Morgunblaðið - 07.01.2001, Blaðsíða 9

meira og kynnast fólki sjáum við
hversu framandi allt í raun er,
hversu ólíkir siðir og venjur eru því
sem við eigum að venjast úr vest-
rænu samfélagi.
Eitt af fyrstu verkefnum okkar
hér í skólanum var að fara í miðbæ
Pinetown og ræða við fólk á förnum
vegi um ýmis málefni svo sem ap-
artheid (aðskilnaðarstefnuna), lífs-
hætti í Suður-Afríku og fleira. Við
vorum nánast eina hvíta fólkið í
bænum, fyrir utan nokkrar hræður
sem sátu á McDonalds og gæddu sér
á vestrænum skyndibita. Hópurinn
fór allur saman niður í bæ og vakti
það mikla athygli bæjarbúa að sjá
svona blandaðan hóp, en mjög óal-
gengt er að sjá svarta og hvíta sam-
an. En það verður að segjast eins og
er að okkur finnst við vera mun
öruggari í hópi svartra en ef við er-
um einungis „hvítingjar“ á göngu.
Það er að okkar mati augljóst að
enn er langt í land að jafnræði kom-
ist á milli svartra og hvítra hér í
landi. Við spurðum fólk út í þetta
málefni og fengum ótrúlega mis-
munandi svör eftir litarhætti. Flest
hvítt fólk taldi apartheid heyra sög-
unni til og að allir væru nú með jafna
möguleika. En þó átti þetta fólk
enga svarta vini og samskipti þeirra
á milli voru í lágmarki.
Þegar við töluðum við svart fólk
eða þeldökkt var allt annað upp á
teningnum, þeir sögðu allir að enn
væri mikil mismunun og sumir töldu
að ekkert hefði breyst síðan apart-
heid var endanlega afnumin 1994.
Flestir svartra töldu þó margt hafa
breyst til batnaðar, en að enn væri
langt í land svo að allir hefðu jafna
möguleika.
Einn af viðmælendum okkar,
svartur maður um þrítugt, hafði ekki
fagra sögu að segja af samskiptum
sínum við hvíta. Hann hafði til að
mynda verði barinn til óbóta af hvít-
um lögreglumönnum í Pretoria og
átti fótum sínum fjör að launa í það
skiptið. Eins og margir aðrir var
hann hálfsmeykur við okkur og
sagðist almennt vera hræddur við
hvíta. Fannst sem hvítt fólk reyndi
að heilaþvo svarta þannig þeir yrðu
eins og þeir hvítu, gleymdu rótum
sínum sem og menningu. Í fyrstu
fannst okkur þetta heldur ógnvekj-
andi og svolítið skrítið að hann gæti
trúaðþessu. Eftir að vera búnar að
ræða við marga af íbúum Pinetown
höfum við fengið aðeins betri mynd
af lífsháttum og viðhorfum fólks hér
í bæ. Varðandi mismunun milli
svartra og hvítra, þá eru ekki nema
6 ár síðan apartheid var afnumin og
flestir voru sammála um að það tek-
ur tíma fyrir alla að aðlagast stór-
felldum breytingum sem þessum.
Hvað okkur varðar þá finnst okkur
svolítið skrítið að tilheyra allt í einu
svona miklum minnihlutahópi, en
með því að ræða við innfædda höfum
við komist að því að flestallir vilja
eignast hvíta vini og eru mjög vin-
gjarnlegir við okkur. Það virðist
mjög óvanalegt að hvítt fólk sýni
þeim áhuga og er hlegið innilega að
okkur þegar við reynum að apa eftir
þeim á zulu, tungumáli þeirra sem er
mjög sérkennilegt með endalausum
klikkum í framburði eins og sífellt sé
slett í góm.
Eins og áður sagði búum við með
fólki frá ýmsum löndum Afríku og
við komumst betur að því með degi
hverjum hversu ólíkan bakgrunn við
höfum og hversu ólíkar lífsvenjur
okkar eru. Fyrir okkur er það mjög
óvenjulegt og erfitt að venjast því að
búa svona náið með fjölda fólks. Við
borðum, sofum og vinnum saman
alla daga vikunnar og hér er nánast
ekkert einkalíf, sem getur stundum
tekið á taugarnar. Í þeirra augum er
þetta mjög eðlilegt heimilislíf og
jafnvel lúxus þar sem flest þeirra
koma frá heimilum þar sem búa allt
að 15 manns saman í tveimur til
þremur herbergjum. Matarvenjur
eru einnig allt aðrar en við þekkjum.
Á meðan við fussum og sveium yfir
að fá sama matinn þrisvar til fjórum
sinnum í viku þykir þeim eðlilegt að
borða baunir og sadza sem er maís-
mjöl og vatn blandað saman þannig
að úr verður bragðlaus hvít klessa, í
allar máltíðir. Finnst þeim því þessi
fábreytti matseðill okkar veislumat-
ur.
Viðhorf þeirra og skoðanir á flest-
um þáttum mannlífsins eru nokkuð
aðrar en við eigum að venjast og oft
hafa spunnist upp forvitnilegar sam-
ræður okkar á milli. Eitt kvöldið
ræddum við til að mynda um ástina
og hjónabandið. Þegar Afríkubúarn-
ir fara að tjá sig um þessi málefni er
ekki sjaldan sem að hakan á okkur
Evrópubúunum fellur alveg niður á
maga. Þau hrista einnig ansi oft höf-
uðið þegar við segjum þeim frá því
hvernig hlutirnir ganga fyrir sig hjá
okkur. Fyrir nokkrum dögum kom
upp skondið atvik sem lýsir vel
hversu ólík viðhorf okkar eru. Ishe
frá Zimbawe kallaði Linn frá Noregi
á fund til sín sem hún hélt að sjálf-
sögðu að fjallaði um skólann. En
annað kom á daginn, hann sagðist
elska hana og bað hana að giftast
sér, en gaf henni einn dag til að
hugsa málið. Hún kom alveg af fjöll-
um og vissi ekki hvaðan á sig stóð
veðrið þar sem ekkert hafði farið
þeirra á milli sem benti til að róm-
antík væri í loftinu. Síðan hefur
þetta mikið verið rætt og það að
segja: „Ég elska þig,“ er bara fyrsta
skrefið í að hefja samband og síðan
geta hlutirnir farið að þróast.
Til hjónabands er einnig stofnað
með allt öðru sniði en við eigum að
venjast. Á mörgum stöðum í suður-
hluta Afríku, Malavíu, Zambíu og
Zimbabwe er enn venja að greitt sé
fyrir konur með kúm, eða andvirði
þeirra í peningum. Meðalverð fyrir
eina konu kostar manninn 11 kýr
eða um 20.000 rand (ca. 200.000 isk).
Verðið getur síðan hækkað og lækk-
að eftir stétt og stöðu konunnar. Ef
maður finnur konu sem hann vill
giftast, ef ekki er þegar búið að
ákveða það fyrirfram hverri hann
giftist, hefst ansi flókið ferli. Eftir
kúnstarinnar reglum þarf hann að
kynnast öllum frænkum og frænd-
um konunnar og þeir/þær ákveða
hvort hann sé góður kostur eður ei.
Foreldrar konunnar hafa oftast ekk-
ert með málið að gera, heldur eru
það frænkurnar og frændurnir. Ef
tilvonandi eiginmaður er samþykkt-
ur af öllum þessum frændum og
frænkum getur næsta skref hafist.
Samningaviðræður fara í gang, móð-
ur/föðurbróður brúðarinnar og verð-
andi eiginmaður og frændi hans
semja um verð. Ef allt þetta gengur
upp og allir aðilar fara sáttir frá
samningaborði á brúðkaup sér stað.
Kýrnar skipta þá um heimili og
sums staðar er það venjan að fjöl-
skylda brúðarinnar og fjölskylda
brúðgumans komi með eina aukakú
hvor í brúðkaupið sem eru skornar í
tvennt á staðnum og skipt á milli
fjölskyldna.
Eftir að hjónabandið hefur verið
innsiglað og brúðkaupsnóttin er yf-
irstaðin er hefð fyrir því á mörgum
stöðum að frænkur brúðarinnar fá
það hlutverk að kanna hvort stúlkan
hafi verið hrein mey. Ef svo reynist
ekki lækkar verðið um eina kú.
Ansi flókið og ólíkt því sem við
eigum að venjast og síðan finnst
þeim fáránlegt hvernig tilhugalífið
og hjónabandið gengur fyrir sig hjá
okkur.
Gönguferð um Dragensberg
Við endum þennan pistil með því
að segja ykkur í örfáum orðum frá
ferð okkar til Dragensberg á dög-
unum. Dragensberg þýðir fjöll drek-
anna en zulumenn kalla hann
Quathlamba sem stendur fyrir bar-
dagi spjótanna. Dragensberg er fal-
legur fjallgarður sem myndar landa-
mærin á milli KwaZulu-Natal og
Lesotho og er hæsti tindurinn,
Thabana-Ntlenyana 3.482 m. Við
fórum þó ekki svo hátt en gengum
fallega stíga sem liggja upp og niður
grónar hlíðar í steikjandi hita og sól.
Það var því vel þegið þegar við kom-
um að Nandi-fossinum eftir rúmlega
fimm tíma göngu og gátum bleytt
aðeins í okkur. Dragensberg býður
upp á marga spennandi möguleika
til útivistar, allt frá léttum göngu-
ferðum upp í erfiðar nokkurra daga
fjallgöngur. Skemmtileg upplifun og
falleg náttúra allt um kring.
Á næstunni komið þið til með að
geta lesið meira frá ferðum okkar í
Afríku þar sem við munum senda
reglulega pistla héðan meðan á dvöl
okkar stendur.
Kveðja frá Afríku,
Dögg og Hjördís.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2001 B 9