Morgunblaðið - 07.01.2001, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG HEF lengi litið svo áað Halldór Laxnessmætti óhikað kallasnilling. En nú er ég
farinn að efast. Mér finnst ég satt
að segja ekki getað kallað hann þetta lengur.
Það er ekki vegna þess að ég hafi gert ein-
hverja nýja uppgötvun sem rýrir gildi verka
skáldsins okkar góða á Gljúfrasteini. Nei,
ástæðan er sú að tungumálið okkar er komið
fram úr sjálfu sér. Réttara væri kannski að
orða það svo, að við séum komin fram úr
tungumálinu.
Það hefur verið ljóst um skeið að höfða-
töluheimsmet okkar í fjölmiðlum hefur sína
ókosti. Eins og á öðrum sviðum viljum við
ekki vera eftirbátar annarra þjóða í fyrir-
sögnum og yfirlýsingum, þar á meðal um
færni, getu og afurðir einstaklinga. Í slíkri
samkeppni hlýtur nauðafámenn þjóð eins og
Íslendingar að geta farið mjög halloka. Við
sem erum svo fá að værum við sveitarfélag í
sæmilega fjölmennu ríki er óvíst að við kæm-
umst á landakort.
En eins og ævinlega gerum við okkar
besta. Það sanna dæmin. Á síðustu misserum
höfum við nefnilega eignast þvílíkan fjölda af
„snillingum“ og „meisturum“ að undrum
sætir. Við eigum meira að segja nokkra „af-
burðasnillinga“.
Nú hefur níska aldrei verið talin til dygða í
okkar menningu og því eðlilegt að okkur þyki
gaman að veita fólki nafnbætur. Á
hinn bóginn hafa stóryrði og upp-
hrópanir ekki heldur verið hátt
skrifuð á Íslandi.
Við höfum vissulega vanist því
að slíkur málstíll sé ríkjandi í kringum íþrótt-
ir og ekki óeðlilegt þegar um beina keppni er
að ræða, að keppnisskapið smiti út frá sér til
þeirra sem um fjalla.
Það sem er fremur nýtt af nálinni er að
beita þessum æsistíl í umfjöllun um listir,
listaverk og listamenn. En einmitt þessi til-
hneiging hefur verið einkar áberandi síðasta
árið. Svo mjög, reyndar, að munurinn á þeim
skilaboðum sem beinlínis eru og eiga að vera
upphrópanir, svo sem auglýsingar, og hinum
sem eiga að heita umsagnir menntaðra aðila,
virðist á köflum þurrkast út.
Þetta á við um allar listgreinar að ein-hverju marki. Við höfum reyndar íáraraðir átt svonefnda snillinga og
meistara á sviði alþýðutónlistar en varlegar
hefur verið farið í sakirnar í öðrum greinum.
Af því að bókaflóðið er nýlega afstaðið og
umræðan um bækur og bókmenntir hefur í
gegnum tíðina verið á fremur varlegum og
arfleifðarlegum nótum er ekki hjá því komist
að veita því sérstaka athygli hve snilldin er
orðin almenn í þeirri listgrein þótt aðrar
greinar standi henni hreint ekki að baki.
Samkvæmt umsögnum fjölmiðla, sem síð-
an hafa gengið aftur sem auglýsingar, hefur
á vikunum núna fyrir jólin hreinlega rignt yf-
ir okkur snilldarverkum, afburðaverkum og
afburða snilldarverkum, auk nokkurra sem
bara hafa verið meistaraleg.
Um hríð hélt ég satt að segja að á þessu
væru bara jákvæðar hliðar: Aukin athygli,
aukið vægi, jafnvel aukið verðgildi listar og
listaverka, nýr og aukinn skilningur á mik-
ilvægi starfa þeirra sem fást við listsköpun.
Altént er ljóst að bóksala var góð og góðar
bækur seldust vel, sem ekki hefur ávallt ver-
ið reyndin. En svo gerðu efasemdirnar vart
við sig.
Kannski er þessi darraðardans yfirlýs-inganna nauðsynlegur til að þrengjalistinni gegnum markaðsmúrinn.
Kannski er það hallærislegt að þykja einmitt
þessi dans hallærislegur. Gamaldags að
kunna vel við þá tíma þegar við áttum eig-
inlega bara einn rithöfund sem óhikað var
hægt að kalla ritsnilling.
Kannski er það vegna þess að Halldór
Laxness er fallinn frá og menn ósjálfrátt að
svipast um eftir arftaka hans, að svona marg-
ir snillingar uppgötvuðust á nýliðnu hausti.
Kannski hafa margir bókmenntaskríbentar
hugsað þessa sömu hugsun í sumarlok: Fyrst
ég gat ekki orðið nýr Kiljan, þá panta ég alla
vega að vera Kristján Albertsson.
Eftir stendur spurning sem í mínumhuga er bæði stóralvarleg og af-burðamikilvæg. Ef allir þessir vissu-
lega ágætu listamenn eru snillingar, hvað
getum við þá kallað Halldór Laxness?
Afburða
snilld!
Á síðustu misserum höfum við eignast þvílíkan fjölda
af „snillingum“ og „meisturum“ að undrum sætir,
skrifar Sveinbjörn I. Baldvinsson, og telur að tungu-
málið sé komið fram úr sjálfu sér eða við jafnvel fram
úr tungumálinu.
HUGSAÐ
UPPHÁTT
VERSLUNIN HÆTTIR
SÍÐASTI DAGUR
80%
OPIÐ Í DAG SUNNUDAG 10-18
AUKAAFSLÁTTUR AF ÚTSÖLUVERÐI
ALLT AÐ AFSLÁTTUR
10%
NÓATÚNI 17 S: 511 4747
Nýbýlavegi 12, Kóp., s. 554 4433.
Mikið af fatnaði í
stórum númerum
Verðdæmi:
Jakkar frá kr. 4.500
Stuttir jakkar frá kr. 5.900
Síðir jakkar frá kr. 6.900
Pils frá kr. 2.900
Buxur frá kr. 1.690
Bolir frá kr. 990
Kjólar stuttir og síðir
Blússur
Handunnir massífir
viðarbarir í úrvali
20% afsláttur
Fákafeni (Bláu húsin), s. 588 4545
Sigurstjarna
Úrval af
glæsilegri
gjafavöru
Derhúfa
aðeins 800 kr.
NETVERSLUN Á mbl.is