Vísir - 30.06.1979, Side 4

Laugardagur 30. júní 1979.
4
„Fjölskyld-
una veröur
aö laga að
nútíma
samfélagi”
— segirAmi Pálsson, prestur
í Kapavogi
Allt fram á þessa öld voru hjónaskilnaðir sjaldgæfir í vestrænum samfélög-
um. Þar gætti áhrifa kirkjunnar/ sem um langt tímabil var mjög valdamikil.
Túlkun hennar á vel kristnum manni var lengst af tengdari hugmyndum um sið-
gæðishegðun en hinum upphaflega kærleiksboðskap/ og hún tók snemma þá af-
stöðu að hjónaband skyldi vera bindandi til æviloka. Reyndar var mótmælend-
um heimilað að skilja þegar á sextándu öld/ en algengir urðu hjónaskilnaðir
ekki fyrr en núá síðustuáratugumog fertíðni þeirra stöðugt vaxandi.
Ýmsar og ólíkar ástæður liggja eflaust til aukningar hjónaskilnaða bæði hér
heima og erlendis. Má þar nefna breytta þjóðfélagshætti/ breytingu á hlutverk-
um kynjanna og vaxandi sjálfstæði kvenna í framhaldi af því. Fólk giftist
yngra enáðurog rannsóknir hafa sýnt að hjónabönd endast þvíverr sem fyrr er
til þeirra stofnað/ auk þess sem ótímabær getnaður stuðlar oft að hjónabandi
sem ekkert hefði orðið af annars. Loks má nefna að meðalaldur manna hefur
hækkað og gef ur það fólki aukin tækifæri og svigrúm.
Lítið hefur verið um opna umræðu um þetta mál hérlendis. Hjónaskilnaður
hlýtur alltaf að vera röskun á lífi manna bæði innan veggja heimilis og í því fé-
lagskerfi sem viðkomandi aðilar eru hluti af.
Helgarblaðið ræddi um skilnaði við tvo félagsráðgjafa og prest. Auk þess
var talað við fráskilda konu og fráskilinn karlmann um reynslu þeirra af skiln-
aðinum og kaus karlmaðurinn að halda nafni sínu leyndu.
— JM
Hjónaskilnaðir
Texti: Jónína Michaeísdóttir
I
og Edda Andrésdóttir
„Aöalatriöið að
eiga góða vini”
— segir Þórunn Elíasdóttir, sem ræðir við
Helgarblaðið um reynslu sína af hjónaskilnaði, en
lífsviðhorf Þórunnar er óvenjulega jákvætt.
„Hjónaskilnaöur er kafla-
skipti. Þaö er eins og þegar
maöur er aö lesa bók/einum
kafla lýkur — og annar hefst”
segir Þórunn Eiiasdóttir, sem
er þrjátfu og fjögurra ára, frá-
skilin og tveggja barna móöir.
Þegar hiín skildi, fyrir þremur
árum sföan, haföi hún veriö gift
f f jórtán ár og aldrei unniö utan
Maöur skapar sér oftast sjálfur
erfiöleika. . .
heimilis. Fyrsta sumariö fékk
hún enga vinnu en bauöst svo
starf f eldhúsinu á Heilsuvernd-
arstööinni ogstarfar þar ennþá.
Viö skilnaöinn vildi fyrrverandi
maöur hennar fá annaö barniö
og Þórunn féllst á þaö meö þvi
skilyröi aö þaö yröi hjá móöur
hans sem býr I sveit og varö þaö
úr.
Gott hjónaband
„Ég er ekki dæmi um konu
sem gefst upp á erfiöri sambúö.
Þvert á móti, hjónabandiö var
alveg prýöilegt. En þegar karl-
maöur er kominn meö tvær kon-
ur, kæri ég mig ekkert um aö
vera önnur þeirra og sótti þvi
um skilnaö.
Nei, ég held ekki aö mér hafi
fundist ég vera svikin eöa mér
hafnaö. Fólk ræöur ekkert viö
tilfinningarsfnar. Enhinsvegar
gat ég ekki gripiö innf máliö
meö öörum hættí"
tJreltur á vinnumark-
aðnum
„Ég var hálfnuö meö
Verslunarskólann þegar ég giftí
mig. Ég hef þvi ekki starfs-
menntun og þegar maöur hefur
veriö i hjónabandi f fjórtán ár,
er maöur oröinn úreltur á
vinnumarkaönum. Annars
finnst mér ljómandi gott aö
vinna á Heilsuverndarstööinni,
enda vinn ég þar meö góöu fólki.
Það er raunar þaö sem er
aðalatriðið, aö eiga góða vini.
Sameiginlegir vinir okkar hjón-
anna breyttust á engan hátt i
viömótí viö mig eftir skilnaöinn,
en maöurinn minn fýrrverandi
sniögekk þá hinsvegar og þaö
þótti þeim satt aö segja skrýtiö
og jafnvel sárt.
Erfitt? Nei, nei. Kannski
vegna þess aö ég var fyrirfram
ákveöin I að þaö yröi ekki erfitt.
Maöur skapar sér oftast sjálfur
erfiöleika, annars vegar meö
þvi hvernig maöur hugsar og
tekur afstöðu og hinsvegar
hvernig maöur hagar sér. Þeg-
ar ég hef lent I einhverjum
erfiöleikum, hefur mér fundist
eftir á aö ég hafi komið mér I þá
sjálf. Þaökoma til dæmis stund-
um tímabil þegar fjárhagurinn
er á núlli löngu áöur en hann á
aö vera þaö, en þaö er þá bara
af því aö ég reiknaði ekki út
fyrirfram hvernig ég ætlaöi að
verja peningunum.
Ekkert erfitt að vera
ein
Viöbrigöi aö vera einn? Nei,
það er ekkerterfitt aö veraeinn.
Auk þess er ég þaö i raun og
veru ekki þvi dóttir min er hjá
mér. Ég ræöi um hluti viðkom-
andi heimilinu viö hana og hún
ræöur raunverulega jafnmiklu
og ég. — Hún er hinn aöilinn á
heimilinu. Aukþessá ég, eins og
áöur sagöi, mjög góöa vini og
þaö er mikilvægast af öllu.
— Oröið fyrir ásókn „plast-
pokakarlmanna”?
„Þaö get ég ekki sagt. Þaö er
enginn vandi aö koma sér upp
karlmanni ef maöur hefur sér-
stakan áhuga á því, en I þvi' til-
felli vel ég og hafna sjálf. Stund-
um hvarflar aö mér, ef éger illa
fyrirkölluö þegar ég fer I vinn-
una, aö þaö gæti veriö þægilegt
aö taka upp fyrra liferni sem
Ef þú ert aö leita aö einhverri
grátkonu, veröuröu aö fara ann-
aö...
húsmóöir, þegar maöur ræöur
tima sinum alveg sjálfur, en
held þó við nánari umhugsun aö
ég gæti varla hugsaö mér það.
Annars er svo ótrúlegt hvaö
maöur getur vaniö sig á aö það
er aldrei aö vita. Ég á til dæmis
ekki þvottavél og vinum minum
finnst þaö alveg óskiljanlegt að
þaö sé hægt að komast af án
þess, en það er enginn vandi.
Nú, eins bý ég með dóttur
minni i einu herbergi og eldhúsi
og þaö er ekkert erfitt, vegna
þess aö okkur finnst þaö ekki
erfitt. Þetta er allt spurning um
hugarfar.
Ef þú hefur veriö aö leita að
einhverri grátkonu til aö tala
viö, þá veröuröuaö fara annaö.
Ég er langt frá þvi að vera
óánægö meö mitt hlutskipti”
sagði Þórunn Eliasdóttir.
— JM
„Þaö er mjög aö aukast aö
þaö kemur til min fólk og segist
ekki vera aö skilja, en þaö sé i
ægilegum vanda, viiji ekki
hiaupa frá öllu saman, heldur
kanna hvort þriöji aöili geti,
vegna reynslu sinnar, fundiö
ráö viö vandanum. Þetta er spor
i rétta átt”, segir Arni Páisson
sóknarprestur i Kópavogi þegar
Helgarblaöiö ræddi viö hann
hjónaskilnaöi frá hans sjónar-
hóii.
Ég tel aukningu hjónaskiln-
aöa aö verulegu leyti stafa af
þvi, aö þaö hefur veriö vanrækt
aö aölaga heimilishætti aö
breyttum aöstæöum f þjóöfélag-
inu.
Fjölskyldufyrirtækið
Það ber aö lita á fjölskylduna
eins og fyrirtæki”, sagöi Arni,
sem veröur aö laga aö nútima
samfélagi efvel áaöfara. Fyrir
nokkrum áratugum var einn
óumdeilanlegur forstjóri I þessu
fyrirtæki, þaö er, húsbóndinn
sem aflaöi tekna. Hann haföi
framkvæmdastjóra, eiginkon-
una, sem sá um heimilishald og
haföi yfirumsjón meö öllu sem
aö þvi laut. TÚ dæmis gat „for-
stjórinn” ekki fariö i búrið aö
henni forspuröri. HUn haföi siö-
„Hjónaskilnaöur er nærri
alltaf mjög erfiö reynsla, ekki
sist vegna þess aö hann er
undirstrikun á mistökum.
Stundum getur hann gengiö
máiefnalega fyrir sig, en oft
gilda frumskógarlög og fólk
hagar sér eins og óargadýr.
Löggjafinn stuölar aö þessu
meö lögum um skipti eigna og
forræöi barna”. Þetta eru orö
Jóns Tynes félagsráögjafa, en
Helgarblaöiö ræddi viö hann um
vandamál sem fylgja hjóna-
skilnuðum og hugsanlegar or-
sakir þess aö tii þeirra kemur.
„Oft er hjónaskilnaöur góð
lausn og til farsældar fyrir báða
aðila” sagði Jón. En þaö er
mikilvægt að vel sé aö honum
staðiö. Þaö getur veriö gott aö
brjóta hjónabandiö til mergjar
meö hlutlausum þriðja aöíla,
reyna aö gera sér ljós hver
vandamálin voru og hvemig
þau voru tiloröin. Ef þannig er
fariö aö er hægt aö hafa not af
þessari reynslu siöar og koma I
an starfsmannastjóra, barn-
fóstruna, sem sá um börnin.
í dag er þessu hinsvegar
þannig háttað, þar sem bæði
hjónin vinna úti, eins og algeng-
ast er aö verða, aö enginn sér
um daglegan rekstur heimiíis-
ins. Börnin ganga að verkefnum
sinum og isskápnum eftirlits-
laust og að eigin geðþótta.
Ekkert fyrirtæki gengur vel
til frambúðar ef aldrei em
haldnir stjórnarfundir og aöil-
um er ókunnugt um athafnir
samstarfsmannanna.
Unglingarnir og fjár-
málin
Þaö er algengt aö ótrúlegt
misræmi sé milli ráöstöfunar-
fjár fjölskyldumeölima. Meðan
hjónin sem kannski bæði vinna
langan vinnudag, telja sig ekki
hafa ráö á fatakaupum sjálfum
sér tíl handa, hafa unglingarnir
áheimilinuoft nær ótakmarkaö
ráöstöfunarfé til aö fylgja félög-
um sínum eftir i áhugamálum
og klæðaburði. Unglingunum er
haldiö utan viö fjármál heimil-
isins ogtaka þvi ekki alvarlega
þó foreldrarnir kvartí yfir pen-
ingaleysi. Þeir segja bara „Ég
þarf! ”, þvi þá vantar allar stað-
reyndir inn I myndina.
vegfyrir tilfinningakreppu eftir
á.
Meginorsökin hús-
næðismál
Ég tel aö meginorsök hjóna-
skilnaða hérlendis séu hús-
næðisvandamál og erfiöleikar
tengdir þeim.
Skilyrði fyrir samheldni og
velllðan fjölskyldu, er aö hún
eigisér samastað sem bæði gef-
ur möguleika á einveru og sam-
vistum fjölskyldumeölima. Eins
og málum er nú háttaö kostar
mikið erfiöi og slit aö koma sér
upp þessari aöstööu. Ofreynslan
og álagiö sem fylgir þvi, kallar
oft fram einstaklinginn i sam-
búðkarls og konu og viöbrögöin
einkennast af þvi fremur en
samstöðu. Hjónsem bæöi vinna
útí langan vinnudag, eru ekki i
standi til aö ná saman þegar
heim kemur. Þau hafa gert sér
ákveðnar vonir varöandi sam-
búðina, en orðiö fyrir vonbrigö-
Húsnæðis-
mál oft
orsök hjóna-
skilnaða
— segir Jón Tynes,
féiagsrádgjafi