Morgunblaðið - 07.01.2001, Blaðsíða 20

20 B SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GELT æstra sleða-hundanna, sem ólmast ogrykkja í dragbeislin, dyn-ur í eyrum manns. Maður
kemur sér fyrir og finnur jafnvægið á
tveimur þunnum meiðum aftan á
sleðanum – bíður.
Stólpinn sem ankerið er fest í
juggar til og frá, ræst er með tveggja
mínútna millibili. Keppandinn finnur
að hjartað byrjar að slá örar og örar.
Gætilega teygir hann út höndina og
finnur tak á ankerinu.
Svo gerist það ... sleðinn þeytist af
stað með miklu trukki. Hávaðinn og
lætin í geltandi ferfætlingunum og
hrópandi áhorfendum hverfur fljótt.
Sviðsbreytingin er algjör. Hundarnir
eru svo ákafir að komast af stað að
maður fær þá tilfinningu að þeim sé
alveg sama um ekilinn, hvort hann
stendur eða dinglar aftan á sleðan-
um!
Fall er faraheill
Ég beygi mig eftir sleðamottunni
sem notuð er til að draga úr ferðinni.
Það gekk heldur brösuglega að
hengja hana upp. Allt í einu heyri ég
hróp, lít snöggt upp, og áður en ég
veit af var ég kominn í krappa hægri
beygju. Ég renn til á ísnum, lendi
hálfur undir og meðfram sleðanum
en næ að halda sleðanum réttum og
vippa mér upp á meiðana á ferð, sný
mér við og veifa til áhorfenda sem
ýmist standa með hendurnar fyrir
andlitinu eða skælbrosandi.
Þessi hröðu og snöggu átök í byrj-
un sátu í skrokknum. Fljótlega fann
ég jafnvægið aftur og sleðinn virkaði
stöðugur.
Líkaminn dansaði nú í takt við
sleðahreyfingarnar. Nú fyrst fór
maður að njóta hlaupsins.
Eins og hálfs árs draumurinn var
nú orðinn að veruleika og allt það erf-
iði, slys og óhöpp sem við hundarnir
höfðum gengið í gegnum á meðan
þjálfunin stóð yfir laust sem eldingu í
gegnum huga minn.
Finnmerkurhlaupið telst vetrarí-
þrótt í erfðasta flokki og er beinhörð
keppnisíþrótt, því hún er bæði sál-
ræn og líkamleg prófraun af hæstu
gráðu.
Þetta er meira en ánægja fyrir
venjulega harðhausa. Þeir sem vinna
þetta hlaup þjálfa hundana sína fimm
til sex sinnum í viku allt árið. Nokkur
keppnislið eða „hundaspönn“ eins og
það er kallað, höfðu þegar lagt að
baki 6.000 km þennan veturinn – sem
samsvarar að þeir hafi ekið eftir Nor-
egi endilöngum tvisvar sinnum. Við
(ég og hundarnir mínir) vorum búnir
að leggja að baki 5.600 km. Fóður-
magn, kaloríuinnihald og hvíldartími
inni á stöðvunum, allt er þetta fundið
út með nákvæmum útreikningum og
taktísku skipulagi.
Hiiiihaaaa!
Uppi á fjallinu fyrir ofan Alta-ána
vorum við ennþá í hóp. Hundaspann
við hundaspann. Í sólarlaginu rifu
800 sleðahundar sig áfram eins og
vargar í vígahug. Tungurnar lafandi
niður á bringu og láréttar rófurnar
með 64 sleðamenn í eftirdragi. Á
hressilegri siglingu yfir heiðina með
8 hunda fyrir framan sig vakna strax
upp hjá manni draumsýnir um
Alaska á tímum gullgrafaranna. Og
þarna var ég innan um þá bestu og
söng gullgrafaravísur og hrópaði
„hiiiihaaaa“ þegar á brattann var að
sækja.
En þetta var bara skammgóður
vermir.
Eftir að hafa gefið hundunum
nokkra „Loppa“-fiska og skráð okk-
ur inn á fyrstu skráningarstöð af
þremur, renndum við út frá Joatka
eins og Samskipsfleyta í áttina að
Skoganvarri en ég dúðaður í Cintam-
ani-skjólklæðnað. Eftir því sem við
komum ofar á heiðina bætti stöðugt í
vindinn og skafrenningurinn magn-
aðist þar til allt í einu var kominn
blindbylur.
Eftir 5 tíma glímu við veðurguðina
tók við hlykkjótt leiðin niður fjallið
inn mót Skoganvarre með kröppum
beygjum þar sem birkitrén rákust
utan í okkur eins og þau vildu bregða
fyrir okkur fæti. Eftir að hafa komið
okkur heilu og höldnu niður rennd-
um við inn á fyrstu stoppustöðina,
fóðurstöðina eins og hún er kölluð.
Allra veðra von
Í morgunroðanum lögðum við síð-
an af stað aftur yfir fjallið til Levajok
við Tana-ána. Sagt ers að ef maður
nái að koma sér milli Skoganvarri og
Levajek þá sé næstum því öruggt að
maður komist í mark. Þessir 90 km
er sá hluti hlaupsins sem er hvað
ófyrirsjáanlegastur vegna þess að
þarna er allra veðra von. Veðurspáin
hafði verið mjög slæm og þeir sem á
undan voru höfðu mátt berjast í
gegnum stórhríð og blindbyl.
Eftir að við komum uppfyrir skóg-
armörkin hafði vindinn lægt og sólin
gægðist út á milli skýjabólstrana.
Engu að síður var færið mjög lélegt
og urðum við að reyna að fleyta okk-
ur yfir botnlausan púðursnjóinn.
Kílómetrarnir liðu hægt, tíminn
hratt og svitinn fossaði eins og lækur
í vorleysingum eftir hryggjarsúlunni.
Það var ekkert sem braut upp
þessa hvítu auðn. Með háa fjallstinda
hér og þar fékk maður á tilfinn-
inguna að maður stæði kyrr þótt
meðalhraðinn hefði verið í kringum
10–12 km/klst. Hálfdofinn af þreytu
tók ég fram kortið til að finna út hvar
við værum. Allt í einu fann ég hvar
sleðinn kipptist undan mér. Ég baða
út höndunum og svo heppilega vill til
að ég næ taki á ankerinu og keyri það
niður í snjóinn eftir að hafa „hangið“ í
því nokkra metra. Hundarnir höfðu
þefað upp hreindýr sem lá dautt rétt
fyrir utan slóðina. Aðeins hornin og
hryggurinn stóðu upp úr snjónum.
Tímafrekt en nauðsynlegt
að smyrja 32 þófa
Fyrir þann sem veltir fyrir sér
hvenær menn sofa og hvílast í kapp-
hlaupi sem þessu hef ég ekki neitt
haldgott svar. Það eru hundarnir
sem vinna allt erfiðið úti á brautinni
og því er mikilvægt að þeir fái góða
umönnun á fóðurstöðvunum og hvíld
á milli átakanna. Það er tímafrekt að
smyrja 32 þófa en afar mikilvægt.
Þegar komið er á fóðurstöðvarnar
fá menn úthlutað plássi. Svo er hund-
unum gefinn svolítill matarbiti,
hundasokkarnir teknir af svo blóð-
rásin til þófanna stöðvist ekki, fund-
inn hálmur til að hlúa að hundunum
og hverjum og einum þeirra pakkað
inn svo vel sem kostur er - það kostar
kaloríur að liggja á köldu yfirborð-
inu, líka fyrir pólarhunda. Þá er tek-
inn fram fóðursekkur (hundamat
sem sendur hefur verið á undan),
kveikt á prímusnum og aðalrétturinn
fyrir hundana (magaþarmamauk úr
kú með lambakjöti og þurrfóðri
blandað út í heitt vatn) matreiddur,
batteríin hlaðin fyrir höfuðljósið,
staður fundinn til að þurrka hunda-
sokkana og ullarvettlingana (þá á ég
við mína) og skipt út korti fyrir
næstu leið. Maður borðar líka sjálfur,
fyllir hitabrúsann á ný ogútbýr nýjan
matarpakka. Rennslisvax er svo
smurt á meiðahlífarnar eða þeim
skift út, hundarnir mataðir, þófarnir
Það er tímafrekt að smyrja 32 þófa en afar mikilvægt.
Í hundasleðakeppni
í Finnmörku
Á hverju ári er haldin í Noregi hunda-
sleðakeppni sem kallast Finnmerkur-
hlaupið. Þetta er lengsta hundasleðahlaup
í Evrópu, alls 1.000 km í lengri flokknum
en 500 km í hinum styttri.
Aron Freyr Guðmundsson varð snemma
síðastliðið vor fyrstur Íslendinga til að
þreyta þetta hlaup og segir hér frá
þessu manndómsprófi.
HELLAMYNDIR sem fundist
hafa í Mið-Síberíu sýna að hunda-
sleðaakstur á rætur að rekja
4.000 ár aftur í tímann. Fyrir ind-
íána og eskimóa sem bjuggu í
Síberíu, Alaska, Kanada og
Grænlandi var hundasleðaakstur
mikilvægur ferða- og flutnings-
máti og lífsnauðsyn í veiðum.
14. mars 1895 er merkistími í
norskri sögu, en þá stóðu Frid-
tjof Nansen og Hjalmar Johansen
á ísnum með rússneska samojed-
hunda spennta fyrir sleðann.
Ætlunin var að verða þeir fyrstu
á norðurpólinn og án hundanna
mundi það vera vonlaust. Þeir
náðu að vísu aldrei á pólinn en
ferð þeirra markaði þó viss tíma-
mót í norskri pólsögu. Þessi til-
raun þeirra til að komast á pól-
inn er talin hafa opnað augu
Norðmanna fyrir notkun sleða-
hunda.
Roald Amundsen notaði einnig
sleðahunda í kapphlaupinu við
Robert Scott á suðurpólinn 1911 í
kunnustu heimskautsferð Norð-
manna, þar sem Amundsen kom
á undan Scott á pólinn. Scott not-
aði hins vegar smáhesta og
vélknúin farartæki.
Þriðji Norðmaðurinn, Leonard
Seppala, naut þess heiðurs að
verða goðsögn í Alaska, í heima-
landi hundasleðaíþróttarinnar.
Árið 1900 fluttist Seppala til
Alaska 23 ára gamall eftir að
Norðmaðurinn Jafet Lindeberg
ásamt tveim Svíum hafði fundið
mikið af gulli í Nome í Alaska.
Seppala vildi freista gæfunnar.
Hann fann hana ekki í gulli, held-
ur í hundunum. 1925 varð afrek
Leonard Seppala á hvers manns
vörum í Alaska þegar hann og
hundarnir hans náðu í lyf til að
stöðva útbreiðslu skæðrar barna-
veiki í gullgrafarabænum Nome.
Forustuhundurinn Balto fann
leiðina til baka gegnum stórhríð
og náttmyrkur og síðar var reist
stytta af honum í Central Park í
New York. Þetta sögulega hlaup
með mótefnið milli Anchorage og
Nome varð seinna að hunda-
sleðahlaupinu Iditarod – The
Last Great Race on Earth – sem
keppt var í fyrst 1973.
4000 ára saga