Morgunblaðið - 14.08.2001, Side 52

Riv-
ers of
No Ret-
urn (’54),
þar sem hún
lék á móti Robert
Mitchum undir vök-
ulum augum Ottós
Preminger, komst
Monroe á forsíðurnar
er hún giftist hafna-
boltaleikaranum og
þjóðhetjunni Joe
DiMaggio. Heim-
sókn hennar á víg- stöðvarn-
ar í Kóreustyrjöldinni, stappaði
stálinu í landa hennar á blóðvellinum
– og komst einnig heldur betur í
fréttirnar. Monroe var orðin stjarna
og samstundis fór frægðin að taka
sinn toll. Hún mætti ekki við tökur á
The Girl in Pink Tights, kvikmynda-
gerðinni var aflýst. Allt frá árinu
1952 hafði hún fengið orð á sig fyrir
óáreiðanleika á tökustað, þar sem
hún mætti gjarnan seint og illa. The
Girl in Pink Tights var sú fyrsta sem
leikkonan sniðgekk með öllu, bar
fyrir sig vondu handriti. Fox brást
við með því að kyrrsetja hana um
sinn en hún bauðst þá til að taka að
sér aðalhlutverkið í músikalinu
There’s No Business Like Show
Business. Tónlistin eftir Irving Berl-
in og myndin og Monroe, sem söng
nokkur lög með ágætum, nutu mik-
illa vinsælda.
Toppurinn ... og botninn
1955 var hún komin á toppinn og
átti magnaðan leik í mynd Billys
Wilder, The Seven Year Itch. Á
meðan á tökum stóð, var tekin ein
frægasta ljósmynd allrar kvik-
myndasögunnar, þar sem Monroe-
berst (með mátulegum áhuga), við
að halda niðri pilsinu. Sagt er að sú
margfræga myndataka hafi riðið
hjónabandi þeirra DiMaggios að
fullu.
Eftir velgengni The Seven Year
Itch, lenti Monroe enn eina ferðina
uppá kant við Fox, neitaði að taka að
sér aðalhlutverið í How To Be Very,
MARILYN
MONROE
EF einhver ein leikkona á skilið að
hljóta útnefningu sem kyntákn kvik-
myndanna, kemur aðeins ein til
greina. Hún er að sjálfsögðu Marilyn
Monroe, umtalaðasta goðsögn kvik-
myndaheimsins fyrr og síðar. Ofur-
stjarna, kynbomba, hvað sem fólk
hefur kosið að kalla hana, þá kemst
engin með tærnar þar sem Marilyn
Monroe hafði hælana. Hún var allt í
senn, kynþokkafull og fögur, varn-
arlaus, viðkvæm, tælandi og lokk-
andi. Hún var draumórar hvers karl-
manns holdi klæddir, jafnframt var
líf hennar linnulaust sambland mar-
traða og drauma, sorgar og gleði,
sigra og skipbrota. Hún hefði orðið
75 ára 1. júní sl. ef líf hennar hefði
ekki endað á dularfullan og dapur-
legan hátt árið 1962. Þá var Marilyn
aðeins 36 ára gömul, í blóma lífsins,
mundi margur halda. Áhöld eru um
það.
Vansæl uppvaxtarár
Í tilefni þessa merkisafmælis mun
Filmundur bjóða upp á sýningar á
Some Like it Hot, bestu myndar
leikkonunnar, á næstunni. Sýning-
arnar sanna einnig ódauðleika henn-
ar og eilífar vinsældir og meðvitund
um tilvist hennar, þótt hún hafi látist
fyrir hartnær 40 árum. Myndin sýn-
ir líka, flestum betur, óvefengjan-
lega gamanleikhæfileika Monroe,
auk þess dásamlega þokka og ómót-
stæðilegu útgeislunar, sem jafnan
umlukti persónuna einsog töfrahjúp-
ur. Kvikmyndavélin elskaði hana,
hún hafði allt til að bera annað en
gæfuna, sem hún gat aldrei höndlað.
Eftir stendur leikur og framkoma í
allnokkrum kvikmyndum, fáeinum
góðum, þar sem útlit hennar, hæfi-
leikar og persónutöfrar skyggja á
allt annað. E.k. skoðunarferðir til
Undralandsins, sem skilja við áhorf-
andann fullan óbætanlegrar tóm-
leikakenndar. Líkt og barn sem týn-
ir gullunum sínum.
Marilyn Monroe fæddist Norma
Jean Mortensen, í Los Angeles, þar
sem móðir hennar dvaldist langtím-
um á stofnunum. Líf stúlkunnar var
því tregablandið frá upphafi, uppalin
á fjölda upptöku- og fósturheimila.
Var nauðgað átta ára gamalli. Giftist
Jim nokkrum Dougherty, aðeins 19
ára. Hún fór að vinna hjá flugvéla-
verksmiðju um sinn, reyndi sjálfs-
víg, skömmu síðar var Dougherty
kallaður í herinn. Hún lýsti þá hár
sitt og reyndi fyrir sér sem ljós-
myndafyrirsæta. 1946, árið sem þau
skildu, varð hún skjólstæðingur
stórrar og virtrar umboðsskrifstofu
og myndir af þessari fótógenísku
draumadís fóru að birtast í þekktum
blöðum og tímaritum.
Milljarðamæringurinn Howard
Hughes, þáverandi eigandi RKO,
varð fyrstur til að bjóða stúlkunni
inn fyrir hlið Hollywood. 20th Cent-
ury Fox hafði betur og fyrr en varði
var Marilyn komin á launaskrá fyr-
irtækisins, með 125 dali á viku. Leið-
ir Monroe og kvikmyndaversins lágu
æ síðan saman, í blíðu og stríðu. Lít-
ið kom út úr samningum fyrstu árin
og MM söðlaði yfir til Columbia árið
1948. Þar tók ekki betra við, eitt
hlutverk í smámynd. Fyrsta umtals-
verða tækifærið fékk hún síðan hjá
John Huston í The Asphalt Jungle
(‘50). Það var ekki stórt en sýndi að
stúlkan gat leikið og áhugi Fox
vaknaði aftur. Darryl F. Zanuck,
æðsti maður kvikmyndaversins, réð
hana í lítið en bitastætt hlutverk í
klassíkinni All About Eve (‘50), en
hugkvæmdist næstu árin ekkert
betra henni til handa en hlutverk
heimsku ljóskunnar.
Nektarmyndir og smáhlutverk
Monroe var lánuð til RKO, að
leika á móti Barböru Stanwyck í
Clash By Night (‘52). Þar kom hún
fram fáklædd í atriðum sem vöktu
mikla athygli á hinni limafögru leik-
konu og urðu til þess
að nektarmyndir sem
teknar voru af henni
nokkrum árum áður,
komust í umferð. Nú varð
Monroe í fyrsta sinn á hvers
manns vörum og Zanuck setti hana
umsvifalaust í eitt aðalhlutverk
Don’t Bother to Knock, hraðsoðinn-
ar spennumyndar, og síðan tóku við
hlutverk í fleiri minniháttar mynd-
um.
Kvikmyndahúsagestir vildu
greinilega meira af þessari kyn-
þokkafullu smástjörnu og Zanuck
fór að gera sér grein fyrir að hann
lúrði á gullmola. Nýtti sér kynþokka
hennar til hins ítrasta í stórmynd-
inni Niagara (‘53), þar sem Monroe
lék lostafulla kvensnift, á móti Jos-
eph Cotton. Léttur gamanleikur
virtist þó henta betur hinni rísandi
stjörnu, líkt og kom ljóslega fram í
Gentlemen Prefer Blondes (’53),
dans- og söngvamynd Howards
Hawks, og enn frekar, síðar á sama
ári, í How to Marry a Millionaire.
Báðar urðu myndirnar feikivinsæl-
ar, Marilyn Monroe var komin í tölu
gyðjanna á hvíta tjaldinu.
Eftir að hafa fengið ágæta dóma
fyrir leik í aðalhlutverki vestrans
Very Popular. Hélt þess í stað til
New York, í læri við hið fræga Act-
or’s Studio Lees Strasberg og hugð-
ist þar með fría sig endanlega af
heimsku blondínunni.
Í New York kynntist hún næsta
eiginmanni sínum, leikritaskáldinu
Arthur Miller. Samtímis
versnaði sam-
komulagið á
milli
stjörnunn-
ar og
Fox, sem
var þó
blíðkað
með því
að leik-
konan
skrifaði
undir nýjan
sjö ára samn-
ing, sem hækk-
aði launin í 100
þúsund dali fyrir
hverja mynd og
bætti við þátttöku í
leikstjóravali. Í kjölfar-
ið fylgdi einn besti leikur
stjörnunnar á ferlinum, í kvik-
myndagerð Joshua Logans á
Broadway verkinu Bus Stop (’56).
Hún var einnig framúrskarandi á
móti sjálfum Laurence Olivier í The
Price and the Showgirl (’57). Tveim-
ur árum síðar átti Monroe stórleik í
mynd Wilders, Some Like It Hot,
sem varð hennar vinsælasta mynd.
Engu að síður var líf hennar þá kom-
ið í vonda flækju, sjálfseyðingarhvöt,
þunglyndi, eiturlyfjaneysla og
drykkja, farin að setja stórt strik í
lífsmunstrið. Hjónaband hennar og
Millers stóð höllum fæti, Yves Mont-
and, mótleikari hennar í Let’s Make
Love (’60), gerði því sem næst út af
við það.
Nú átti Monroe eftir að leika í að-
eins einni mynd, The Misfits (’62),
sem Miller skrifaði með hina van-
sælu og brothættu eiginkonu sína í
huga. Kvikmyndatakan var einn sí-
felldur árekstur leikkonunnar og
leikstjórans, John Huston, og mót-
leikaranna Clark Gable og
Montgomery Clift. Monroe var rekin
eftir mánaðar vinnu við Something
Got to Give, sem George Cukor náði
aldrei að ljúka. Monroe var orðin
gjörsamlega ósamvinnufær sökum
þunglyndis og lyfjaneyslu. Aðeins
tveim mánuðum síðar var hún látin.
Allar götur síðan hafa mýmargar
kenningar verið á lofti um aldurtil-
ann. Margir sagnfræðingar vilja
meina að Kennedy-ættin hafi átt sök
á dauða álfakroppsins fagra, en þeir
naglarnir, John F., og handbendi
hans og bróðir, Robert Kennedy,
áttu báðir í „óheppilegu“ ástarsam-
bandi við hina ógleymanlegu en
óhamingjusömu Marilyn Monroe.
Ekkert hefur verið sannað, og nú 40
árum síðar, eru staðreyndir og
skáldskapur runnin saman í eitt.
Við fáum líklega aldrei að vita
hina réttu dauðaorsök glæsilegustu
þokkagyðju kvikmyndanna. Sem
fékk svo sjaldan að njóta sín, einmitt
vegna tvíbents kynþokkans. En goð-
sögnin lifir til eilífðarnóns.
Stjörnurkvikmyndanna
eftir Sæbjörn Valdimarsson
Marilyn Monroe, að ljúka tök-
um á myndinni The Misfits (’61).
FÓLK Í FRÉTTUM
52 ÞRIÐJUDAGUR 14. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
mynd sem segir frá hinni frá-
skildu Monroe, vini hennar Gable,
sem hún heldur með út í eyði-
mörkina að fanga villta hesta, og
kúreka, sem Montgomery Clift
leikur, er slæst í för með þeim.
Arthur Miller skrifaði handritið
með hina ógæfusömu eiginkonu
sína í huga, hvorugu bregst boga-
listin.
BUS STOP (1956) Kyntáknið sannaði hér, svo
ekki varð um að villast, að hún bjó
einnig yfir ágætum gaman-
leikhæfileikum í hlutverki heldur
hæfileikalítils skemmtikrafts á
skemmtistað. Þangað flækist
sveitapiltur (Don Murray), í
kaupstaðarferð. Vill giftast henni
og ekkert múður!
Saklaust gaman, byggt á sam-
nefndu leikriti eftir William Inge,
og er tvímælalaust ein besta
mynd Monroe, sem á myndina
með húð og hári. Glæðir hana
lostafullu sakleysi.
Norma Jean, sem síðar kall-
aði sig Marilyn Monroe.
Hin fræga
mynd af
Monroe, tekin
úr myndinni
The Seven
Year Itch
(’55).
HEDWIG, Lofkastalinn, KL. 20.30
fös 17/8 nokkur sæti laus, lau 25/8
RÚM FYRIR EINN, Iðnó, KL. 12
fös 24/8, fös 31/8,
súpa og brauð innifalið
Miðsala kl. 11—16, sími 530 30 30

 

Í HLAÐVARPANUM
Mið. 15. ágúst kl. 20.30
Tónleikar
Heavy Metal Beefolk
Fim. 16. ágúst kl. 21.00
Tónleikar: Lög úr söngleikjum
Sigrún Eyrún



 




  




  
WAKE ME UP e. Hallgrím Helgason
Stórsöngleikur Leikfélagsins WMU
VEGNA FJÖLDA ÁSKORANA -
AUKASÝNINGAR
Fö 17. ágúst kl. 20.00 - ÖRFÁ SÆTI LAUS
Su 19. ágúst kl. 20.00 - ÖRFÁ SÆTI LAUS
MEÐ VÍFIÐ Í LÚKUNUM e. Ray Cooney
SÝNINGAR HEFJAST AÐ NÝJU
Laugardaginn 25. ágúst kl. 20.00
Laugardaginn 1. september kl. 20.00
Miðasala: 568 8000
Miðasalan er opin kl. 13-18 og fram að sýningu
sýningardaga. Sími miðasölu opnar kl. 10 virka daga.
Fax 5680383 midasala@borgarleikhus.is
Stóra svið





SOME LIKE IT HOT (1959)
Eitt af meistaraverkum gam-
anmyndanna gerist á bann-
árunum vestra. Tveir atvinnu-
lausir tónlistarmenn (Tony Curtis
og Jack Lemmon) verða óvart
vitni að morði og fá Mafíuna á
hælana. Dulbúast sem meðlimir í
kvennahljómsveit þar sem Mari-
lyn Monroe er aðalsöngkonan.
Ekki eitt, dautt augnablik. Wilder
og Diamond dæla frá sér hverri
drepfyndinni uppákomunni á fæt-
ur annarri sem þremenningarnir
túlka ógleymanlega. Og morð-
hundarnir jafnan vokandi í seil-
ingarfæri. Joe E. Brown er einnig
óborganlegur sem náungi sem
verður ástfanginn af Lemmon – á
kvenklæðunum.
THE MISFITS (1961) Fræg í kvikmyndasögunni fyrir
að vera síðasta mynd aðalleik-
aranna tveggja, Clark Gable og
Marilyn Monroe. Nútíma kúreka-
STEFNUMÓT Undirtóna
verður haldið í kvöld á
Gauki á Stöng, líkt og fyrri
þriðjudagskvöld.
Það er að þessu sinni í
höndum hljómsveitanna
Spontanious Human
Combustion, Future Fix og Dr.
Spock að skemmta gestum með
tónlist sinni.
Rokkhljómsveitina Spont-
anious Human Combustion
skipa reyndir menn úr tónlist-
argeiranum. Ekkert hefur þó
verið gefið út eftir þá félaga og
verður því forvitnilegt að fylgj-
ast með þeim.
Future Fix komu fyrst fram á
Eldborgarhátíðinni nýafstöðnu.
Þeir spila að eigin sögn hart til-
raunakennt rokk.
Dr. Spock skipa þeir Franz,
Finni, Addi og Arnar Orri. Að
sögn Franz eru þeir félagar ekki
alveg óvanir því að spila saman.
„Við höfum haldið tvenna tón-
leika en þeir hafa verið með
fjögurra ára millibili,“ segir
Franz.
„Meirihluti hljómsveitarinnar
er nefnilega búsettur erlendis.“
Franz lýsir tónlist Dr. Spock
sem „blöndu af brjáluðu rokki,
fönki, smá djassi og bara geð-
veiki.“
Hann sagði þá félaga vera á
leið í hljóðver vegna fjölda
áskorana og að von væri á út-
gefnu efni frá Dr. Spock í fram-
tíðinni.
Dr. Spock hafa meðferðis sér-
stakan gest í kvöld og er það
enginn annar en Óttar Proppé.
Húsið opnar klukkan 21. Að-
gangseyrir er 500 krónur og
þurfa gestir að hafa náð 18
vetra aldri.
Stefnumót Undirtóna halda ótrauð áfram
Dr. Spock
og leyni-
gesturinn
Dr. Spock. Frá vinstri: Franz, Finni og
Arnar Orri. Á myndina vantar Adda.
Morgunblaðið/Árni Sæberg