Vísir - 30.06.1979, Qupperneq 5

5

vtsm
Laugardagur 30. júni 1979.
Svo þekkist einnig, aö heimil-
isfeöur meö meöaltekjur stundi
dýr sport, eins og laxveiöar og
golf og hafi auk þess bifreiö f jöl-
skyldunnar til afnota.
Lýðræði innan fjöl-
skyldunnar
A sama hátt og stefnt er aö
lýöræöislegri vinnubrögöum I
þjóöfélaginu og reynt er aö
draga úr miöstýringu, ber aö
innleiöa slíkt á heimilunum.
Þaö á enginn aö hafa á tilfinn-
ingunni aö hann gangi undir
öörum. Þaö veröur þvl aö
endurskipuleggja fjölskyldu-
formiö. Þaö er hægt aö leysa
flest af þessum málum meö þvi
aö halda reglulega fjölskyldu-
fundi þar sem ábyrgö og umbun
er deilt milli fjölskyldumeö-
lima. Þar er hægt aö skiptast á
skoöunum og reynslu svo aö
tengslin rofni ekki smám saman
þar til ekki veröur aftur snúiö.
Nú stendur yfir barnaár, en
barnaár hefur ekkert aö segja,
ef foreldrarnir breytast ekkert.
Hamingja kemur ekki
af sjálfu sér
Þaö er algengt aö hjón
gleyma aö rækta sambandiö sin
á milli en lifa I gegnum börnin
sin. Svo þegar upp er staöiö og
börnin farin aö heiman, upp-
götva þau allt í einu aö þau hafa
ekkert aö tala um. Taktu eftir
hvaö barnlaus hjónabönd end-
ast vel! Þaö er vegna þess aö
þau eru svo mikiö saman og
læra aö meta félagsskap hvort
annars.
Fólk heldur gjarnan aö ham-
ingja viöhaldist af sjálfu sér en
hana veröur aö rækta.
Ég held lika aö trúleysi valdi
miklu um ýmis vandamál. Þaö
er kannski aldrei talaö um and-
leg mál á heimilinu, aöeins
efiiisleg. Veröbólgu og efna-
hagsmálí bilaöar þvottavélar,
bila og þessháttar. Hjón eru
jafiivel feimin aö ræöa um trú
sina viö hvort annaö. Það er
athyglisvert aö boöoröin tíu
skiptast i' þrennt. Fyrsti hlutinn
er um sambands mannsins viö
Guð, annar hlutium manninn og
fjölskylduna og sá þriöji um
manninn og samfélagið. Ýms-
um hefur þótt einkennilegt aö
milli boöoröanna sem tengjast
fjölskyldunni er ,,þú skalt ekki
mann deyða” (sem lengi var
ranglega þýtt „morö fremja”)
Séra Arni Pálsson.
Þetta er hinsvegar mjög rök-
rétt, þvl þaö er hægt aö deyöa
fólk andlega og þaö er hvergi
auöveldara aö gera, en innan
fjölskyldunnar.
óvígð sambtið
Ég er mikiö á móti óvlgöri
sambúð. Fólk sem slltur slikri
sambúö þarf ekki aö koma til
prests, en þaö kemur oftast, þvi
sllkur skilnaöur er sárastur og
verstur. Þar er fólk réttinda-
laust og haföi aldrei gert ráö
fyrir aö standa i þeirri stööu.
Styrkasta stoö hvers þjóöfé-
lags er hjónabandið þvl þaö er
uppeldisstöö þess. Hvar er til.
dæmisstaöa barns iþeirri mynd
sem skapast þegar fólki finnst
þaö geta fengið sér nýja konu
eða kar 1 rétt eins og þaö væri að
skipta um bíl?
Kirkjan heföi þurft aö taka
skýrari afstööu I þessum málum
eins og reyndar mörgum öör-
um, enhúnhefur gert. Kirkjaná
að taka afstööu til viökvæmra
vandamála sem koma upp 1
þjóömálum — og gera þaö
strax. Annars fer fólk aö trúa
þvi aö hún sé bara sunnudags-
kirkja. Kirkja er nefnilega póli-
tlsk þó hún sé ekki flokkspólitlsk
og ef hún hefur ekki skýra
stefnu, er ekki tekiö mark á
henni. Hún sagN til dæmis ekk-
ert um fóstureyðingar fyrr en
beöiö var um skoöun hennar og
taktu eftir þvi, aö kirkjan hefúr
aldrei sagt orö um veröbólgu,
sem þó snertir hvert mannsbarn
I landinu”, sagöi Arni Pálsson.
—JM
um og gera því tilraunir til að ná
sér niöri á þeim sem ekki upp-
fýllti vonirnar.
Ég held, að ef eitthvað af þvl
fé sem er variö til heilbrigðis-
mála, faa-i til húsbygginga,
myndu magasárin, streitan og
vallumgjafirnar minnka stór-
kostlega.
Skólarnir bregðast
Ef viö byrjum á byrjuninni,
þá fæðist einstaklingur inn I
fjölskyldu. Næsta skref er leik-
skóli eöa skóli. Skólinn byggir
upp einstaklinga en dagheimilin
hópa.
Auðvitaö veröur aö þroska
uppeinstaklinginn, en honum er
ekki kenntað taka nægilegt tillit
til þeirra sem hann umgengst.
Einstaklingur er einskis vir ði án
annarra og hann veröur aö geta
hlustaö á aöra. Tjáskipti eru
nauðsynleg. Enaf þvl fólk á svo
oft erfitt meö aö tala og segja
hug sinn, er ekki tekið almenni-
lega á hlutunum heldur reynt aö
breiöa yfir þá. Svo tjá menn sig
auðvitaö ekki bara með orðum
heldur, viöhorfi, framkomu og
fleiru.
Þegar fólk gengur I hjóna-
band er fyrsta timabilið venju-
lega einber tillitssemi og
streymi af góöum tilfinningum.
Þegar hversdagslifið byrjar
reynir á aðlögun. Þetta kemur
einnig fram I hjónallfinu.
Sé hjónabandið ekki byggt
upp á hreinskilni, er þaö ekki
endilega af þvi aö aöilarnir vilji
þaö ekki heldur geta þeir hafa
verið aldir upp þannig aö tala
•ekki um það sem er óþægilegt.
— Eöa kannski hitt sem er ekki
betra, að tala aöeins um þaö
sem miður fer en finnst óþarfi
að hafa orö á hinu.
Hvernig til tekst hjá fólki,
byggist á undangenginni
reynslu. Hjónabönd eru ekkert
ööruvlsi en blóm sem búiö er aö
gróöursetja, þau þurfa ákveöin
skilyröi til að blómstra. Það
veröur að rækta tilfinningar.
Jón Tynes, félagsráðgjafi.
Fjölskyldupólitík
Sú breyting hefur orðið á
hugsunarhætti manna, að áöur
fyrr tók fólk mótlæti eins og
eölilegum hlut rétt eins og meö-
læti. Nú, I tæknivæddu þjóðfé-
lagi, vill fólk „mekaniskar”
lausnir á öllum hlutum. Það á
aö leysa vandann strax, ef ekki
meö ööru, þá meö pillum. En
erfiöleikar eru auövitaö eölileg-
ur hluti af lifinu.
Það sem vantar hér er fjöl-
skyldupólitík. Fræðsla og fjöl-
skylduverndandi umhverfi.
Þaö ættu aö vera námskeið I
heimilishaldi, foreldrafræösla.
Þaö fæöist engin manneskja út-
lærö I þessum hlutum frekar en
öðrum. Mismunandi viðhorf til
uppeldis geta til dæmis skapað
óleysanlegt vandamál i hjóna-
bandi. Þetta þyrfti ekki að kosta
rlkið svo mikiö, þvi námskeiðs-
gjöld gætu að verulegum hluta
staöiö undir kostnaöi.
Hvaö skólann snertir, þá þarf
aö vakna skilningur á þvl, að
hann er ekki aðeins undirbún-
ingur undir starf heldur einnig
undirbúningur undir llfið”,
sagöi Jón Tynes.
— JM
Fráskitínn karlmadur um skilnaöinn:
„Nokkuð sem ég vil
ekki reyna aftur”
„Auövitaöer erfitt aö ganga i
gegnum sldlnaö. Þaö er nokkuö
sem ég vil ekki reyna aftur. Ég
var ekki sáttur viö aö skilnaöur-
inn gengi jafn fljótt fyrir sig og
raunin varö á. En I dag er ég
sáttur viö llfiö”.
Hann er tuttugu og átta ára
Reykvlkingur. Skildi viö konu
sina fyrir rúmlega þremur ár-
um eftir aö hafa veriö I hjóna-
bandiiþrjúár. Þaueiga sex ára
dreng sem varö eftir hjá móöur
sinni. t dag er hann einhieypur
— hún lika —I góöri vinnu meö
góöar tekjur, og var tilbúinn til
þess aö spjalla viö okkur um
þessa llfsreynslu sina, án þess
aö gefa upp nafn sitt.
„Eftír aö viö giftum okkur
fórum viö út I það aö kaupa okk-
ur ibúö. Viö eignuöumst dreng-
inn og lifsbaráttan fór aö veröa
erfiö. Mér er óhætt aö segja aö
þetta var mjög erfitt til aö byrja
meö. Þetta var allt nýtt fyrir
okkur. Ég varö aö vinna mikið
og greiöslubyröin var ógurleg.”
„Ég var aö læra á þessum
tima, og gat þvi ekki unniö eins
mikiö og annars. En ég vann
þegar ég gat og alltaf kvöld-
vinnu og þá oft fram á nætur.
Hún kaus aö vera heima og
hugsa um drenginn. Launin
voru þvi ekki mjög mikil. Viö
gátum li'tiö veitt okkur og
skemmtum okkur mjög tak-
markaö. Þaö þýddi ekkert ann-
aö en aö halda i peningana og
fatakaup uröu öilu minni en
áöur.”
„Sambandiö á milli okkar
versnaöi pg þaö kom aö þvi aö
upp úr sauö. Hún tókendanlega
ákvöröun um aö skilja. Ég var
ekki sáttur viö þessa ákvöröun
og var heima áfram nokkurn
tlma þrátt fyrir þetta. En sam-
bandsleysið varö algjört og þar
kom að ég fór.”
„Hún vildi láta þetta allt
ganga hratt fyrir sig. Koma
ibúöinni I sölu og skipta og klára
þetta. Ég vildi að hún yrði
áfram I ibúöinni I ár og viö tækj-
um þessu rólega þó ég flytti út.
En hitt varð og þegar heimiliö
var rifiö sundur kólnaöi ég. Og
mér fannst afskapiega erfitt að
þurfa að yfirgefa barnið og
veröa einn úti I kuldanum.”
„Þaðbjargaöi mérþá hvað ég
haréi mikiö aö gera. Ef ég hefði
unnið einhverja vinnu frá 9—5
hefði ég sjálfsagt fundiö fyrir
einmanaleika og liðiö virkilega
illa. En þó maöur hafi orðið ein-
mana endrum og eins, er þaö
ekkertsem hefur pfnt mig. Eftir
skilnaöinn fór ég að skemmta
mér talsvert, þó ekki framúr
hófi, ogreyndi aö njóta llfsins.”
„Ég held þaö hafi tekið mig
tvö ár aö ná mér alveg á strik
eftir skilnaöinn. í dag er ég
ánægður meö lifiö og mér finnst
ég hafa það mjög gott. Ég hef
áreynslulaust samband viö
drenginn, þó tengsl okkar séu
eðlilega ekki eins náin og ef viö
byggjum saman. Þaöhefurekki
bitiö á hjá mér aftur, en ég er
opinnfyrir þvi, og ég blð eftír aö
hitta manneskju sem er á sömu
bylgjulengd og ég er.”
— EA
, ,Sektar kennd
þjakar oft
pann sem óskar
eftir skilnadi”
— segir Sigrún Júlíusdóttir, félagsrádgjctfi
„Þaö er kraftaverk hvaö hægt
er aö gera meö fræöslu og
stuöningi til aö draga úr erfið-
leikum sem ævinlega fylgja i
kjölfar hjónaskilnaöa. Sérstak-
lega á þetta viö um þá hlið sem
snýr aö börnum viökomandi
hjóna” sagöi Sigrún Júilusdóttir
félagsráögjafi i samtaliviöHeig-
arblaöiö.
Sigrún hefur sérhæft sig I
meöferð hjóna og fjölskyldna.
1 Bandarikjunum starfaöi hún
meöal annars aö skipulagöri
ráögjöf fyrir fráskiliö fólk. Þaö
fór fram 1 litlum hópum sem
hittust sex sinnum og tók fyrir
ákveöiö viöfangsefni hverju
sinni. Sigrún hefur unniö meö
sllkum hóp hérlendis ásamt
Nönnu Sigurðardóttur félags-
ráögjafa og Helgarblaðiö baö
hana um að segja frá hvernig
svona starf er byggt upp og á
hvaða sviöi þaö geröi helst
gagn.
„Allir sem ganga I gegnum
hjónaskilnaö upplifa I grund-
vallaratriöum sama „process-
inn” eöa ferliö. Þaö kemur allt-
af tómarúm sem þarf aö fylla og
viðbrögö umhverfisins veröa
auk þess meö öörum hætti gagn-
vart þessum einstaklingum og
þeir þurfa allt I einu að mæta
öörum væntingum en áöur.
Þeim sem hafa verið I erfiöum
hjónaböndum, kemur mest á
óvart hversu tilfinningalega
erfiður skilnaöur er, jafnvel þó
hjúskaparslitin séu aö flestu
leyti léttir” sagöi Sigrún.
Fræðsla en ekki með-
ferð
„Ég legg áherslu á þaö, að
þetta starf sem hér er um aö
ræða er ekki meðferö, heldur
samræöur og fræðsla einstakl-
inga sem óska eftir sllku. Viö
höldum sex fundi sem byrja
alltaf á fræðslu af hendi félags-
ráögjafans og siöan fara fram
umræöur. Þarna gefct fólki meö
samskonar reynslu tækifæri aö
skiptast á skoöunum. I þessum
hópum er fólk sem er komiö
misjafnlega langt I aö aðlaga
sig þeim breyttu aöstæöum sem
skilnaðurinn hefur í för með sér
og þaö er mikill léttir fyrir þá
sem hafa upplifað sig eina aö
finna þá samkennd sem mynd-
ast I svona hópi, þegar menn
skynja aö öörum hefur liöið ná-
kvæmlega eins og þeim sjálfum
og komist yfir þaö.
Þagnarskylda
A fyrsta fundinum fer fram
almenn kynning og yfirlit um
ástand mála á þessu sviöi al-
mennt og menn koma sér sam-
an um þagnarskyldu um þaö
sem fer fram á þessum fundum.
Annar fundurinn fer I aö ræöa
Sigrún Júllusdóttir, félagsráö-
gjafi.
hvaöa erfiöleikar eru óhjá-
kvæmilegirviðhjónaskilnaði og
hverjum er hægt að komast hjá.
Þá er fariö inn á viöbrögö um-
hverfisins sem mörgum reynist
erfitt aö átta sig á. Þaö er tíl
dæmis athyglisvert hvað fólk
mætir miklu jákvæöari viö-
brögöum þegar dauösfall ber
aö, enh jónaskilnaöur. Þá er þaö
umvafið samúö og velvild.
A þriöja fundinum ræöum viö
sektarkennd sem gjarnan þjak-
ar þann sem óskaði eftir
skilnaöinum. Mörgum reynist
þaö þungbært aö hafa verið or-
sakavaldur aö þeim erfiöleikum
sem fylgja oftast I kjölfar
hjónaskilnaöa. Þá er þetta einn-
ig „statuslækkun” og sameigin-
legt vinafólk fráskilinna hjóna
sniðgengur þaö oft fyrst eftir
skilnaöinn, meövitaö eða ómeö-
vitaö. Annars vegar af þvl aö
þaö er alltaf tilhneiging til aö
sveigjahjá þvl sem er óþægilegt
og hinsvegar er viökomandi
aðili óbein ógnun við eigiö
hjónaband. Bæöi sem einhleyp-
ur einstaklingur og svo hitt aö
nærvera hans ein saman minnir
á þennan möguleika. Þetta eru
varnarviðbrögð.
Samskipti við fyrrver-
andi maka
Fjórði fundurinn snýst um
samskipti viö fyrrverandi
maka. Annars vegar rikir það
sjónarmiöaöslitaöll böndoger
þá jafnvel fjandskapur milli
fyrrverandi hjóna. Hinsvegar
eru þeir sem eiga erfitt með aö
draga nokkur mörk. Maðurinn
flytur kannski aö heiman en
kemur eftir sem áöur meö fötin
sln I þvotta og viögerö og konan
hringir I hann þegar þarf aö
gera við á heimilinu eða hún
þarf einhverja aöstoö. Þau fara
jafnvel saman út stöku sinnum.
Þetta er jafnvel verra en af-
skiptaleysið og slltur fólki
meira. Þetta ruglar llka bæöi
börnin, tengdafólkið og um-
hverfiö.
A fimmta fundinum er rætt
um áhrif skilnaöarins á börnin
og hvernig eigi að meöhöndla
þeirra mál svo vel fari. Best
meinandi fólk er oft meö ýmsar
ranghugmyndir um þetta svo
sem eins og aö vera alltaf aö
fullvissa barnið um ágæti hins
foreldrisins. Börn vita fullvel aö
fólk skilur ekki út af engu. Þau
eru þvf miöur gjarnan notuö
sem baráttutæki I óuppgeröum
tilfinningum foreldranna ómeö-
vitaö.
Viö hjónaskilnað fá aðilar sér
oftast liðsauka/ sitt hvom lög-
fræöinginn til aö setja hörku I
baráttuna i stað þess aö reyna
aö komast aö samkomulagi.
Þaöer ótrúlegt hvaö hægt er að
koma miklu góöu til leiöar meö
fræöslu á þessu sviði.
Ný fjölskylda
A slöasta fundinum er svo
rætt um framtlöina. Hugsanleg
ný fjölskyldutengsl og vanda-
mál sem fylgja stjúptengslum,
en það eru algengari og meiri
erfiöleikar enfólkalmennt gerir
sér grein fyrir.
„Þaö er mln reynsla” sagði
Sigrún Júliusdóttir, „aö svona
starf sé mjög þakklátt, beri
sýnilegan árangur og þátttak-
endum finnst oftast þaö eitt aö
fundunum aö þeir séu of fáir.”
— JM
K,