Morgunblaðið - 30.12.2001, Síða 37

gekk eftir. Nú kom sér vel að Jón
hafði dregið „rétt“ þegar dregið var
um Moshvolsjarðarpartana, því
vesturhlutinn liggur að Dufþaks-
holtslandi. Nú kunna menn að
spyrja, hvað olli því, að Jón, sem var
á kafi í byggingarvinnunni, sneri sér
að landbúnaði og það þvert gegn ráð-
leggingum mætra manna sem töldu
slíkt hið mesta óráð og vitleysu.
Svarsins ber að leita í upplagi Jóns
og erfðaeiginleikum hans eins og
þeim hefur áður verið lýst í þessari
grein.
Hér verða enn kapítulaskipti í ævi
mannsins. Fjölskyldan flytur nú úr
íbúðinni á trésmiðjuloftinu og heim í
gamla litla burstabæinn í Dufþaks-
holti og fáeinum árum síðar kaupa
þau jörðina af frú Ragnheiði Jóns-
dóttur, skólastjóra Kvennaskólans í
Reykjavík. Á þessum árum var þar
öðru vísi um að litast en nú er. Bygg-
ingar gamlar og ekki til frambúðar,
land að mestu óframræst mýrlendi
með ófærum fúakeldum, tún um 10
ha. Búskapur var strax hafinn af full-
um krafti, en fyrstu árin, samhliða
honum, stundaði Jón byggingavinnu
víða um sýsluna. Auðvitað gerði
hann það til að afla heimilinu tekna
og framkvæmdafjár – gleymum því
heldur ekki að einstök greiðasemi
hans og það að vilja hvers manns
vanda leysa, átti ríkan þátt í því. Bú-
störfin og stjórn heimilisins hlutu því
oft að lenda mjög á Maríu. Stundum/
oft þurfti hún að mjólka 50-60 kýr og
ljúka við það fyrir fótaferð annarra
til að geta hafið heimilisstörfin á
réttum tíma á stóru og stækkandi
heimili. Þau hjónin voru samtaka í að
byggja upp búskapinn með mikilli
reisn. Ávöxtur starfs þeirra blasir nú
við hverjum sjáandi manni er ekur
frá Hvolsvelli, eftir þjóðvegi 1 og
austur að Þverá: Mýrar eru allar
þurrkaðar, tún eru um 90 ha, fjós er
fyrir rúmlega 100 nautgripi, hlöður,
fjárhús fyrir 200 fjár (auk Moshvols-
fjárhússins) og 15 herbergja íbúðar-
hús. Þessar framkvæmdir hefðu
aldrei orðið án hinnar miklu vinnu-
semi konunnar og tæknivits og verk-
kunnáttu mannsins.
Þó er það næstum óskiljanlegt,
hvernig hægt hefur verið að komast
yfir að gera allt það sem gera þurfti.
Í því sambandi má hafa það í huga,
að börnin í Dufþaksholti ólust upp
við vinnusemi en slíkt uppeldi er öll-
um til farsældar. Ingi Þór, bróðir
Jóns, hefur átt heimili í Dufþaksholti
í áratugi. Hlýtt var með þeim bræðr-
um. Hann er verkdrjúgur maður og
reglufastur við bústörfin. Þá hafa
ýmsir átt innhlaup í Dufþaksholti
sem ekki voru í fastri vinnu, það var
eins og slíkir menn fyndu þar sitt
heimili. Sumarunglingar minnast
þess hve skemmtilegt það var að
vinna með Jóni, lærdómsríkt og
þroskandi.
Ævi fæstra er eingöngu „dans á
rósum“. Ógæfan gekk um garð 22.
júlí 1981. Þann dag lést María. Hún
var þá á „besta“ aldri og yngsta
barnið, hann Bjarni, var þá aðeins
fjögurra ára. Harmur – sorg, óvissan
framundan. Þá er það að elsta dóttir
þeirra hjóna, Pálína, segir ágætu
starfi lausu sem hún gegndi í
Reykjavík, flytur að Dufþaksholti,
tekur að sér heimilisstjórn og geng-
ur bróður sínum í móðurstað. Hvað
hefði gerst án hennar austurkomu?
Búskapur með ráðskonum einhver
ár – búskaparlok? Þá er líka með öllu
óvíst að hann Bjarni hefði orðið það
farsæla ljúfmenni sem hann er í dag,
ef vandalaus kona hefði annast upp-
eldi hans. Kannske setti fráfall Mar-
íu dýpra mark á Jón en ókunnugir
sáu, því innan undir „brynjunni“ bjó
hann yfir ofurviðkvæmum, sterkum
tilfinningum og í brjósti hans sló
„stórt, heitt og heilt hjarta“.
En lífið hélt áfram og Jón þrælaði
sem fyrr. Þó gaf hann sér alltaf tíma
til að tala við gesti. Hann vélvæddi
heyskapinn einstaklega vel, seinni
árin með afkastamestu vélunum frá
Ingvari Helgasyni, sem voru „algert
dúndur“. Hins vegar ók hann lengi á
gömlum Land-Rover og eftir það átti
hann engan bíl sjálfur. Hefur trúlega
ekki talið skynsemi í að „kasta fé“ til
bílakaupa, þótt sumir aðrir góð-
bændur gengju á fund bankastjór-
anna til að fá lán fyrir nokkurra
milljóna króna glæsijeppum.
Hann var síopinn fyrir nýjungum:
prófaði kornrækt, ennfremur fisk-
eldi, en gerði það án nokkurs teljandi
tilkostnaðar. Einn veturinn fylltist
annað fjárhúsið hans af loðdýrum en
ekki gerðist hann þó hluthafi í þeim
rekstri. Ég held að hann hafi séð það
á undan flestum öðrum, að loð-
dýrabúskapur var hæpið „lotterí“.
Hann hafði það sem ég kalla „fjár-
mála-nef“, þ.e. hann virtist svo ein-
staklega næmur á það hvað gekk og
hvað gekk ekki á sviði rekstrar og
fjármála, að það jaðraði við ófreski-
gáfu.
Jón var lengst af heilsuhraustur,
en þegar atgervi tók að þverra
gladdist hann yfir verklagni og af-
köstum næstu kynslóðar á heimilinu.
VI.
Jón var um margt óvenjulegur
maður, með rammíslenskar rætur,
en jafnframt svo heilbrigður og
venjulegur að hann átti hvarvetna
samleið með öðru fólki og ekki síður
fólki sem var miklu yngra en hann
sjálfur.
Hann var umtalsgóður um fólk.
Einhverju sinni gerði maður nokkur
honum „grikk“ sem olli honum
nokkrum skaða. Jón sagði hógvær-
lega frá því hvað hafði gerst, en án
stóryrða. Hins vegar átti hann verra
með að þola undirferli og baktjalda-
makk í viðskiptum. Þá slíkt gerðist
lét hann það ekki liggja í þagnar-
gildi, – hann var sýnilega sár, en
sagði frá án áfellisdóms.
Pólitískar skoðanir Jóns mótuðust
í æsku. Þá var Framsóknarflokkur-
inn helsta brjóstvörn bænda, að
„vinna Íslandi allt“ var í hávegum
haft og flokkurinn þá ekki tekinn að
láta sig berast eftir stormi og
straumum. Þótt Jón væri framsókn-
armaður og vel pólitískur, þá gat
honum verið það ljúft að styðja ann-
að framboð, ef hann taldi það geta
orðið til styrktar bændum og dreif-
býlisfólki. Hann, sem elskaði jörð
sína og allt Ísland var líka andvígur
veru erlends hers í landinu. Hann
taldi hins vegar Keflavíkurgöngur
og aðrar slíkar uppákomur, hæpnar
til árangurs. Þessu máli yrði að
vinna fylgi innan stjórnmálaflokk-
anna og síðan að fylgja því fram til
sigurs á sjálfu Alþingi. „Hagfræð-
ingastóðið“ var ekki hátt skrifað hjá
honum og alls engan undanslátt vildi
hann sýna gagnvart innflutningi á
„salmonellapútum“ eða öðru erlendu
kjöti, sem síðar hefur komið á dag-
inn að getur verið eitrað.
Ég tel mér það til gæfu, að hafa
fengið að kynnast þessum manni,
sem var einstakur höfðingi. Síminn
var stundum okkar samskiptatæki.
Þegar ég átti leið í Hvolsvöll, skrapp
ég stundum til hans. Hann settist á
stólinn sinn við eldhúsborðið og setti
sig í stellingarnar sínar. Á meðan ég
drakk upp úr einum kaffibolla
fræddi hann mig um stöðu landbún-
aðarins á líðandi stundu og útlistaði
fyrir mér ástand og horfur þjóðmál-
anna. Hendur hans hreyfðust lítil-
lega í takt við hið talaða orð og blæ-
brigði andlitsins breyttust eftir
áherslum hins mælta máls. Nú vil ég
þakka honum pólitískan stuðning,
þegar ég var að þreifa fyrir mér á
„vígvelli“ stjórnmálanna, ennfremur
pólitíska hvatningu síðar, þegar
hann vildi láta mig halda áfram á
þeim vettvangi. Með djúpu þakklæti
met ég mjög mikils viðmót hans, vin-
áttu og trygglyndi. Nú, er þessa
heims leiðir okkar hafa skilið, vildi
ég leitast við að hafa hin óvenjumiklu
starfsafköst hans að leiðarljósi, ef
ske kynni að ég gæti gert eitthvað af
öllu því sem mig langar til að koma í
verk.
VII.
Síðustu vikurnar sem Jón lifði hélt
hann sig löngum innan dyra. Ætt-
ingjar og aðrir „liðsmenn“ héldu
áfram að ganga á hans fund og eiga
við hann góðar viðræður og njóta
hinnar sterku návistar hans. Hann
var hressilegur í tali og birta lék um
ásjónu hans eins og jafnan fyrr. Á
eldhúsborðinu til hliðar við stólinn
hans lá ein bók; stundum lokuð, oft
opin. Þetta var Njálssaga og vitnaði
hann stundum í hana og á þann hátt,
eins og Gunnar, Héðinn og Njáll
væru samtíðarmenn hans í tíma og
rúmi, enda meginsögusviðið í sjón-
máli frá Dufþaksholti. Margt var líkt
með Jóni og Njáli: Þeir Álfhóla- og
Bergþórshvolsmenn voru, hvorir um
sig, smiðir og frammámenn í bú-
skaparnýjungum. Njáll og Jón voru
báðir stórbændur, ættarhöfðingjar,
köstuðu fram vísum, voru draum-
spakir og forspáir. Hins vegar
reyndust ráðleggingar Jóns betur en
þau ráð sen Njáll gaf og þegar á
heildina er litið var Jón miklu meiri
gæfumaður.
Út um stofugluggana í Dufþaks-
holti gat Jón horft yfir ættarstöðv-
arnar niður í Landeyjum, yfir Eyja-
sund til Vestmannaeyja. Í norðri rís
Hekla með elda undir, þá formfagur
Þríhyrningurinn og nokkru austar
grábláir Upptyppingar Tindfjalla.
Hið næsta voru þó rismikil Eyjafjöll-
in og við sólarupprás, á björtum
morgni, gat þar slegið gullbláma á
jökulhvolf hábungunnar. Tignarlegt
– guðdómlegt. Hið næsta gluggun-
um og garðinum eru vel ræktuð tún-
in og fjær gróskumikil, afmörkuð
beitarhólfin. Á sumardegi mátti sjá
þar á beit allar tegundir íslensks bú-
fjár. Hversu sæll og glaður hlaut
hann ekki að vera, gamli íslenski
bóndinn, með allar þessar dásemdir,
vitandi það að allt var í góðum far-
vegi þó hans eigin heilsa væri ekki
lengur til neinna átaka.
Að kveldi 10. febrúar gekk Jón til
hvílu sinnar að vanda. Að morgni var
hann látinn. Hann, þessi rammís-
lenski bóndi, hefði ekki kosið sér
aðrar betri andlátsaðstæður. Þegar
ég lét þá skoðun í ljós, að hann hefði
átt að fá að lifa áratug lengur benti
Grétar Björnsson frændi hans mér
á, að „í reynd væri Jón búinn að lifa
2-3 mannsaldra, ef mið væri tekið af
öllu því sem hann væri búinn að af-
reka, upplifa og umfram allt fram-
kvæma um ævina“. Mér býður hins
vegar í grun að hann hafi talið sig
eiga sitthvað ógert.
17. febrúar var hann jarðsunginn
frá Stórólfshvolskirkju að viðstöddu
fjölmenni. Þann dag var hvassviðri
og vatnsveður svo sjaldnast sá til sól-
ar á Suðurlandi. Um það leyti er
bera skyldi kistu úr kirkju létti til í
um mínútubil og sólin hellti geislum
sínum inn um gluggana og um kirkj-
una. Einhver hefði nefnt það „undur
og stórmerki“. Útförin var kyrrðar-,
kveðju- og saknaðarstund. Innilegt
og kærleiksríkt samband var á milli
Jóns og hans nánasta fólks. Megi
blessun hans fylgja því fólki sem
honum var kærast.
Gunnar Guðmundsson
frá Heiðarbrún.
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 2001 37
Helgihald um áramót
í Hjallakirkju
UM áramót verður helgihald í
Hjallakirkju með breyttu sniði frá
því sem áður var. Aftansöngur á
gamlársdag verður að vanda kl.
18 en þá mun kór kirkjunnar
syngja og leiða safnaðarsönginn,
og Hjálmar P. Pétursson syngja
einsöng. Á nýársdag verður
bryddað upp á þeirri nýjung að
hafa guðsþjónustu klukkan 17.
Þar mun bæjarstjóri Kópavogs,
Sigurður Geirdal, flytja nýárs-
ræðu. Kór kirkjunnar syngur og
leiðir safnaðarsöng, Gunnar Jóns-
son syngur einsöng og Jóhann
Stefánsson leikur á trompet. Allir
eru hjartanlega velkomnir.
ÁRAMÓTAGUÐSÞJÓNUSTA
verður í Bústaðakirkju 3. janúar
nk. kl. 14. Prestar eru sr. Ólafur
Skúlason biskup, sr. Pálmi Matth-
íasson og sr. Miyako Þórðarson
prestur heyrnarlausra sem mun
túlka á táknmáli.
Glæðurnar syngja og leiða al-
mennan söng undir stjórn Sig-
urbjargar Hólmgrímsdóttur. Org-
anisti er Guðmundur Sigurðsson.
Kaffiveitingar verða í boði Bú-
staðasóknar eftir guðsþjónustuna.
Guðsþjónustan er samstarfs-
verkefni Ellimálaráðs Reykjavík-
urprófastsdæma og Bústaðasókn-
ar.
Kirkjustarf
aldraðra


  

 
          
 
  
  

  







  
!

         

"#$$% & $$' ""()
$()**


+


+



$*(%(

Útfararþjónustan ehf.
Stofnuð 1990
Rúnar Geirmundsson
útfararstjóri
Traust persónuleg
alhliða útfararþjónusta.
Áratuga reynsla.
Símar 567 9110 & 893 8638
utfarir.is




   

     

 




   

  
   




 

 

 
  
    !"#!!

$    ""%

&"!'  !"#!!
(") 

*%"!  !""%
&"!' $+"#!!

,, %$,,, -


  







 

  

 !
" #$


 
     
 

       

 !
  "#
%
 & ' 

(  &
 

' 
 )*
'  
+''* 
&  , ' 
 - ., /
& '*
*

0
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
um.
Formáli
minning-
argreina
KIRKJUSTARF