Vísir - 11.03.1978, Blaðsíða 9

vism Laugardagur 11. mars 1978
KONUR í
nYNDLIST
eftir Svölu
SigurleifsdSttur
rKandinsky og Erma Bossi" eftir Gabriele Munter, 1910.
mála glermyndir með þessari
alþýðulistar-tækni, og þar að
auki notar hún svo þær myndir i
uppstillingar sem hún málar
með oliulitum á léreft.
Þegar fyrri heimstyrjöldin
brýst út flýja þau Þýskaland til
Sviss og þar með lýkur stórkost-
legu gróskutimabili i lffi þess-
ara tveggja málara. Hann fer
siðan til Rússlands 1915 og hún
til Sviþjóðar. Hún býr i Sviþjóð
og Danmörku styrjaldarárin en
flyst siðan aftur til Þýskalands.
Þegar Kandinsky giftist Ninu,
ungrirússneskrikonu 1917 rofn-
ar samband hans og Gabriele.
Arin eftir styrjöldina er hún rót-
laus og málar litið, en teiknar
talsvert.
GABRIELE MUNTER
Þessi öld sem viðlifum á hefur aliö svo margar stórkostleg-
ar myndlistarkonur að ekki er unnt i greinaformi a6 gera
þeim og verkum þeirra nein viðhiitandi skil. Undanfarin ár
hafa kontið út margar bækur og nokkur timarit sem eingöngu
fjalia um myndlistakonur og verk þeirra. Hér á sfðunni er
listi yfir yfirlitsbækur, en einnig hafa komiö út fjölmargar
bækur um einstakar myndlistarkonur. Þvi mun ég héðan i frá
einungis fjalla um myndlistarkonur sem Htt eru þekktar hér I
dag. Jafnvel þótt myndlistarkvcnna sé getiö I viðurkenndum
listasöguritum er undir hælinnlagt hvernig meöferð þær fá
þar. Oft væru þær betur komnár án þeirra kynningar, eins og
i „Nútlmaiistasögu” H.H. Arnasons sem segir:„Gabriele
Múnter was a charming and decorative disciple of
Kandinsky”. (bls. 175) Má vel vera, en nú er vitað að hún var
ýmislegt fleira og lifsstarfi hennar mætti lýsa á annan hátt.
í „Myndlistarkvenna-
skóla”
Gabriele Munter fæðist 19.
febrúar 1877 i Berlin og eru
foreldrar hennar af þýsku bergi
brotin en höföu dvalist um tima
i Norður—Ameriku. Sem barn
hafði Gabriele takmarkaðan
áhuga á skólanáminu en stund-
aði hestamennsku, hjólreiðar og
útilif. Hún teiknaði mikið en
kynntist ekki myndlist á heimili
sinu, heldur voru tónlist og bók-
menntir aðal áhugamál
fjölskyldunnar. Tuttugu ára
gömul heldur Gabriele til
Dusseldorf i þvi augnamiði að
leggja stund á myndlistarnám,
en sú borg er þá rómuð fýrir
góða myndlv staskóla. Konur fá
þó ekki inni i hinni opinberu
myndlistarakademiu og þvi
sættir Gabriele sig i fyrstu við
að nema i „Myndlistarkvenna-
skóla”. Henni finnst þó námið
ekki sérlega upplifgandi og
hættir þar til að komast með
eldri systur sinni í heimsókn til
ættingja i Bandarikjum Norö-
ur-Ameriku. Þær systur ætla I
upphafi aðeins i stutta heim-
sókn, en endirinn er sá að þær
dvelja þar i tvö ár. Á þessum
tima ferðast þær mikið, sér-
staklega um Texas og Arkans-
as. I þessum ferðum skissar
Gabriele mikið i fyrstu en eftir
að henni áskotnast myndavél
tekur hún myndir af kappi.
Gabrielekemurafturheim til
Þýskalands 1901, þá tuttugu og
fjögura ára gömul. 1 viðtali við
E. Roditi 1959 segir hún um
þann tima meðal annars:
„Arið 1901 ákvað ég að flytja
til Munchen. Fyrir þann tlma
hafði enginn hvatt mig til
dáða á myndlistarsviðinu.
Þýskir málarar neituðu að
trúa þvi að konur hefðu
myndlistarhæfileika og mér
var neitað um inngöngu I
Akademiuna i Munchen. A
þessum tima gátu konur
aðeins lagt stund á myndlist-
arnám i einkatimum eða i
stúdiói Sambands myndlist-
arkvenna”..
Sambúð með
Kandinsky
Gabriele sækir tíma i ofan-
greindu stúdiói en gefst fljótlega
upp á náminu þar. Um þetta
leyti sér hún skúlptúra eftir
Husgen sem hrifa hana. Þessi
Husgenkennir þá við nýstofnað-
an skóla sem nefndur er
Phalanx og þar innritar
Gabriele sig. Hinn rússneski
Wassily Kandinsky (1866-1944)
er kennari þar og einn af stofn-
endum skólans. Gabriele sækir
tima til Husgen og Kandinsky.
Hún er mjög áhugasöm við
námið og er dyggilega hvött af
Kandinsky. Margir nemenda
Kandinsky hafalátið I ljós aðdá-
un á honum sem kennara og i
porpi sem nefnist Murnau og
stendur við rætur Bæheimsku-
alpanna, þegar Gabriele kaupir
þar hús.
Þarna i Murnau mála þau af
miklum krafti, stunda garðrækt
og fábrotið lif. Þau eru þó ætið I
tengslum við myndlistarlifið i
Munchen og taka virkan þátt i
hræringum i myndlist þar. Þau
eru á meðal þeirra sem stofna
„hið nýja^bandalag myndlistar-
manna I Munchen” 1909, en þeg-
ar mynd eftir Kandinsky er
hafnaö á sýningu Bandalagsins
1911 ganga þau úr þvi. Asamt
fleirum stofna þau sýningarhóp
sem nefnir sig „Der Blaue Reit-
er” og á fyrstu sýningu þess
hóps sýnir Gabriele sex mál-
verk, en fjórtán grafik-myndir á
annarri sýningunni. Að lokinni
þeirri sýningu leysist hópurinn
upp og sýnir ekki saman oftar.
Undir áhrifum alþýðu-
listar
A þessum árum málar
Gabriele myndir af fólki innan
húss, kyrralifsmyndir og af
landslagi. Hún sker lika myndir
i tré og þrykkir. Málverk henn-
ar verður fyrir miklum áhrifum
af tréskurðarmyndum, hún ein-
faldar flatarskiptinguna og not-
ar tiltölulega fáa liti. Þótt hún sé
hluti af Biaue Reiter-hreyfing-
unni og á margan hátt sterkt
,Frá Bæheimi" eftir Gabriele Munter, 1936.
mynd sem Gabriele málar 1910
er hann i hinni táknrænu „kenn-
arastellingu” (sjá meðfylgjandi
mynd). Phalanx-skólinn er
lagður niður ári seinna en með
Gabrielu og Kandinskj' tekst
mikil vinskapur og búa þau
saman rúman áratug. A þeim
tima ferðast þau mikið, aðal-
lega suður á bóginn og allt til
Afriku. Þau setjast að i litlu
tengd hugmyndafræði hennar er
hún nær frönsku Fauve-istunum
með tilliti til litameðferðar en
aðrir meðlimir Blaue Reiter. Á
þessum tima er Kandinsky að
fást við óhlutlæga myndgerð en
Gabriele heldur sig við sin fyrri
myndefni. Hún hrifst af
bæheimskri alþýðulist, bæði
glermyndum og styttum. Hún
og fleiri i Blaue Reiter hópnum
Útskúfun
1 lok þriðja áratugsins sest
hún aftur að i Murnau og fer að
mála landslag að nýju. Þegar
hún sýnir 1937 i Munchen eru
myndir hennar teknar niður af
nazistum og stimplaðar sem
„úrkynjuð list”. 011 striðsárin
málar hún á laun í Murnau og
þar til hún deyr 1962 er hún
virkur málari þar. Maðurinn
sem er félagi hennar þetta
seinna Murnau-timabil heitir
Dr. Johannes Eichner og skrifar
hann athyglisverða bók sem
hann nefnir „Kandinsky og
Gabriele Munter”. Þessi bók á
án efa eð vera einhvers konar
svar Gabriele við þvi að I drög-
um að ævisögu Kandinskys sem
Nina kona Kandinskys, skrifar
og gefur út i tilefni 60 ára
afmælis hans, er ekki einu orði
minnst á samband hans við
Gabrielu, né dvöl hans i
Murnau. Þessi útskúfun
Gabriele er vafalaust að vilja
Kandinskys. Sama ár og bókin
kemur út, 1957, gefur Gabriele
einnig borgarlistasafni
Munchen 61 málverk eftir s jálfa
sig, 120 málverk eftir
Kandinsky ásamt hundruðum
grafik-mynda og teikninga eftir
hann, allt frá timabilinu fyrir
fyrri heimsstyrjöldina. Þessi
gjöf er sú stórkostlegasta sem
þessu safni hefur hlotnast.
Nú rúmum áratug eftir dauða
hennar er auðveldara en fyrr að
meta þessa miklu myndlistar-
konu sem sjálfstæða myndlist-
armanneskju en ekki sem
smástirni fylgjandi plánetunni
Kandinsky. Eftir þvi sem tim-
inn liður breytast stærðarhlut-
föll þessara myndlista-hnatta
stöðugt, Gabrielu i hag.
BÆKUR UM MYNDLISTAR- |
KONUR:
„A history of women artists”
eftir Hugo Munsterberg. Otg.
1975 af Clarkson N. Potter, N.Y.
„Art and sexual politics” eftir
T,B,Hess & E.C.Baker. Otg.
1971 af Collier Books, N.Y.
„From the center”eftirLucy R.
Lippard. Otg. 1976E.P.Dutton&
Co. N.Y.
„Our hidden heritage” efhr
Eleanor Tufts. Otg. 1974 af
Paddington Press, N.Y.
„Women artists 1550-1950” efhr
Ann Sugherland Harris & Linda
Nochlin. Otg. 1976 af A.A.Knopf,
N.Y.
TIMARIT:
„Heresis”, P.O.Box 766, Canal
Street, N.Y., N.Y. 10013, U.S.A.
„The Feminist Art Journal”, 41
Montgomery Place, Brooklyn,
N.Y. 11215, U.S.A.
„Womenart Magazine”,
P.O.Box 3358, Grand Central
Station, N.Y., N.Y. 10017, U.S.A.
.. .
KJORBUÐ
MELABRAUT 57
Seltjarnarnesi
Sími 20785
Opið alla daga til kl. 22.00
ATH. Einnig laugardaga
og sunnudaga
SJALFSAFGREIÐSLA:
Brauð Mjólk
Kjötvörur