón
króna lán hjá opinberri stofimn.
Hugðust þeir nota féð til að byggja
litla höfn, svo að útróðrar á gjöful
mið yrðu þeim auðveldari. Aðstœð-
ur til hafnargerðar voru mjög góð-
ar, enda sigldu fonunenn þaðan til
bardaga. Engu að síður var beiðni
bœndanna hafitað en þeim boðin
upphceðin Jjögurhundruðföld ef
aftur í kórónafötum
Einar Már Guðmundsson er sá höfundur íslenskur sem einna mestar
kröfur eru gerðar til. Vitanlega geta allir gert sig seka um örlítil gráfiðruð
hliðarspor, en við væntum þess að þau séu ekki gerð að opinberu hneyksli
með því að auglýsa þau upp sem meiriháttar afrek.
þeir legðu niður bú sín og tœkju
upp refarœkt. I dag er það gœfa
þessara bœnda að hafa hrist höfuð-
in yfir „vitleysingunum fyrir sunn-
an “.
Tryggvi vinur minn Skjaldarson
í Þykkvabæ hefur skrifað skori-
norðar greinar um öriög refabænda
- ekki veit ég til þess að hann hafi
heimtað skáldtitil af sveitungum
sínum fyrir vikið. Bók Einars Más
Guðmundssonar úir og grúir af
slíkum Iesendabréfum sem kaffæra
nokkur snotur smáljóð. Vandamál
Einars Más er hinsvegar ekki í
reynd fólgið í því að hann hafi
svona margar skoðanir að koma á
framfæri - heldur að hann telur sig
þurfa að hafa einhverjar skoðanir.
Eða fann skáldið Einar Már virki-
lega innri þörf hjá sér til að yrkja
ljóð sem hefst á þessum orðum:
Það er misskilningur að markaðs-
hyggjumenn liafi gefið andstöðu-
öflunum í alrœðisríkjunum austan
jámtjalds gaum á meðan þau voru
og hétu.
Samkvæmt þessari formúlu gæti
Ámi Bergntann gefið út tuttugu
hnausþykkar ljóðabækur strax í
næstu viku.
Einar Már Guðmundsson er sá
höfundur íslenskur sem einna
mestar kröfur eru gerðar til. Vitan-
lega geta allir gert sig seka urn örlít-
il gráfiðruð hliðarspor, en við vænt-
um þess að þau séu ekki gerð að
opinberu hneyksli með því að aug-
lýsa þau upp sem meiriháttar afrek.