Morgunblaðið - 20.01.2002, Blaðsíða 1

MORGUNBLAÐIÐ 20. JANÚAR 2002
16. TBL. 90. ÁRG. SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 2002 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
STOFNAÐ 1913
Morgunblaðið/Golli
Ólafur, Stefanía, Eggert og Jón Arnór
Stefánsbörn eru öll framúrskarandi
íþróttamenn, hvert í sinni grein. Skapti
Hallgrímsson ræddi við þessi hæfi-
leikaríku en jarðbundnu systkini um
íþróttirnar og lífið
10
Mjög stolt hvert af öðru
Prentsmiðja
Morgunblaðsins
Sunnudagur
20. janúar 2002
B
Þung áhersla er
lögð á nýsköp-
un og þekkingu
í nútímanum.
Almenn sátt
virðist ríkja um að þauséu
drifkraftar hagvaxtar og
framþróunar þjóðfélaga. Hins
vegar má spyrja hvort þjóðir
sem búa yfir ríkulegum nátt-
úruauðlindum leggi minni
áherslu á að nýta mannauð-
inn til fulls og byggja á
menntun og þekkingu fremur
en náttúrunni? Þegar Ísland
er borið saman við ná-
grannalöndin, kemur í ljós að
það stendur
þeim langt að
baki hvað varðar
framleiðslu og út-
flutning á þekking-
arafurðum. Úr atvinnulífinu
heyrast gagnrýnar raddir
sem segja umhverfið hér-
lendis ekki nógu ákjósanlegt
fyrir þekkingarfyrirtæki.
Í þessari annarri grein
greinaflokksins er NÚTÍMINN
skoðaður og þróun atvinnu-
greina síðustu ára. Drauma-
störf þjóðarinnar eru kynnt
og skyggnst er inn í at-
vinnuþróun framtíðarinnar.
ÍSLENDINGAR hafa
með einum eða öðrum
hætti lifað á nýtingu nátt-
úrunnar frá landnámi
fram á síðustu öld. Á síð-
ustu tíu árum hefur fjöl-
breytni í atvinnulífinu
aukist, meiri nýsköpun átt sér stað og fjöldi
nýrra fyrirtækja verið stofnaður. Erfiðleikar
sem gengið hafa yfir atvinnulífið upp á síðkastið
fá okkur hins vegar til þess að horfa aftur til
náttúruauðlindanna og velta því fyrir okkur,
hvort framtíðin felist fremur í nýtingu þeirra en
sveiflukenndum atvinnurekstri nýsköpunarfyr-
irtækja. Jafnframt vakna spurningar um það
hvort náttúruauðlindir okkar fresti því eða komi
í veg fyrir að við tökum að fullu skrefið inn í
samfélag sem byggist á mannauði og þekkingu?
Að mati Þorvaldar Gylfasonar prófessors við
Háskóla Íslands er það svo. Hann hefur bent á
að lönd sem eru auðug af náttúruauðlindum búi
yfirleitt við minni hagvöxt en lönd sem litlar eða
engar slíkar auðlindir eiga. Hann bendir á að
lönd eins og Lúxemborg, Danmörk, Sviss og
Singapúr eigi það öll sameiginlegt að vera fátæk
af náttúruauðlindum en vera samt sem áður í
hópi ríkustu landa heims. Mörg af fátækustu
löndum heimsins eigi hins vegar miklar nátt-
úruauðlindir og því eigi náttúruauðlindir það til
að skapa falska öryggiskennd. Lönd sem trúa
því að náttúruauðlindir séu verðmætustu auð-
lindir í eigu þeirra eigi það til að vanrækja
mannauðinn með því að verja ónógri atorku og
fé í menntun:
„Og þetta kann ennfremur að skýra, hvers
vegna það getur í bezta falli verið blendin bless-
un, þegar til langs tíma er litið, að treysta um of
á náttúruauðlindir,“ segir Þorvaldur í greininni
Náttúruauðlindir, útflutningur og Evrópa sem
birtist í Fjármálatíðindum 1999.
Mannauðurinn vanræktur
Ingjaldur Hannibalsson, prófessor við Há-
skóla Íslands, bendir í samtali við Morgunblaðið
á að ef til vill höfum við Íslendingar vanrækt
það sem kallast mannauður. „Það sem lönd eins
og Danmörk og Írland hafa ekki eru nátt-
úruauðlindir og þau hafa þurft að byggja að
miklu leyti á þekkingu fólksins. Hérlendis er
þessu öðruvísi farið. Það er til dæmis mjög stutt
síðan skólakerfið lagði litla sem enga áherslu á
að þjálfa og mennta fólk fyrir sjávarútveginn og
það hefur ekki þjónað ferðaþjónustu nema núna
á allra síðustu árum,“ segir Ingjaldur.
Þetta viðhorf Ingjalds er staðfest í skýrslu
Hagfræðistofnunar um ójöfnuð, sem birt var í
vikunni. Þar segir að Ísland hafi verið að drag-
ast aftur úr hvað varði hlutfall menntaðra af
vinnuaflinu. Einnig er hvatt til aukinnar mennt-
unar því menntun gefi almennt kost á hærri
launum.
Skoðum nú lönd sem hafa á litlar eða engar
náttúruauðlindir að treysta þegar harðnar á
dalnum. Þjóðir sem hafa þurft að treysta á eigið
hugvit og tekist að verða meðal ríkustu þjóða
heims.
Undrið Írland
Fyrst ber ef til vill að nefna Írland en síðustu
ár í sögu þess hafa verið ævintýri líkust. Landið
bjó lengi vel við lágan hagvöxt og viðvarandi at-
vinnuleysi.
Leið írskra stjórnvalda til að lífga upp á fá-
brotið hagkerfi var að laða erlent fjármagn til
landsins. Ríkisstjórnin stofnaði alþjóðlega fjár-
málaþjónustumiðstöð árið 1987 og bauð upp á
hagstætt skattaumhverfi. Erlend fyrirtæki
þurftu ekki að greiða 32% tekjuskatt eins og
flest írsk fyrirtæki, heldur 10%.
Ríkisstjórnin stundaði virkt markaðsstarf og
benti á margvíslega kosti þess að reka fyrirtæki
á Írlandi eins og hagstætt skattaumhverfi, að-
gang að mörkuðum Evrópu vegna aðildar Ír-
lands að Evrópusambandinu, hámenntaðan
mannafla (50% vinnuaflsins höfðu lokið fram-
haldsskólaprófi árið 1999, á sama tíma var það
hlutfall 63% á Íslandi) og margvíslegan stuðn-
ing við þekkingar- og fjármálafyrirtæki.
Markaðsstarf írskra stjórnvalda hefur meðal
annars teygt anga sína til Íslands. Kári Stef-
ánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar,
segist til að mynda ekki hafa tölu á þeim bréfum
sem írsk stjórnvöld hafi sent ÍE þess efnis að
bjóða fyrirtækinu að flytja til Írlands gegn því
að það fái aðstoð við fjármögnun á ýmsum svið-
um.
Þótt gylliboð Íra hafi ekki borið árangur í til-
felli ÍE þá sáu mörg fjármála-, iðn-, tölvu- og
tæknifyrirtæki, ekki síst bandarísk stórfyr-
irtæki, sér hag í hagstæðu rekstrarumhverfi Ír-
lands og fluttu framleiðslu sína í heild eða að
hluta þangað. Breytingarnar létu ekki á sér
standa. Írska hagkerfið þandist út á nokkrum
árum um 80%, atvinnuleysi snarminnkaði og
hagvöxturinn jókst.
Bandarísk tæknifyrirtæki, sem hófu starf-
semi á Írlandi, flytja út nánast allt sem þau
framleiða þar. Það gerði að verkum að árið 2000
voru tæp 95% af þjóðartekjum Íra fengin með
útflutningi. Nærri þriðjungur bandarískrar
fjárfestingar innan evrópska efnahagssvæðisins
er á Írlandi og mest í hátæknifyrirtækjum.










  


   
 

    







   
 


 
 ! " "!#




    
 
 



 $

%&
'
!
(
"

! ( " 





!"
#$
 %
   )
* + 

 &'()*

#$
+ %
&,-#+
   )
 +

,+
  
Eftir Rögnu Söru
Jónsdóttur
Á eftir í alþjóðaþróun
Teikningar/Andrés


C
Konur standa
verr að vígi í
vísindum en karlar
16
Telja grundvöll
miska- og örorku-
mats óskýran
10
Mannréttindahreyfingar og nokkrir þingmenn í Bret-
landi gagnrýndu í gær stjórn landsins fyrir að senda
leyniþjónustumenn til bandarísku herstöðvarinnar í
Guantanamo á Kúbu til að yfirheyra þrjá Breta sem
eru þar í haldi ásamt um 110 öðrum meintum félögum í
hryðjuverkasamtökunum al-Qaeda. Hermt var að hlut-
verk leyniþjónustumannanna væri að yfirheyra bresku
fangana um hvort al-Qaeda hefði undirbúið hryðjuverk
í Bretlandi og víðar. Mannréttindahreyfingar sögðu
slíkar yfirheyrslur brjóta í bága við mannréttindi.
Nefnd á vegum Alþjóðaráðs Rauða krossins hefur
hafið rannsókn á því hvort Bandaríkjastjórn hafi brotið
mannréttindi með því að halda föngunum í herstöðinni,
en mannréttindasamtök segja að aðbúnaður þeirra sé
ekki mannsæmandi. Nokkrir fangana sjást hér á mynd
sem bandaríska varnarmálaráðuneytið hefur birt.
AP
Deilt um fangana í Guantanamo
STJÓRNVÖLD í Rúanda óskuðu í
gær eftir alþjóðlegri aðstoð vegna
flóttamannastraums frá grann-
ríkinu Kongó þar sem hundruð þús-
unda manna hafa misst heimili sín
vegna eldgoss í fjallinu Nyiragongo.
Um það bil 350.000 Kongómenn
hafa flúið til Rúanda og um 100.000
til viðbótar eru á flótta í Kongó.
Ekki var vitað í gær hvort eld-
gosið olli manntjóni. Kólnandi
hraun sést hér á götu í borginni
Goma eftir að mikill hraunstraumur
rann yfir hana.
Reuters
Óskað eftir
aðstoð vegna
eldgoss
ÍSRAELAR hertu í gær baráttuna
gegn Yasser Arafat, leiðtoga Palest-
ínumanna, og sprengdu byggingu
palestínskrar útvarpsstöðvar í bæn-
um Ramallah á Vesturbakkanum í
loft upp.
Um 20 skriðdrekar voru sendir að
útvarpshúsinu í fyrrinótt og ísraelskir
hermenn réðust inn í það. Þeir komu
síðan fyrir sprengjum í byggingunni
eftir að hafa skipað starfsmönnum út-
varpsins að fara út úr henni.
Eldar kviknuðu í húsinu, sem var
sjö hæða, þegar sprengjurnar
sprungu skömmu fyrir dögun. Ísra-
elsher kvaðst hafa gert nokkur tæki
útvarpsstöðvarinnar upptæk fyrir
sprengingarnar.
Ísraelskir ráðamenn hafa sakað
Arafat um að hafa notað palestínska
fjölmiðla til þess að kynda undir hatri
í garð Ísraela.
Hvatt til refsiaðgerða
gegn Ísraelum
Ráðgjafi Arafats, Nabil Abu Rud-
eineh, fordæmdi árásina á útvarps-
húsið og hvatti til alþjóðlegra refsiað-
gerða gegn Ísraelum „vegna glæpa
þeirra gegn palestínsku þjóðinni“.
Ísraelar segja Arafat eiga sök á því
að átökin hafa stigmagnast að undan-
förnu þar sem hann hafi hunsað kröfu
þeirra um að uppræta hópa íslamskra
öfgamanna sem grunaðir eru um að
hafa gert árásir á Ísraela. Palestínu-
menn segja aftur á móti að Ísraelar
vilji knésetja palestínsku heima-
stjórnina með hernaðaraðgerðum
sem geti leitt til mikilla blóðsúthell-
inga.
Ísraelskir hermenn og skriðdrekar
hafa umkringt höfuðstöðvar Arafats í
Ramallah þar sem hann hefur verið í
herkví frá því í byrjun desember.
Palestínskt útvarps-
hús sprengt í loft upp
Ramallah. AFP, AP.
KÍNVERSKIR leyniþjónustumenn
hafa fundið 27 hlerunartæki í þotu
sem var smíðuð í Bandaríkjunum og
keypt handa Jiang Zemin, forseta
Kína, að sögn dagblaðanna Financial
Times og Washington Post í gær.
Blöðin segja að búnaðurinn sé
háþróaður og notaður til hlerunar í
gegnum gervihnött. Þotan er af
gerðinni Boeing 767 og Washington
Post segir að kínversk yfirvöld telji
að bandarískir leyniþjónustumenn
hafi sett hlerunartækin í þotuna þeg-
ar verið var að setja í hana húsgögn
og innréttingar í Bandaríkjunum.
Tækin fundust m.a. á salerni og
höfuðgafli á rúmi forsetans.
Washington Post segir að kín-
verski forsetinn sé æfur vegna máls-
ins og ætli að vekja máls á því á fundi
sínum með George W. Bush Banda-
ríkjaforseta í Peking 21. febrúar.
22 embættismenn handteknir
Þotan var smíðuð í Washington-
ríki en nokkur fyrirtæki í Texas sáu
um að innrétta hana undir ströngu
eftirliti kínverskra embættismanna.
Kínversk yfirvöld hafa hafið rann-
sókn á því hvort embættismenn sem
sáu um kaupin hafa gerst sekir um
vanrækslu og hermt er að 22 menn
hafi verið handteknir í Kína vegna
málsins.
Paul Harris, stjórnmálafræðipró-
fessor í Hong Kong og fyrrverandi
njósnari bandaríska hersins, sagði
„mjög ólíklegt ef ekki ómögulegt“ að
bandarísk stjórnvöld eða Boeing
væru viðriðin málið. Hann leiddi get-
um að því að embættismenn kín-
versku stjórnarinnar hefðu látið
setja hlerunartækin í þotuna til þess
að njósna um forsetann.
Hlerunartækin munu hafa fundist
í október, skömmu áður en þotan var
tekin í notkun.
Fundu
hlerunar-
tæki í for-
setaþotu
Peking. AFP, AP.
BELGÍSKA lögreglan handtók í
gær fimmtugan mann sem grunaður
er um að hafa myrt fimm börn sín og
sambýlismann fyrrverandi eigin-
konu sinnar í Brussel.
Maðurinn, sem er af tyrknesku
bergi brotinn, var handtekinn á krá í
borginni eftir að hafa afhent eiganda
hennar byssu og beðið hann að
hringja í lögregluna. Fyrrverandi
eiginkona hans lifði af árásina en var
flutt á sjúkrahús vegna taugaáfalls.
Börnin voru á aldrinum 4–17 ára.
Sum þeirra voru skotin til bana, önn-
ur kyrkt.
Þrjú barnanna fundust látin í bíl
en hin börnin tvö og sambýlismaður
móður þeirra voru myrt á heimili
sínu.
Fimm
börn myrt
í Brussel
Brussel. AP.