Morgunblaðið - 08.02.2001, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2001 37
Á MÁLÞINGI um sam-gönguáætlun til ársins2014 og framtíðarsýn ísamgöngumálum til árs-
ins 2030 í gær kom meðal annars
fram að búist er við að fjöldi er-
lendra ferðamanna verði kominn í
allt að einni milljón á árunum 2010–
2015, að farþegum í innanlandsflugi
fækki úr 450 þúsundum á ári hverju
í 300 þúsund verði miðstöð innan-
landsflugs flutt til Keflavíkurflug-
vallar og að brýnt sé að bæta vega-
kerfið til að auka öryggi og auka
afköst þess.
Á málþinginu voru flutt erindi um
viðhorf og núverandi stöðu sam-
göngumála, um ný viðhorf og
breyttar áherslur og um samgöng-
ur í framtíð.
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra setti málþingið og lét þá ósk í
ljós að hægt yrði að leggja fram
samræmda samgönguáætlun fyrir
Alþingi á næsta ári. Stýrihópur
vinnur nú að gerð draga að slíkri
áætlun en þar er ætlunin að ná fram
samræmdri forgangsröðun og
stefnumótun, hagkvæmari notkun
fjármagns og mannafla og meiri
áherslu á samstarf og samspil milli
samgöngumáta og stofnana sam-
gönguráðuneytisins. Samgönguráð-
herra sagði áhuga fyrir því að sam-
eina vegáætlun, hafnaáætlun og
flugmálaáætlun og að unnin verði
ein áætlun fyrir þessa samgöngu-
þætti. Slík áætlun gæti náð yfir
samgöngumálin frá víðara sjónar-
horni. Því hefði verkefnið verið sett
af stað og hann sagði tilgang mál-
þingsins einnig að fá hugmyndir
sem þar kæmu fram til skoðunar við
þessa vinnu.
Gjaldtaka skekki ekki
samkeppnisstöðu
Sturla Böðvarsson sagði tvennt
mikilvægt í þessari vinnu. „Fyrst vil
ég nefna að góðar samgöngur
skipta miklu máli fyrir atvinnulífið á
Íslandi. Samgöngur snerta atvinnu-
lífið á ótal vegu. Margir hafa at-
vinnu sína af því að byggja sam-
göngumannvirki, góðar samgöngur
eru nauðsynlegar til þess að skila
fólki til vinnu fljótt og vel og loks er
gríðarlega mikilvægt að góðar sam-
göngur séu milli byggðarlaga lands-
ins bæði fyrir starfsfólk og flutn-
inga til og frá slíkum svæðum. Sem
dæmi má nefna að útflutningsiðn-
aður okkar reiðir sig á góðar og
hagkvæmar samgöngur í sam-
keppni sinni á erlendum mörkuð-
um,“ sagði ráðherra meðal annars.
Hitt mikilvæga atriðið kvað sam-
gönguráðherra vera gjaldtöku af
samgöngum. „Nauðsynlegt er að
haga henni þannig að gjaldtaka
skekki ekki samkeppnisstöðu og
stuðli að því að fyrirtæki kjósi sam-
göngumáta vegna þess að hann er
hlutfallslega niðurgreiddur af al-
mannafé eða með gjaldtöku af öðr-
um notendahópi. Með þetta í huga
hef ég óskað eftir því með bréfi til
fjármálaráðherra að stofnaður
verði starfshópur til að fara yfir
gjaldtöku í samgöngum og skoða
hana með hliðsjón af því hvort hún
skekki samkeppnisstöðu sam-
göngugreina í skatta- og gjaldalegu
tilliti. Nauðsynlegt er að slík vinna
fari fram og verði grunnur fyrir
áherslur samgönguáætlunar á
þessu sviði.“
Daglegar ferðir lengjast
Helgi Hallgrímsson vegamála-
stjóri, Hermann Guðjónsson, for-
stjóri Siglingastofnunar, og Þorgeir
Pálsson flugmálastjóri ræddu um
samgönguáætlun út frá málaflokk-
um sínum. Árleg samanlögð fjár-
framlög ríkisins til þessara mála-
flokka næstu árin eru rúmir 16
milljarðar króna og fer meirihluti
þeirrar upphæðar, nærri 13 millj-
arðar, til vegamála.
Fram kom hjá vegamálastjóra að
lengd daglegra ferða manna hefði
aukist mjög og væri nú kringum 42
km á dag á íbúa hérlendis. Daglegar
ferðir hefðu fyrir áratug verið um
32 km. Væri það svipað og í löndum
í Vestur Evrópu en í Bandaríkjun-
um aka menn að meðaltali 55 km á
dag. Hefðu þessi daglegu ferðalög
manna allt að því hundraðfaldast á
einni öld. Helgi Hallgrímsson sagði
fólksflutninga á Íslandi vera alls
nærri 4,3 milljónir farþegakíló-
metra. Um 90% af þeim færu fram
með bílum og af þeim 90% færu 90%
fram með einkabílum. Þá sagði
vegamálastjóri að fjárveitingar á
vegáætlun áranna 2001 til 2004
væru tæpir 13 milljarðar króna að
meðaltali á ári og færi um helming-
ur upphæðarinnar í nýframkvæmd-
ir.
Hermann Guðjónson, forstjóri
Siglingastofnunar, sagði að heildar-
flutningsvinna hefði á síðasta ári
alls verið um 10 milljarðar tonnkíló-
metra. Millilandaskip önnuðust 90%
þeirra flutninga, strandflutninga-
skip 3% og bílar 6%. Hann sagði
skipaflutninga umhverfis landið
hafa breyst og nú væri aðeins eitt
skip í strandflutningum. Heildar-
flutningar um hafnir árið 1999
námu 6,9 milljónum tonna og er þar
bæði átt við vörur og sjávarafla.
Forstjórinn sagði hafnir landsins nú
um 70 undir stjórn um 40 hafnar-
stjórna.
Þorgeir Pálsson flugmálastjóri
ræddi meðal annars hlutverk innan-
landsflugs sem hann sagði annars
vegar vera tengingu milli höfuð-
borgar og landsbyggðar og ýmsa
sérhæfða þjónustu, svo sem sjúkra-
flug, leiguflug og flug vegna leitar
og björgunar. Einnig mætti heim-
færa kennsluflug og einkaflug undir
innanlandsflug og að allir væru
þessir þættir hluti af þjónustu
flugsins við almenning. Hann sagði
mikla aukningu hafa verið í fjölda
farþega í innanlandsflugi síðustu
árin þrátt fyrir fækkun áætlunar-
flugleiða. Hann sagði hlutfall far-
þega miðað við íbúafjölda misjafnt
eftir landshlutum. Í Reykjavík væri
það rúmir 2 farþegar á íbúa, á Vest-
fjörðum rúmlega 10, 6,56 á Akur-
eyri og 15,75 í Vestmannaeyjum
sem væri m.a. vegna mikils fjölda
ferðamanna í áætlunarflugi. Þá kom
fram í máli flugmálastjóra að heild-
arkostnaður ríkisins vegna reksturs
flugsamgöngukerfisins árið 1999,
þ.e. bæði rekstur og fjárfesting,
hefði verið 1.513 kr. á farþega sem
voru þá liðlega 500 þúsund.
Tap í innanlandsflugi
1,6 milljarðar
Undir liðnum ný viðhorf og
breyttar áherslur í samgöngu-
málum ræddi Jón Karl Ólafsson,
framkvæmdastjóri Flugfélags Ís-
lands, m.a. þróun í innanlandsflug-
inu. Hann sagði markaðinn alltaf
hafa verið erfiðan, einnig eftir 1997
þegar sérleyfi voru afnumin. Fyr-
irtækjum í greininni hefði fækkað
og áætlunarleiðum einnig þótt far-
þegum héldi jafnvel áfram að fjölga.
Farþegafjöldi í innanlandsflugi
væri þó 450 til 480 þúsund á ári sem
væri með því hæsta sem þekktist í
þessari starfsgrein. Jón Karl sagði
að árin 1997 til 2000 hefði uppsafnað
tap fyrirtækja í innanlandsflugi ver-
ið 1,6 milljarður króna. Hluthafar
gætu ekki niðurgreitt slíkt tap svo
árum skipti en horft væri til vaxt-
arbrodds í innanlandsflugi sem
væru erlendir ferðamenn. Því væri
flugið mikilvægt ferðaþjónustunni
utan höfuðborgarsvæðisins.
Hann sagði að yrði miðstöð inn-
anlandsflugs flutt til Keflavíkur-
flugvallar myndi farþegum fækka
stórlega, líklega niður í um 300 þús-
und á ári. Farþegum milli Akureyr-
ar og Reykjavíkur myndi fækka
mjög en þeir standa nú undir um
48% tekna fyrirtækisins. Sagði
framkvæmdastjórinn þetta myndu
þýða um 700 milljóna króna tekju-
tap fyrir fyrirtækið.
Grunnkerfið sprungið
Í máli Steins Loga Björnssonar,
formanns Samtaka ferðaþjónust-
unnar, kom fram að gera megi ráð
fyrir um einni milljón erlendra
ferðamanna á árunum 2010 til 2015
ef reiknað væri með álíka meðal-
talsfjölgun og verið hefði síðustu ár-
in en á síðasta ári var fjöldi þeirra
rétt liðlega 300 þúsund. Hann sagði
að þetta væri ekki langur tími og
menn yrðu að spyrja sig þeirrar
spurningar hvort þeir væru tilbúnir
að taka við þessum fjölda. Steinn
Logi sagði um 2.500 bílaleigubíla á
ferð um landið yfir sumarmánuðina
og væri meðalakstur þeirra á mán-
uði um 7.500 km eða 250 km á dag.
Nálega 100 bílaleigubílar stór-
skemmdust á hverju sumri vegna
óhappa og útafaksturs og mætti
iðulega rekja þau til slæmra vega.
Hann sagði bílaleiguakstur er-
lendra ferðamanna fara mjög vax-
andi og þeir færu einnig mikið um
hálendið. Árlega færu um 40%
þeirra sem hingað kæmu yfir sum-
arið inn á hálendið eða yfir 60 þús-
und manns og þar væru líka á ferð
um 40 þúsund Íslendingar.
Steinn Logi sagði brýnt að í sam-
gönguáætlun kæmi fram hvernig
taka ætti á þessum hópi og hann
taldi grunnkerfi í samgöngumálum
landsins sprungið. Sagði hann því
brýnt að bæta vegakerfið og auka
öryggi þess, búa yrði innanlands-
flugi arðbær starfsskilyrði og gera
fyrirtækjum í hópferðaakstri kleift
að endurnýja og yngja upp bílaflota
sinn.
Vegakerfið stendur
ekki undir álaginu
Í síðasta hluta málþingsins
ræddu nokkrir framsögumenn um
samgöngur í framtíð. Ellert
Schram, formaður ÍSÍ, sagði í er-
indi sínu að forgangsverkefni hlyti
að vera að bregðast við aukinni bíla-
eign landsmanna með samgöngu-
bótum. Hann sagði vegakerfi lands-
manna ekki standa undir því
umferðarálagi sem á því hvíldi, það
sýndu bæði slysin og sífellt hækk-
andi tryggingaiðgjöld. Hann kvaðst
ekki skilja vegáætlun sem gerði ráð
fyrir fjármagni til mikilla vegafram-
kvæmda þar sem umferð væri
minnst og fámennar byggðir. Brýn-
ast væri að sínu mati að greiða fyrir
umferð þar sem hún væri mest, þ.e.
á höfuðborgarsvæðinu.
Ómar Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri Íslandsflugs, ræddi
m.a. um Reykjavíkurflugvöll sem
hann sagði hafa áhrif á allt flug í
landinu og til Færeyja og Græn-
lands. Starfsemi vallarins hefði því
mun meiri áhrif en menn gerðu sér
oft grein fyrir við umræður um
framtíð hans.
Talið brýnt að samræma áætlanagerð í samgöngumálum næstu áratuga
Auka þarf afköst vega-
kerfisins og öryggi
Fjallað var um ný viðhorf og breyttar
áherslur í samgöngumálum á málþingi um
framtíðarsýn þeirra til ársins 2014. Jó-
hannes Tómasson hlýddi á framsögur en
þar kom m.a. fram að um 90% farþega-
flutninga um landið fara fram með bílum.
Morgunblaðið/Golli
Meðal framsögumanna á málþinginu voru Þorgeir Pálsson flugmála-
stjóri, lengst til vinstri, Hermann Guðjónsson, forstjóri Siglingastofn-
unar, og Helgi Hallgrímsson vegamálastjóri. Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son, formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga, var fundarstjóri.
Morgunblaðið/Golli
Fulltrúar frá fyrirtækjum í samgöngum og ferðaþjónustu voru meðal
þeirra sem sátu málþing um framtíðarsýn til ársins 2014.
gði að af
stingu á
er ásamt
115 millj-
70% inn-
g því 30%
kaði.
ra mikið
atvinnu-
á margs
yrir utan
yggingar-
disáhrifin
starf í ál-
nnur, og
mikilvægt
em mesta
yndi auka
amkeppni
kostnaður
ákvæð á
ð um 650
álverið í
di að 300-
Austur-
ustu af
í fyrra
n, fram-
mhverfis-
erindi á
álvers á
i. Hann
mjög já-
riðju á
straum-
væðisins.
svæðinu
st í störf
síðar með
min hófst
m. Hann
á að með
innuleysi
di. Þetta
rálsmenn
andinu og
Norðurál
tu af um
milljónir
5,6 millj-
örðum í rekstri sínum og skilað
hagnaði. Eru þá orka og flutningar
utan við þá þjónustu. Aðkeypt þjón-
usta á Vesturlandi nam um 30 millj-
ónum kr. frá um 30 aðilum.
Um 500 manns frá
suðvesturhorni landsins
Jónas Frímannsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Ístaks, sagði það
reynslu síns fyrirtækis af verkefnum
við álver, orkuver og jarðgöng að um
75% starfsmanna kæmu „að sunn-
an“, aðrir kæmu úr heimahéraði
framkvæmda. Miðað við um 1 þús-
und manns að jafnaði að störfum við
álver og virkjun á næstu árum taldi
Jónas að um 150 manns kæmu frá
Austfjörðum, aðrir 150 yrðu að-
komumenn sem flyttu tímabundið
austur ásamt fjölskyldum sínum, er-
lendir starfsmenn yrðu um 200 og
helmingurinn, um 500 manns, því frá
suðvesturhorni landsins. Jónas sagði
að ef Ístak yrði verktaki við fram-
kvæmdirnar myndi fyrirtækið reyna
að hafa sem flesta undirverktaka af
Austurlandi, eftir því sem aðstæður
leyfðu.
Á málþinginu greindu, auk Tóm-
asar frá Norðuráli, fulltrúar frá
skipasmíðastöð Þorgeirs og Ellerts,
Haraldar Böðvarssonar hf. og arki-
tektastofu frá reynslu fyrirtækjanna
af stóriðju á Vesturlandi og áhrifum
á þau. Voru áhrifin almennt jákvæð
og töldu þeir að Akranes væri betur
statt í dag með stóriðju á Grundar-
tanga, auk Sementsverksmiðjunnar,
heldur en ef engin stóriðja hefði
komið til.
Gunnar Vignisson, framkvæmda-
stjóri Þróunarstofu Austurlands,
sagði að næstu skrefin að loknu mál-
þinginu væri að koma af stað faghóp-
um og í gær skráðu sig hátt í 100
manns af Austurlandi í þessa fag-
hópa. Hóparnir eiga að koma með
tillögur að því hvernig atvinnulífið
getur brugðist við fyrirhuguðum
framkvæmdum á Austfjörðum. Hóp-
arnir fjalla um sjávarútveg, verslun
og þjónustu, tækni og hönnun og
verktakastarfsemi. Hóparnir hafa
sex vikur til að skila tillögum og
verða þær kynntar opinberlega inn-
an tveggja mánaða.
Gunnar sagðist vera mjög ánægð-
ur með málþingið. Það
hefði tekist vonum fram-
ar og gífurlegur áhugi
komið fram frá öllum
greinum atvinnulífsins á
svæðinu. Aðspurður
hvað hefði staðið uppúr á
málþinginu, að hans mati, sagði
Gunnar það vera orð framkvæmda-
stjóra Reyðaráls, bæði hvatningar-
orð hans og lýsing á því hve metn-
aðarfullt verkefnið væri. Orð hans
hefðu verið staðfesting á einlægni
fjárfestanna í verkefninu. Þetta
skipti miklu máli fyrir íbúa svæðis-
ins. Umræðan hefði verið það nei-
kvæð að undanförnu.
Morgunblaðið/Björn Jóhann Björnsson
nnulíf vegna álvers og virkjanaframkvæmda.
toðarmanni sínum, Páli Magnússyni.
vinnulífi þótti takast vel
rir 200
tíu árin
nndu
aði á
ku
ngdri
di.
mál-
100 Austfirð-
ingar skráðu
sig í sérstaka
faghópa