Vísir - 08.07.1976, Blaðsíða 8

8'
VÍSIR
V
Fimmtudagur 8. júlí 1976
VÍSIR
Umsjón: 'Guðmundur Pétursson

Útgefandi: Keykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davið Guömundsson
Kilstjórar: Þorsteinn Fálsson, ábm.
Ólafur Kagnarsson
Kitstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson
Fréttastj. erl. frétta: Guðmundur Pétursson
Blaðamenn: Anders Hansen, Anna Heiður Oddsdóttir, Edda Andrésdóttir,
Einar K. Guðfinnsson Jón Ormur Halldórsson, Kjartan L. Pálsson, Ólafur
Hauksson, Óli Tynes, Rafn Jónsson, Sigriöur Egilsdóttir, Sigurveig Jóns-
dóttir, Þrúður G. Haraldsdóttir.
iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Útlitsteiknun: Jón Óskar Hafsteinsson, Þórarinn J. Magnússon.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurðsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Auglýsingar*. Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ilitstjórn: Siðumúla 14. Simi 86611.7 linur
Askriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands.
í lausasöiu 50 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Nýja stefnu
í gjaldeyrismálum
Viðskiptaráðuneytiö ákvað í gær að hækka svo-
litið gjaldeyrisyfirfærslur til þeirra, sem fara i
skemmtiferðir til útlanda. Þessi óverulega rýmk-
un á gjaldeyrisreglunum, sem nú hefur fengist,
meðal annars vegna baráttu þessa blaðs, er þeg-
ar til lengdar lætur haldlitil lausn.
Má helst likja þessu við, að plástur sé settur á
kýli, sem betur hefði verið stungið á.
Fyrir utanlandsferðir mun fólk enn hafa allar
klær úti til að fá, ,,eftir öðrum leiðum”, gjaldeyri
til að komast af. öllum er ljóst, að ef frá eru tald-
ir 2 eða 3 ráðherrar, að geysilegt magn gjaldeyris
er selt utan bankakerfisins. Allir vita, að flestir
þeir sem komast hjá þviað skila erlendum gjald-
eyri, sem þeir komast yfir, notfæra sér það og
brúka gjaldeyrinn sjálfir til ferðalaga erlendis,
eða selja hann öðrum, sem i neyð sinni verða að
greiða uppsprengt verð fyrir. Vegna tvöfalds sið-
ferðis gjaldeyrisyfirvalda er rikjandi tvöföld
kaupsýsla með gjaldeyri i landinu, hin opinbera
og svarti markaðurinn. Þannig er ástandið einnig
fyrir austan járntjald.
Það verður ekki kallað annað en tvöfalt sið-
ferði, þegar gjaldeyrisyfirvöld ákveða reglur,
sem ekki er hægt að fara eftir, og horfa svo á
fjölda fólks flykkjast til útlanda og búa „með
yfirnáttúrlegum hætti” við kjör, sem eru langt
fyrir ofan það sem hinn opinberi skammtur segir
til um. Það eru þó einvörðungu þeir, sem geta
keypt gjaldeyri á uppsprengdu verði og hafa rétt
sambönd, sem geta farið i kringum reglurnar
með þessum hætti. Og auðvitað sjá yfirvöld i
gegnum fingur við embættismenn og stórbur-
geisa og er misræmið milli þeirra og almennings
orðið yfirþyrmandi.
Ljóst er orðið að menn hafa verið allt of
skammsýnir við að leita leiða til að leiðrétta
þetta hróplega misrétti og koma úreltum reglum
fyrir kattarnef. Þvi ekki að skoða þann mögu-
leika af alvöru, að gefa gjaldeyrissöluna alveg
frjálsa i áföngum. Ekki er ósennilegt, og reyndar
mjög líklegt, að þá myndi heimtast betur inn af
erlendum gjaldeyri en nú gerist. Og þegar menn
hefðu vanist frelsinu i jiessum efnum er sennilegt
að jafnvægi myndi nást. Fólk myndi hætta að
hamstra gjaldeyri og byrja að virða þær reglur
sem settar eru. Þvi staðreyndin er sú, að islenska
þjóðin er ekkert öðruvisi en þjóðirnar fyrir aust-
an járntjaldið að þvi leyti, að hún virðir illa regl-
ur sem bera keim af hróplegu ranglæti, auk þess
sem þær eru andstæðar almennri skynsemi.
Menn ættu að minnast allra þeirra hafta sem
hér riktu fyrir tilkomu viðreisnarstjórnarinnar
og allrar þeirrar spillingar, sem blómstraði i
skjóliþeirra. Afturhaldsseggir héldu þvi fram, að
landið færi á hausinn, ef verslunin yrði að mestu
gefin frjals. Reynslan varð auðvitað öll önnur.
Fyrir forgöngu Sjálfstæðisflokksins var verslun-
arhöftunum aflétt. Rikisstjórnin, sem Sjáíf-
stæðisflokkurinn er i forsæti fyrir, ætti að ráðast
af framsýni á þann vitahring sem gjaldeyrismál-
in eru komin i og rjúfa hann.
Flokksforystan
brenndi sig á
sama grautnum
enn og aftur
Fá mál eru eldfimari
meðferðar í Póllandi en
verð á matvörum. Á því
brenndu leiðtogar þjóðar-
innar sig fyrir nokkrum
árum.
1970/ tveim vikum fyrir
jól/ kom til blóðugra ó-
eirða/ sem leiddu til falls
Wladyslaws Gomulka og
utan Varsjár, rifu þeir upp járn-
brautarteina og tré-undirstöður
og neyddu farþega, sem komu
með lestunum frá öðrum borg-
um Póllands til þess að stiga út
og ganga það sem eftir var, ber-
andi töskurnar á sjálfum sér.
Verkfallsmenn stöðvuðu einn-
ig hraðlestina, sem fer milli
Parisar og Varsjár, og einn af
starfsmönnum dráttarvéla-
verksmiðju Ursus sagði vest-
endurtekningu óeirðanna frá
1970, sem leiddu til þess að
fjörutiu og fjórir létu lifið og
skrifstofur kommúnistaflokks-
ins voru brenndar til grunna,
flýtti hann sér að draga i land.
Sólahring eftir að rikisstjórnin
hafði tilkynnt verðhækkanirnar,
kom Piotr Jaroszewicz forsætis-
ráðherra fram i útvarpi og sjón-
varpi og kunngerði að gamla
verðið yrði áfram i gildi.
Nokkra mánuði til viðbótar að
minnsta kosti.
Forsætisráðherrann hélt þvi
blákalt fram, að hækkunin hefði
aðeins verið „tillaga”, sem að
sjálfsögðu hefði verið undir þvi
komin, hvaða skilningi hún
mætti hjá almenningi. Hann
leiddi það alveg hjá sér, að
flokksforystan hafði verið búin
að samþykkja hana.
Menn velta þvi nú fyrir sér,
hverjar afleiðingar þetta eigi
eftir að hafa i för með sér fyrir
Gierek. hafi hann brugðið nógu
fljótt við, eða verður þetta til
þess, að hann fellur frá?
Flokksforystan með Gierek I fararbroddi samþykkti verðhækkanir-
nar, en....
stjórnar hans/ þegar hann
reyndi að hækka matvör-
ur i verði.
Eftirmaður hans/ Ed-
ward Gierek/ fyrrum
kolanámumaður félldi úr
gildi hækkanirnar og kom
á verðstöðvun. En fyrir
skömmu féll Gierek í
sömu gröfina og
Gomulka. Mánuðum
saman hafði hann alið á
því við almenning í Pól-
landi/ að bændur, sem
búa við bág kjör, þyrftu
að fá meira verð fyrir af-
urðir sínar.
Ekki hafði hann fyrr lýst yfir
áætlunum sinum um hækkun
matvöruverðs, en verkamenn
utan höfuðborgarsvæðis Var-
sjár létu gremju slna í ljós með
þvi að fara I verkfall. — 1 bæn-
um Ursus, þrjátiu kflómetrum
rænum fréttamönnum, að verk-
fallið hefði breiðst alla leið til
hafnarborganna við Eystraslat.
— „Viö höfum samtök um þess-
ar aðgerðir”, sagði hann.
Það, sem hleypti illu blóði I
verkalýðinn, var, hve miklar
þessar hækkanir voru. Þannig
tvöfaldast sykur I verði, svina-
kjöt hækkaði um 30 prósent og
annað kjöt um 69 prósent. En
kjöt er pólskri láglaunafjöl-
skyldu ámóta virði og fiskurinn
okkur. Þótt laun hafi hækkað 40
prósent siöan Gierek kom til
valda, þá eru meðallaun verka-
manns f Póllandi ekki nema
rúmar tiu þúsund krónur á viku.
Þessar ofboðslegu hækkanir
komu þvi eins og reiðarslag.
„69% kjöthækkun var hreint al-
veg lýgilegt,” sagði fólk. „A
dauða minum átti ég frekar von,
en sllku,” sagði einn verkamað-
ur við fréttamenn tlmaritsins
„Newsweek”.
Þegar Gierek sá fram á alls-
herjarverkföll, og hugsanlega
... tuttugu og fjórum klukku-
stundum eftir tilkynningu þess
opinbera, sendi Gierek forsætis-
ráðherrann Jaroszewics I út-
varp og sjónvarp til þess að
afturkalla þessa ákvörðun.
Margir llta svo á, að þarna
hafði flokksleiðtoginn gengið
undir próf og fallið. Að flokks-
leiðtogi hafi snúið aftur með
meiriháttar stefnubreytingu,
sem flokkurinn hafði samþykkt,
hefur aldrei átt sér stað fyrr I
kommúnistisku riki. Þvllikur ó-
sigur!
Þótt Jaroszewicz forsætisráð-
herra slái þvi fram eftir á, að
þetta dæmi sýni og sanni,
„hversu lýðræðislegt okkar
þjóðfélag er”, er það augljost,
aö forysta kommúnistaflokks
Póllands hefur illa vanmetið
landa sina.
(Skrifaö af Peter Webb
og Anthony Collings,
fréttamönnum News-
week í Bonn.)