Morgunblaðið - 03.07.2001, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2001 23
EINAR Már Guðmundsson rithöf-
undur fjallar um íslenskar nútíma-
bókmenntir með sérstakri áherslu á
verk höfundar á
fyrirlestraröð
sem hefst í Nor-
ræna húsinu í
dag, þriðjudag,
kl. 13.30 og stend-
ur til 11. júlí.
Yfirskrift fyrir-
lestraraðarinnar
er menning, mál
og samfélag.
Að loknum fyr-
irlestrinum svarar Einar Már spurn-
ingum viðstaddra. Fyrirlesturinn
verður fluttur á dönsku.
Fyrirlestra-
röð í Norræna
húsinu
Einar Már
Guðmundsson
ÞÁTTTAKA Íslands í
Feneyjatvíæringnum
hefur verið til umræðu í
Morgunblaðinu á liðn-
um vikum, meðal ann-
ars lýsa nokkrir mynd-
listarmenn skoðun sinni
á því hvernig staðið var
að málum í blaðinu sl.
sunnudag. Björn
Bjarnason mennta-
málaráðherra fjallaði
um málið í pistli á
heimasíðu sinni á Net-
inu, bjorn.is, á sunnu-
daginn var. Fara orð
hans hér á eftir. (Fyr-
irsögn og millifyrirsögn
eru blaðsins).
„Nokkrar umræður hafa orðið um
það, hvernig staðið skuli að þátttöku
íslenskra myndlistarmanna í Fen-
eyja-tvíæringnum. Á þessu ári tekur
Finnbogi Pétursson þátt í tvíæringn-
um og er það ekki gagnrýnt heldur
þykir ýmsum, að umbúnaður um ís-
lenska þátttöku í þessum viðburði sé
ekki nægilega glæsilegur. Er látið að
því liggja, að í því efni hafi mennta-
málaráðuneytið brugðist. Í tilefni af
þessum umræðum hefur verið farið
yfir allt skipulag þessara mála á vett-
vangi ráðuneytisins og verður því
haldið áfram, vonandi í góðu sam-
starfi við Samband íslenskra mynd-
listarmanna.
Formleg þátttaka Íslands í Fen-
eyja-tvíæringnum hófst árið 1984, en
áður höfðu íslenskir listamenn sýnt
þar á samsýningum eða sérstökum
svæðum sem úthlutað var. Árið 1984
buðu Finnar Íslendingum afnot af
skála, sem Alvar Aalto teiknaði vegna
byggingarlistarsýningar á svæðinu,
þar sem þeir þurftu ekki lengur að
nota hann vegna þess að Finnland,
Noregur og Svíþjóð byggðu nýjan
skála. Árið 1986 var gerður samning-
ur um leigu á skálanum til 8 ára.
Finnar hafa ekki boðið með formleg-
um hætti upp á nýjan langtímasamn-
ing, en í raun hefur hann verið end-
urnýjaður fyrir hverja sýningu með
þeim hætti að menntamálaráðuneyt-
ið hefur greitt leiguna. Ekki er við því
að búast, að Íslendingar geti fengið
leyfi til að reisa eigin sýningarskála á
þessu svæði, þar sem það er full-
byggt. Eins og mál standa er því ekki
unnt að fá betri sýningaraðstöðu á
svæðinu, ef ætlunin er að sýna sér-
staklega undir merkjum Íslands.
Menntamálaráðuneytið skipaði ár-
ið 1983 myndlistarnefnd til að und-
irbúa þátttöku í Feneyja-tvíæringn-
um og öðrum alþjóðlegum samsýn-
ingum. Síðan hefur starfssvið nefnd-
arinnar orðið víðara, m. a. að veita
ráðuneytinu umsögn
vegna styrkveitinga.
Ráðuneytið hefur frá
upphafi lagt í hvert sinn
frá 2,5 til 3,5 m.kr. til
þátttöku í Feneyja-
tvíæringnum. Í ár er
fjárveitingin 3 m. kr. Af
þessari fjárveitingu er
greitt leigugjald fyrir
skálann (80 þús. finnsk
mörk) og kostnað við
gæslu (15 þús. finnsk
mörk), samtals um 1,4
m. kr. í ár. Einnig er
greiddur flutnings-
kostnaður, tryggingar,
gerð og prentun sýn-
ingarskrár og kynningarefnis, ferðir
sýningarstjóra og listamanns/manna,
veitinga o.fl. og frá árinu 1993 hefur
ráðuneytið einnig greitt fyrir aðstoð-
armann á sýningarstað. Sýningar-
stjóri hefur verið ráðinn hverju sinni.
Hlutverk hans er að sjá um fram-
kvæmd á verkefninu, en hún felst
m.a. í öflun efnis í sýningarskrá,
pökkun og sendingu verkanna, um-
sjón og uppsetningu sýningarinnar í
Feneyjum og eftir megni að koma ís-
lenska listamanninum á framfæri við
blaðamenn og sýningarstjóra og
dreifa efni. Viðkomandi listamaður
hefur einnig fengið styrk til að standa
straum af ýmsum efniskostnaði o. fl.
Finnbogi Pétursson naut auk þess í
ár starfslauna úr listasjóðum, og
ráðuneytið greiddi kostnað vegna að-
stoðarmanns. Í ár var Gallerí i8 falið
að útbúa sýningarskrá og kynning-
arefni gegn 500 þús. kr. greiðslu og
samþykkt að sýningarskráin væri í
ritröð gallerísins. Gert var ráð fyrir
að efnið yrði sent með listaverkunum
eins og tíðkast hefur. en það kom of
seint úr prentun til að það gæti geng-
ið eftir.
Menntamálaráðuneytið hefur litið
á það sem hlutverk sitt að skapa að-
stæður til þátttöku í tvíæringnum
með því að leigja húsnæði og veita fé
vegna framkvæmdarinnar. Á hinn
bóginn hefur ráðuneytið ekki tekið að
sér að sinna sérstöku kynningarstarfi
vegna listamannsins.
Ástæðan fyrir því, að ég rek þetta
svona nákvæmlega, er, að af viðtölum
við myndlistarmenn í Morgunblaðinu
í dag (sunnudag 1. júlí) má ráða, að
þeir hafi aðra hugmynd um hlut
menntamálaráðuneytisins í þessu
máli og líti þannig á, að það hafi á ein-
hvern hátt brugðist. Sérstaklega
kemur mér á óvart, að látið er að því
liggja, að í þessu efni eða vegna ann-
arra listsýninga erlendis séu lista-
menn látnir standa undir öllum
kostnaði en síðan komi forráðamenn
og haldi ræður, væntanlega til að slá
sér upp á kostnað listamannanna.
Sagt er, að ríkið vilji ekki borga, en
vilji þó endalaust skreyta sig með
þessum fjöðrum. Ég veit ekki til þess,
að í Feneyjum hafi íslenska ríkið leit-
ast við að skreyta sig með nokkrum
fjöðrum, hef ég raunar skilið gagn-
rýnina undanfarna daga á þann veg,
að ríkið hafi meðal annars ekki látið
nóg að sér kveða með veisluhöldum í
Feneyjum.
Allir eiga rétt á því að
njóta sannmælis
Annar viðmælandi blaðsins segir,
að menn hafi staðið eins og „gapandi
apar“, þegar hann sótti tvíæringinn,
af því að það hafi ekki verið neitt
kynningarefni. Skellir hann skuldinni
á fulltrúa menntamálaráðuneytisins
og vísar þar væntanlega til myndlist-
arnefndarinnar, sem fyrr er getið,
kallar þá býrókrata og segir þá ekki
standa sig í stykkinu. Telur þessi
listamaður menntamálaráðuneytið
hafa komið mjög vel út úr þessu fjár-
hagslega, eins og það er orðað, vegna
þess hve mikil sjálfboðavinna hafi
verið unnin. Hann segir einnig, að svo
mikill hafi þrýstingurinn verið á
ráðuneytið, að menn hafi séð að sér
og veitt Finnboga Péturssyni starfs-
laun listamanna í ár. Verða þessi orð
ekki skilin á annan veg en þann, að
ráðuneytið ákveði starfslaunin. Þar
er enn um misskilning að ræða, því að
ráðuneytið á engan þátt í ákvörðun-
um um þau heldur sérstök starfs-
launanefnd, sem myndlistarmenn
skipa.
Allir eiga rétt á því að njóta sann-
mælis. Sé þeirrar frumreglu ekki
gætt í samskiptum, er ekki mikil von
um góðan sameiginlegan árangur. Að
hafa menntamálaráðuneytið eða
starfsmenn þess fyrir rangri sök í
þessu máli er ekki leiðin til sameig-
inlegra úrbóta. Ráðuneytið hagar
fjárstuðningi við þetta framtak í sam-
ræmi við svigrúm á fjárlögum hverju
sinni. Það er hvorki að hugsa um að
tapa eða græða á verkefninu og því
síður er það kappsmál, að slá sér upp
á kostnað listamanna. Ráðuneytið
hefur aldrei tekið að sér að standa
undir öllum kostnaði vegna Feneyja-
tvíæringsins eða greiða þeim laun,
sem þar leggja hönd á plóginn.
Sjálfsagt og eðlilegt er að fara yfir
allt vinnuferlið vegna Feneyja-tvíær-
ingsins og laga skipulag þátttökunn-
ar í ljósi reynslu og þróunar í sýning-
arhaldinu. Víða sést í erlendum
fjölmiðlum, að ýmsum finnst nóg um
íburðinn og snobbið. Meðalhófið er
vandfundið en sjálfsagt að leita að
því.“
Björn Bjarnason um þátttöku í Feneyjatvíæringnum
Ríkið ekki að skreyta
sig með fjöðrum
Björn Bjarnason
ODDUR Bjarni Þorkelsson er nýút-
skrifaður úr leiklistarskólanum
Bristol Old Vic Theater School eftir
eins árs nám í leikstjórn. Hlaut hann
viðurkenningu fyrir árangur sinn í
skólanum, sem ber heitið The Charl-
es Landstone Award og er veitt þeim
nemanda skólans er útskrifast
hverju sinni, sem sýnt hefur „mest
frumkvæði og hæfileika í námi sínu
og sem hefur lagt óvenju mikið til
starfsemi skólans – bæði í námi og
opnum sýningum“, eins og segir í
viðurkenningunni. Bristol Old Vic
Theater School kennir allt sem við-
kemur leikhúsi; leiklist, leikstjórn,
búningahönnun, sviðstjórn.Skólinn
nýtur mikillar virðingar í Bretlandi.
„Skólinn heitir því að allir sem út-
skrifist fái vinnu,“ segir Oddur
Bjarni. „Ég er reyndar nett skept-
ískur á þá fullyrðingu.“
En hvað er á prjónum Odds
Bjarna? „Ég hef sent bréf til leikhús-
anna heima og einnig til leikhúsa hér
í Bretlandi og er nú að bíða eftir nið-
urstöðum úr því. Ég er með tvö leik-
rit sem mér stendur til boða að vinna
í haust hérna út, annað hér í Bristol
og hitt í London,“ segir hann en við-
urkennir að sig langi einnig til að
vinna á Íslandi. „Mig langar mikið til
að vinna á báðum stöðum.“
Oddur Bjarni hefur sett upp nokk-
ur leikrit í tengslum við námið í vet-
ur við góðan orðstír. Þeirra á meðal
eru tvö leikrit Íslendingum vel kunn,
Fiskar á þurru landi eftir Árna Ib-
sen og Kæra Jelena eftir Ljudmilu
Razumovskaya, sem Oddur Bjarni
þýddi á ensku. „Þetta gekk bara
mjög vel og við fengum góða dóma,“
segir Oddur en öll vinna við leikritin
var í höndum nemenda sem útskrif-
uðust úr skólanum í vor. „Þetta var
sýnt á litla sviði Bristol Old Vic leik-
hússins. Sýningin var ekki lokaverk-
efni okkar, en fastur liður í náminu.“
Hópinn sem setti upp Kæru Jel-
enu dreymir um að fara með sýn-
inguna til London og sýna þar.
„Bretinn hefur hvorugt leikritið séð
áður en þeir voru mjög hrifnir af Jel-
enu, álitu það mjög sterka sýningu,
og Fiskarnir fundust þeim spreng-
hlægilegir. Ég held að Kæra Jelena
væri ágætis tækifæri til að vekja at-
hygli. Sennilega myndi ég nota
megnið af sama fólkinu og sýndi með
mér hér í vor.“
En hvað myndi standa til ef Oddur
Bjarni kæmi til Íslands? „Hingað til
er ég bara að falbjóða mig öllum
heima og vita hvort einhver hefur
áhuga.“
Oddur Bjarni Þorkelsson, til hægri, tekur við viðurkenningu sinni fyrir
góðan árangur í leikstjórnarnámi í Bristol Old Vic Theater School.
Viðurkenning
fyrir frumkvæði
Útskrifast frá Bristol Old Vic
♦ ♦ ♦