Morgunblaðið - 22.01.2002, Page 26

ERLENT
26 ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
BANDARÍSKIR embættismenn
vildu ekkert segja um fregnir þess
efnis að þarlendir leyniþjónustu-
menn hefðu komið fyrir hlerunar-
tækjum í nýrri flugvél forseta Kína,
og hafa ýmsir bandarískir frétta-
skýrendur látið í ljósi þá skoðun, að
þetta mál muni ekki hafa alvarlegar
afleiðingar fyrir samskipti Banda-
ríkjamanna og Kínverja.
Embættismenn í bandarísku
leyniþjónustunni, CIA, Hvíta húsinu
og utanríkisráðuneytinu báru allir
fyrir sig vinnureglur er meina þeim
að tjá sig um fréttir af njósnastarf-
semi. „Varðandi ásakanir eins og
þessar er það vinnuregla hjá okkur
að segja ekkert,“ sagði Mike Tadie,
talsmaður CIA.
Bandaríska blaðið The Wash-
ington Post og breska blaðið The
Financial Times greindu fyrst frá
hlerunartækjunum sl. laugardag, en
samkvæmt fréttum var tækjunum
komið fyrir í Boeing 767-þotu sem
Kínverjar keyptu í júní 2000 og var
innréttuð sérstaklega í San Antonio í
Texas til að mæta þörfum Jiangs
Zemins, forseta Kína.
Fregnir herma að kínverskir
leyniþjónustu- og flugmálafulltrúar
hafi fundið fjölda hlerunartækja í
vélinni í október, þegar verið var að
reynslufljúga henni. Um hafi verið
að ræða háþróuð tæki, og hafi þau
fundist á stöðum eins og baðherbergi
forsetans og höfðagaflinum á rúmi
hans, að því er blöðin greindu frá.
Kínverjar hafa ekki mótmælt
Þrátt fyrir að Kínverjar hafi vitað
af þessum hlerunartækjum í þrjá
mánuði hafa þeir hingað til ekki sent
Bandaríkjamönnum nein formleg
mótmæli. Þetta bendir til þess, að
þótt hlerunarmálið kunni að valda
pirringi sé það ekki líklegt til að leiða
til alvarlegra erfiðleika í samskiptum
Bandaríkjamanna og Kínverja, að
mati fréttaskýrenda.
Embættismaður í utanríkisráðu-
neytinu, sem ekki vildi láta nafns
síns getið, sagði að reiknað væri með
því að mörg ríki héldu uppi njósnum
hvert um annað. Hann nefndi að Ísr-
aelar, einhverjir nánustu banda-
menn Bandaríkjamanna, hefðu
njósnað um Bandaríkin.
Bates Gill, sérfræðingur í Kína-
rannsóknum við Brookings-hugveit-
una í Washington, spáði því að hler-
unarmálið, ef satt reyndist, myndi
„ekki hafa nein langvarandi áhrif,“
einkum þar eð svo virðist sem hler-
unarbúnaðurinn hafi fundist áður en
Jiang forseti var farinn að nota flug-
vélina.
Gill sagði að svo virtist sem Kín-
verjar hefðu ákveðið að mótmæla
ekki, og það sýni hversu mjög í mun
leiðtogum þeirra sé að halda stöð-
ugleika í samskiptum við Banda-
ríkjamenn. Jiang og aðrir leiðtogar
telji að með þeim hætti geti þeir ein-
beitt sér að mikilvægustu verkefn-
unum, þ. á m. félagshagfræðilegum
umbótum í Kína og uppstokkun með-
al æðstu ráðamanna, sem væntan-
lega verði gerð á þessu ári.
„Það er hægt að ímynda sér hver
viðbrögðin hefðu orðið hér [í Banda-
ríkjunum] ef við hefðum uppgötvað
að Kínverjar hefðu komið fyrir hler-
unarbúnaði í forsetaflugvélinni,“
sagði Gill. En, „mikilvægustu sam-
skiptin sem Kínverjar hafa eru við
okkur, og þeir munu leggja mikið á
sig til að tryggja að þau samskipti
séu stöðug.“
Mánuður
í leiðtogafund
Um það bil mánuður er þangað til
fyrirhugaður fundur Jiangs forseta
og Georges W. Bush Bandaríkjafor-
seta verður haldinn í Peking. Efna-
hagsleg samskipti Kínverja og
Bandaríkjanna aukast stöðugt, en
Bandaríkjamenn kaupa um það bil
40% af útflutningsvörum Kínverja.
Engu að síður hefur nokkrum sinn-
um hlaupið snurða á þráðinn í sam-
skiptum ríkjanna á undanförnum ár-
um.
Í desember sl. angraði Banda-
ríkjastjórn kínverska ráðamenn með
því að ákveða að snúa baki við sam-
komulagi við Rússa frá 1972 um tak-
mörkun eldflaugavarna. Kínverjar
óttast að Bandaríkjamenn muni
koma upp eldflaugavarnakerfi sem
geti gert kjarnavopnabúr Kínverja,
sem er tiltölulega lítið, einskis vert.
Í apríl, eftir að kínversk orrustu-
flugvél lenti í árekstri við bandaríska
njósnaflugvél í eftirlitsferð úti fyrir
strönd Kína, héldu kínversk yfirvöld
áhöfn bandarísku vélarinnar í varð-
haldi í 11 daga. Og árið 1999 vörpuðu
bandarískar herflugvélar, er tóku
þátt í herför gegn Júgóslavíu,
sprengjum á kínverska sendiráðið í
Belgrad fyrir mistök.
Ofantalin atvik ollu því, að al-
menningur í Kína lét í ljósi mikla
reiði í garð Bandaríkjamanna. Gill
segir, að kínverskir leiðtogar kunni
að hafa viljað forðast enn eina slíka
reiðiölduna í kjölfar hlerunarmálsins
núna.
Bandarískir embættismenn vilja ekkert segja um fregnir af hlerunarbúnaði í flugvél Kínaforseta
Ekki talið skaða
samskipti ríkjanna
Washington. The Los Angeles Times.
Reuters
Ómerkt Boeing 767-300 farþegaþota eins og sú sem Kínverjar keyptu fyrir Jiang Zemin forseta.
NÝ skoðanakönnun í Noregi sýn-
ir, að nú er meirihluti norskra
kjósenda hlynntur aðild að Evr-
ópusambandinu. Stjórnmála-
menn og kosningafræðingar telja
þó allt of snemmt að slá ein-
hverju föstu um afstöðu almenn-
ings eða þróunina hvað þetta
varðar á næstu misserum.
Samkvæmt könnuninni eru nú
53% kjósenda meðmælt aðild en
47% á móti. Í mars í fyrra voru
þessar sömu tölur með öfugum
formerkjum og bara í síðasta
mánuði voru andstæðingar aðild-
ar í meirihluta að því er fram
kemur í Aftenposten.
Sigurd Grytten, leiðtogi
norsku Evrópusamtakanna, var
að sjálfsögðu ánægður með nið-
urstöðuna og hann sagði, að ekki
færi á milli mála, að átakalaus til-
koma evrunnar og fyrirhuguð
stækkun sambandsins í austur
hefðu aukið stuðning við aðild.
Undir það tók líka Sigbjørn
Gjelsvik, formaður Nei-hreyfing-
arinnar, en hann telur rétt að
bíða fleiri kannana á næstu mán-
uðum. Segir hann, að aukið að-
hald í fjárlagagerð í ýmsum
evrulöndum kunni að letja fólk
en ekki hvetja til aðildar.
Hinn dæmigerði stuðnings-
maður Evrópusambandsaðildar í
Noregi er maður með góðar
tekjur og góða menntun, 45 ára
eða eldri og búsettur á Óslóar-
svæðinu en meðal kvenna er enn
meirihluti gegn aðild, 44% gegn
42%. 14,5% þeirra, sem nú vilja
aðild, sögðu nei 1994 og 8,4%
þeirra, sem nú segja nei, sögðu já
1994.
Afstaðan eftir flokkum er lík
og áður. Afgerandi meirihluti í
Verkamannaflokki og Hægri-
flokki vill aðild og einnig í Fram-
faraflokknum. Þriðji hver kjós-
andi Sósíalíska vinstriflokksins
vill aðild og næstum sama hlut-
fall er í Kristilega þjóðarflokkn-
um. Í Miðflokknum eru 11%
hlynnt aðild.
Afstaða sjávarút-
vegsins að breytast
Jan Petersen, utanríkisráð-
herra Noregs úr Hægriflokkn-
um, segir, að niðurstaða könnun-
arinnar sé fagnaðarefni en ekki
sé rétt að gera of mikið úr henni
að svo komnu máli. Kosninga-
fræðingurinn Bernt Aardal er
sammála því en bendir um leið á,
að ljóst sé að nei-ið 1994 hafi ekki
verið nein endanleg afstaða. Þá
sé líka athyglisvert, að skoðanir
manna í sjávarútveginum hafi
verið að breytast og þar verði nú
vart aukins áhuga á ESB-aðild.
Það geti leitt til klofnings innan
Nei-hreyfingarinnar og skilið að
sjómenn og bændur.
Meirihluti í
Noregi vill
aðild að ESBAFLEIÐINGAR hruns bandaríska
orkusölufyrirtækisins Enron eru
enn að koma í ljós, og stjórn-
málamenn reyna að skera á öll
tengsl sín við fyrirtækið. Þeirra á
meðal eru tvær mest áberandi kon-
urnar í bandarískum stjórnmálum,
öldungadeildarþingmaðurinn
Hillary Rodham Clinton og Eliza-
beth Dole, sem er í framboði til öld-
ungadeildarinnar fyrir heimaríki
sitt, Norður-Karólínu.
Clinton tilkynnti fyrir sl. helgi að
hún muni veita hátt í átta þúsund
dollara, sem hún fékk í kosn-
ingasjóð sinn frá Enron og fyrrver-
andi endurskoðanda þess, fyr-
irtækinu Andersen, í styrktarsjóð
sem stofnaður hefur verið fyrir
fyrrverandi starfsmenn Enron er
sagt hefur verið upp störfum og
hafa glatað öllu sparifé sínu vegna
hruns hlutabréfa í fyrirtækinu.
Skömmu áður hafði annar öld-
ungadeildarþingmaður, Charles E.
Schumer, tilkynnt að hann myndi
gefa tæplega 69 þúsund dollara,
sem hann hafði fengið frá Enron, í
styrktarsjóðinn. Fleiri stjórn-
málamenn, bæði úr Repúblik-
anaflokknum og Demókrata-
flokknum, hafa gefið svipaðar
yfirlýsingar á undanförnum dög-
um.
Dole, sem vonast til að taka sæti
Jesse Helms í öldungadeildinni,
sagðist myndu leggja fram um
5.000 dollara í styrktarsjóðinn af
þeim 20 þúsund dollurum er söfn-
uðust á styrktarsamkomu fyrir
hana í Houston. Fimm þúsund doll-
ararnir komu frá Kenneth Lay,
forstjóra Enron, og fjölskyldu
hans.
Andersen svarar
Joseph Berardino, yfirfram-
kvæmdastjóri endurskoðunarfyr-
irtækisins Andersen, sem sætt hef-
ur harðri gagnrýni fyrir
endurskoðun á bókhaldi Enron,
sagði í sjónvarpsviðtali um helgina
að Enron hefði orðið gjaldþrota af
viðskiptalegum ástæðum, ekki
vegna lélegrar endurskoðunar.
Þingrannsókn á hruni Enron
verður fram haldið á fimmtudag-
inn, og þá munu spjótin beinast að
endurskoðunarvinnu Andersens.
Andersen samþykkti í mörg ár
uppgjör Enron, þar sem tekjur fyr-
irtækisins voru ýktar um hátt í sex
hundruð milljónir dollara, og tap
vanmetið upp á ríflega milljarð
dollara.
Ætla að losa sig við
framlögin frá Enron
Elizabeth Dole er í framboði til öldungadeildarinnar í haust.
The Washington Post.