Morgunblaðið - 08.02.2001, Qupperneq 40

UMRÆÐAN
40 FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í DAG, 8. febrúar,
eru 30 ár liðin frá því að
sérhæfð hjartadeild hóf
starfsemi sína í sjúkra-
húsinu í Fossvogi,
Borgarspítalanum eins
og það var kallað þá.
Síðan hefur mikið vatn
runnið til sjávar og spít-
alinn breytt um nafn í
tvígang, fyrst fyrir rétt
rúmlega 5 árum þegar
Borgarspítali og
Landakot sameinuðust í
Sjúkrahús Reykjavíkur
og nú fyrir stuttu með
sameiningu stóru spít-
alanna í Reykjavík og
nafngiftinni Landspítali
– háskólasjúkrahús. Núna köllum við
okkur hjartadeildina í Fossvogi.
Hjartadeildin hefur verið starfrækt á
ýmsum göngum á spítalanum en flutti
fyrir rúmlega 5 árum í nýtt sérhannað
húsnæði á 7. hæð í B-álmu.
Flutningur milli ganga innan
sjúkrahússins eru ekki einu breyting-
arnar sem starfsfólk og sjúklingar
sem tengjast hjartadeildinni hafa
gengið í gegnum. Miklar breytingar
hafa orðið á starfsemi deildarinnar og
þjónustu við sjúklinga á þessum ár-
um. Sú var tíðin að hjartasjúklingar
voru kyrrsettir í rúminu í allt að viku
til tíu daga til að vernda hjartað og ná
sem bestum bata. Með aukinni þekk-
ingu og framförum í meðferð hefur
þetta viðhorf breyst og lögð er
áhersla á að sjúklingur nái fyrri getu
sem fyrst með góðu jafnvægi milli
hreyfingar og hvíldar m.t.t. ástands
hvers og eins.
Tækjabúnaður hefur aukist mjög
og gerir eftirlit með bráðveikum sjúk-
lingum auðveldara og öruggara.
Hjartadeildin þjónar sjúklingum með
ýmis vandamál frá hjarta. Má þar
nefna hjartsláttartrufl-
anir, kransæðastíflur
eða kransæðasjúk-
dóma, hjartabilun, sýk-
ingar og bólgusjúk-
dóma. Sameiginlegt
með vel flestum sjúk-
lingum sem eiga við
hjartasjúkdóm að stríða
er að sjúkdómarnir eru
langvinnir. Það þýðir að
sjúklingarnir þurfa oft á
tíðum að læra að lifa
með sjúkdóm sem getur
hamlað getu. Einkennin
geta verið erfið og haft
áhrif á lífsgæði sjúk-
linganna og fjölskyldna
þeirra. Með aukinni
tækni, þróun lyfjameðferðar og til-
komu nýrra meðferðarúrræða hefur
líf hjartasjúklinga lengst. Því fylgja
auknir fylgikvillar sjúkdómsins, svo
sem langvarandi hjartabilun. Sjúk-
lingar með hjartabilun hafa mismun-
andi einkenni og mismikil eftir því
hve mikil hjartabilunin er. Algeng
einkenni eru mæði, þrekleysi, bjúg-
söfnun, lystarleysi, ógleði og erfiðleik-
ar við að sinna athöfnum daglegs lífs.
Hjúkrunarfræðingar á hjartadeild-
um taka á móti bráðveikum sjúkling-
um með hjartasjúkdóma. Þeir hjálpa
sjúklingum og aðstandendum að
komast yfir bráðu veikindin og inn í
endurhæfinguna sem óhjákvæmilega
fylgir í kjölfarið. Vegna langvarandi
eðlis sjúkdómanna er nauðsynlegt að
sjúklingurinn sé virkur þátttakandi í
meðferðinni og að hann fylgist með
einkennum. Fræðsla um sjúkdóminn,
einkenni, lyfjameðferð og viðbrögð
við einkennum er nauðsynleg til að
auka vellíðan og öryggi sjúklinganna.
Þessi fræðsla fer fram á hjartadeild-
inni áður en sjúklingur útskrifast.
Hjartasjúkdómar eru ein algeng-
asta dánarorsök fólks í hinum vest-
ræna heimi og um helmingur þeirra
sem leita á bráðamóttökur hafa ein-
kenni sem geta verið vegna hjarta-
sjúkdóma. Meðferð við þessum sjúk-
dómum hefur fleygt fram á
undanförnum árum og áratugum.
Lífslíkur þessara sjúklinga hafa auk-
ist og stuðla verður að því að sjúkling-
ar haldi fyrri lífsgæðum í leiðinni.
Áhættuþættir kransæðasjúkdóma
eru taldir vera vel þekktir. Þeim má
skipta í tvo flokka. Í fyrsta lagi eru
áhættuþættir sem erfitt er að gera
nokkuð í til að leiðrétta, svo sem erfð-
ir, kynferði og aldur. Þróun krans-
æðasjúkdóma liggur mjög í fjölskyld-
um, meiri líkur eru á að karlar fái
sjúkdóminn og sjúkdómurinn er al-
gengari með hækkandi aldri. Í öðru
lagi eru áhættuþættir sem hægt er að
vinna í að leiðrétta. Þar má nefna
þætti eins og reykingar, háar blóðfit-
ur, háan blóðþrýsting, sykursýki, of-
fitu og streitu. Aldrei er of seint að
hætta að reykja, huga þarf að mat-
arræði til að lækka blóðfitur ef þær
eru háar og gott er að vita hvort blóð-
þrýstingur er í lagi. Allir þurfa að
huga að heilsusamlegu líferni, ekki
síst eftir að greinast með hjartasjúk-
dóm.
Hjartahjúkrun í 30 ár
Áslaug Þóra
Karlsdóttir
Hjartadeild
Hjartadeildin þjónar
sjúklingum, segir
Áslaug Þóra Karls-
dóttir, með ýmis vanda-
mál frá hjarta.
Höfundur er sérfræðingur í hjúkrun
hjartasjúklinga á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi í Fossvogi.
UNDANFARIÐ hef-
ur mikil umræða farið
fram um að flytja innan-
landsflugið á flugvöll
sem staðsettur yrði í
Hvassahrauni suðvest-
ur af Hafnarfirði. Ég
verð að lýsa mig efins
um að að baki þessum
hugmyndum liggi mikil
þekking á staðbundnu
veðurfari á þessum
slóðum. Það sem veldur
efa mínum er að í starfi
mínu sem þyrluflugs-
tjóri hjá Landhelgis-
gæslunni hef ég kynnst
þessu svæði allnáið, en
áhafnir á þyrlum Land-
helgisgæslunnar æfa mikið á þessum
slóðum, t.d. í Helgafelli, Sveifluhálsi,
hraununum þar norður af og með
ströndinni frá Straumsvík að Vogum.
Vegna eðlis starfsins er leitað að
krefjandi aðstæðum til æfinga bæði
landfræðilega og veðurfarslega. Og
það verður að segjast að svæðið býður
rausnarlega uppá hvorttveggja og
iðulega er hætt við æfingar þar vegna
veðurs. Í sunnan- og suðaustanáttum
daprast skyggni og skýjahæð mun
fyrr en á Reykjavíkurflugvelli og
vindur og ókyrrð nær sér mun betur á
strik en í Reykjavík.
Ekki þarf ég að leita að dæmi
lengra en síðastliðinn miðvikudag, 31.
jan., þegar farið var í æfingaflug frá
Reykjavíkurflugvelli í vaxandi suð-
austanátt, vindur í Reykjavík var 15–
20 hnútar, er flogið var meðfram
ströndinni frá Straumsvík og vestur
að Keilisnesi var þar verulega ókyrrt
og vindur var orðinn um og yfir 40
hnútar, og þar með varð að hætta við
stóran hluta æfingarinnar. Við lend-
ingu í Reykjavík var vindur 20–25
hnútar.
Fjarlægð fjalla frá hugmyndaflug-
vellinum í Hvassahrauni er álíka og ef
fjallgarður lægi um Elliðavatn frá
Reykjavíkurflugvelli,
og er þá hægt að
ímynda sér ókyrrðina
sem vænta mætti á
Reykjavíkurflugvelli.
Í öllum þessum flug-
vallarvangaveltum er
iðulega látið að því
liggja að þyrlur geti og
sjái nú þegar um megn-
ið af sjúkraflugi hér á
landi. Þetta er fjarri
sannleikanum, í hverj-
um landshluta fljúga
sjúkraflugvélar á annað
hundrað sjúkraflug á
ári. Þyrlurnar eru mest
í sjúkraflutningum þar
sem flugvélum verður
ekki við komið, en þær eru að jafnaði
meira en helmingi hægfleygari en
flugvélarnar og geta ekki flogið eins
hátt og þær. Þegar sjúklingar eru
sóttir með þyrlu á hálendið og á haf út
fjarri Reykjavík, t.d. á Norður- og
Austurlandi, er oft beðið um
sjúkraflugvél á næsta flugvöll til að
flýta för sjúklings á sjúkrahús í
Reykjavík.
Þar sem undirritaður er búsettur á
Kársnesi í Kópavogi en er uppalinn
undir aðflugi að einni af flugbrautum
Keflavíkurflugvallar, í Njarðvíkum,
þá er það mat mitt að munurinn af
ónæði af völdum hávaða á þessum
flugvöllum sé eins og munurinn á
hvísli og öskri, mun meira ónæði er af
bílaumferð á Kársnesi en flugumferð.
Reykjavíkurflugvöllur er lokaður
fyrir flugtök á nóttinni, nema fyrir
sjúkraflug, en Keflavíkurflugvöllur er
opinn allan sólarhringinn. Æfingaflug
og snertilendingar á Keflavíkurflug-
velli er að stórum hluta vegna orr-
ustuþotna og gjarnan eru þær á fullu
eftirbrennaraafli. Því væri Njarðvík-
ingum og Keflvíkingum vorkunn ef
þeir einn góðan veðurdag krefðust
þess að flugvöllurinn yrði fluttur á
brott enda liggja framtíðarbygging-
arsvæði þeirra í átt að og nær Kefla-
víkurflugvelli.
Yfirleitt er byggð fljót að myndast í
kringum flugvelli sem hafa verið
byggðir vel utan byggðar í upphafi,
má þar t.d. nefna Kastrup, Kennedy,
Schiphol, Heathrow o.fl. o.fl.
Í ljósi þessara staðreynda var fyrir
nokkrum árum byggður flugvöllur í
miðri London, London City Airport,
sem er með brattara aðflugi en geng-
ur og gerist. Hefur þessi flugvöllur
reynst það vel að uppi eru hugmyndir
um að stækka hann.
Reykjavíkurflugvöllur hefur verið í
Vatnsmýrinni síðan árið 1919 og var
hann þá langt fyrir utan alla byggð í
Reykjavík. Í yfirliti Rannsóknar-
nefndar flugslysa má sjá að aðeins
einu sinni hefur orðið mannskaði á
jörðu niðri sem rekja má til flugum-
ferðar og það var árið 1920 er barn
hljóp fyrir fyrstu flugvél sem flaug á
Íslandi í flugtaksbruni.
Hvað varðar flugvallar- og bygg-
ingarsvæði á uppfyllingum út í sjó þá
myndi ég skilja þær hugmyndir ef ég
byggi í Hong Kong eða Hollandi, en
Ísland er strjálbýlasta land Evrópu
og því landrými nóg. Í framhaldi af
því má minna á hvernig byggingar á
slíkum svæðum verða úti í jarðskjálft-
um og er rétt að minna á Marina-
svæðið í Los Angeles.
Að mínu áliti er flugvöllurinn best-
ur þar sem hann er hvað varðar veð-
urfar, og þjónustugildi hans við þá
sem hann nota, ekki síst vegna ná-
lægðar við sjúkrahús og ríkisstofnan-
ir. Reykjavík er höfuðborg landsins
hvort sem mönnum líkar það betur
eða verr og sem slík hefur hún þjón-
ustuskyldum að gegna við alla lands-
menn.
Flugvöllur
í Hvassahrauni
Jakob
Ólafsson
Flugöryggi
Flugvöllurinn er bestur
þar sem hann er, segir
Jakob Ólafsson,hvað
varðar veðurfar.
Höfundur er þyrluflugstjóri hjá
Landhelgisgæslu Íslands.
J
ohn finnst hinir nýju
sambýlingar sínir falskir
og óheiðarlegir, Jill seg-
ir allt of mikið talað um
hve upptekin hún sé af
kynlífi en Önju þykir Jill kalla um-
talið yfir sig. Søren er til í næstum
hvað sem er til þess að vinna. Þetta
eru hinir nýju heimilisvinir Dana,
hópur fólks sem hefur fallist á að
láta loka sig inni í húsi í 100 daga
og láta taka hverja hreyfingu og
hvert orð upp. Hápunktar inniver-
unnar eru svo sýndir í sjónvarpinu
nokkrum sinnum á dag undir heit-
inu Stóribróðir. Gamanið hefur
staðið í hálfa aðra viku. Um hálf
milljón manna settist fyrir framan
skjáinn til að fylgjast með því er
tíumenningarnir kvöddu kærustur
og kærasta og
fluttu inn til
Stórabróður
fyrir ellefu
dögum. Þótt
margir kjósi að fylgjast með beinni
útsendingu á Netinu í von um að
sjá stöku sinnum í bert hold og
menn gjói öðru auganu á þættina
þegar skipt er á milli rása hefur
áhorfendunum fækkað og áhuginn
dofnað. Ástæðan? Leiðindi. Nýj-
ungin sem sett hefur allt á annan
endann í Evrópu, raunveruleika-
sjónvarpið, dugir ekki til þess að
halda athygli manna. Þegar
gægjuþörfinni hefur verið fullnægt
kemur í ljós að líf annarra er jafn-
óáhugavert og manns eigið.
Hvað er enda áhugavert við að
fylgjast með hópi fólks, flestu á
aldrinum 20–25 ára, hanga í að-
gerðarleysi í 100 daga, fara í bað,
hanga á snyrtingunni, reyna sig
við matseld, rífast um hver eigi að
vaska upp, fara á fyllerí, ræða
hvaða strákar/stelpur séu sæt-
astir/sætastar og skríða svo upp í
rúm í herbergjum sem minna á
skála á heimavist? Samræðurnar
eru langar og innihaldslausar og
orðið sem heyrist oftast er „ég“.
Það segir hins vegar mest lítið um
fólkið, sjónvarpsáhorfandinn hlýt-
ur að velta því fyrir sér hversu
raunverulegar persónurnar eru
sem þvælast um skjáinn, án nokk-
urs sýnilegs erindis. Eina mark-
mið húsgestanna er að vera sem
lengst inni í húsinu, í hverri viku
greiða áhorfendur atkvæði um
einn þátttakenda sem á að yfirgefa
húsið og verður þar með af mögu-
leikanum á að vinna sér inn sem
svarar til 5 milljóna ísl. kr. Þeir
standa því frammi fyrir því erfiða
verkefni að heilla áhorfendur, falla
í kramið hjá sambýlingunum og
draga um leið það versta fram í
fari annarra svo að þeir verði send-
ir heim.
Er nema von að John hafi kvart-
að yfir að hann teldi sambýlinga
sína flögð undir fögru skinni?
Hann bætti því reyndar við að það
hefði orðið til þess að hann hefði
lagt heiðarleikann á hilluna enda
ljóst að hann kæmist ekki langt á
honum einum saman. Þetta kom
allt í ljós er John brá sér í skrifta-
stólinn, herbergi þar sem íbúarnir
geta létt á hjarta sínu við sjón-
varpsvélina án þess að hinir heyri.
Spennan er farin að aukast.
Þátttakendur eiga að tilnefna tvo
sem áhorfendur kjósa svo um hvor
yfirgefi húsið. Þeir gera sér grein
fyrir að til þess að eiga möguleika
á að vinna milljónirnar fimm verð-
ur meira að koma til en almenni-
legheitin. Jill var fljót að átta sig á
því að skapa sér sérstöðu og lýsti
því yfir að hún kynni að taka með
sér kynlífsleikfang. Hún lagði ekki
í það en getur nú þerrað tárin því
henni hafa borist tvö eintök eftir
dularfullum leiðum og hún sveiflar
þeim nú í tíma og ótíma og hrópar,
vei, nú á ég tvö. Það dimmir yfir
svip sambýliskvenna hennar í
hvert sinn.
Kannski af því að þær vita sem
er að kynlíf er það sem áhorfend-
urnir vonast til þess að fá að sjá og
að Jill hefur náð forskoti. Um 2.000
manns sóttu um að komast í þátt-
inn og þurftu þá meðal annars að
svara spurningunni hvort þeir
teldu að kynlíf yrði að vera ein-
skorðað við maka/kærasta eður ei.
Umræðurnar í húsinu snúast oft
um kynlíf, álíka innihaldsríkar og
umræður drukkinna ungmenna í
partíi eftir ball.
Danskur blaðamaður líkti þátt-
unum fyrir skemmstu við forleik
án enda. Forleik þar sem áhorf-
endur væru dregnir á asnaeyr-
unum í von um að sjá raunverulegt
fólk hafa kynmök. Nokkuð sem er
hægara sagt en gert í húsi þar sem
engum dyrum er hægt að læsa og
allt er sýnilegt öllum.
Svona heldur lífið hjá Stóra-
bróður áfram, fyrir utan húsið
mæta sálfræðingar og sérfræð-
ingar í áhrifum einangrunar á
mannskepnuna í umræðuþætti þar
sem fjallað er um andlegt ástand
þátttakenda. Reyndar er fullyrt á
heimasíðu hatursmanna Stóra-
bróður að fjöldi þátttakenda í
Stórabróður erlendis hafi átt við
andlega erfiðleika að stríða í kjöl-
far þáttanna. Lítil ástæða er til
þess að efast um það, að minnsta
kosti er ljóst að þátttaka kallar
ekki það besta fram í fólki. Inn-
byrðis deilur magnast, þátttak-
endur fara á bak við hverjir aðra.
Ólíkt fyrri raunveruleikaþáttum
þar sem þátttakendur urðu að
treysta hver á annan til þess að
komast af snýst veran í húsinu að-
eins um að koma öðrum þátttak-
endum út með einhverju móti. Og
slá í gegn án þess að hafa nokkuð
fram að færa. Verða frægur fyrir
ekki neitt. Komast í næsta þátt,
stjórna spurningaleikjum, kenna
leikfimi, verða leikari. Nær allir
þátttakendur Stórabróður segja
ástæðu þátttökunnar vera óskina
um að verða frægur – og ríkur.
Raunveruleikinn er hins vegar það
sem dregur áhorfandann að skján-
um en hann hlýtur engu síður að
spyrja sjálfan sig hvort raunveru-
leikasjónvarpið standi undir nafni
eða hvort það sem fyrir augu ber
sé bara miðlungsframmistaða
áhugaleikara, fólks sem gerir það
sem ætlast er til af því? John virð-
ist hafa gert sér grein fyrir þessu
en ákvað eigi að síður að halda
áfram leiknum. Enda veit hann
sem er að til þess að stjórna barna-
sjónvarpsþáttum nú til dags verða
menn að vera reiðubúnir að leggja
næstum því hvað sem er á sig.
Nema kynlíf fyrir opnum tjöldum,
segir hann, það gæti nefnilega far-
ið fyrir brjóstið á foreldrum
yngstu áhorfendanna.
Á gægjum
með Stóra-
bróður
Stendur raunveruleikasjónvarpið undir
nafni eða eru þátttakendurnir einungis
miðlungi góðir áhugaleikarar sem vilja
verða frægir fyrir ekki neitt?
VIÐHORF
Eftir Urði
Gunnarsdóttur