Vísir - 28.06.1980, Blaðsíða 14

Laugardagur 28. júnl 1980.
14
Mannfjöldi hyllir dr. Kristján Eldjárn og frú Halldóru eftir aö úrslitin I forsetakosningunum voru kunn.
Forsetakosningarnar 1968:
„Eg nennti ekki að
standa i fagnadariátum”
— segir dr. Kristján Eldjárn um kosninganóttina fyrir 12 árum
Það er liðið að lokum
þriðju forsetakosninga-
baráttu íslenska lýðveld-
isins: í fyrramálið verða
kjörstaðir loks opnaðir.
Undir kvöld verður svo
kosningu lokið og hvað
sem annars má lesa úr
skoðanakönnunum Vísis
og Dagblaðsins er næsta
víst að kosninganóttin
verður æsispennandi.
Talning hefst hér í
Reykjavík undir eins og
kjörfundi lýkur og úti á
landi þegar tekist hefur
að safna saman kjör-
gögnum. Á meðan bfður
þjóðin bergnumin við
sjónvarps- eða útvarps-
tækin og þegar upp verð-
ur staðið verður Ijóst hver
fer með mannaforráð á
Bessastöðum næstu fjög-
ur árin að minnsta kosti.
Allt þetta umstang leiðir
hugann tólf ár aftur í
tímann þegar núverandi
forseti var kjörinn f em-
bættið og Vísir ákvað þvf
að rifja stuttlega upp
kosninganóttina 30. júnf
1968.
Kosningabaráttan
hörð og óvægin.
Fyrst dálítið yfirlit um kosn-
ingabaráttuna. Þegar í mars
1968 var sýnt að bæði dr. Gunnar
Thoroddsen og dr. Kristján
Eldjárn yrðu í framboöi til for-
seta og fleiri urðu frambjóöend-
ur ekki. Baráttan fór fremur
hægt af stað, síðan hljóp eld-
móður I stuðningsmenn beggja
og barist var af krafti fram á
siðasta dag. Það er samdóma
flestra sem um þetta mál hafa
fjallað að baráttan hafi verið
mun óvægnari fyrir tólf árum en
nú þó harkan sé vafalaust svip-
uð. Til þess að freista þess að
koma slnum manni að gripu
stuðningsmennirnir til allra
ráða og hikuöu menn ekki við að
ausa andstæðinginn sviviröing-
um, jafnvel á prenti, ef þeim
þótti það vænlegt til árangurs.
Gróa á Leiti kom I hvert hús og
fékk alls staðar hinar prýðileg-
ustu móttökur.
Að undanskildum þessum
heldur hvimleiða þætti kosn-
ingabaráttunnar fór hún fram
með áþekku sniði og nú en þó
öllu umfangsminni. Gefin voru
út blöð stuðningsmanna Gunn-
ars og Kristjáns, haldnir fundir
á stærstu stööum og frambjóð-
endur kynntir i útvarpi og sjón-
varpi. Vinnustaðaheimsóknir
tiðkuðust hins vegar ekki og
frambjóðendur fóru minna um
landiö en nú er talið nauðsynlegt
og loks var þáttur fjölmiðla og
auglýsinga litill miðað við kosn-
ingabaráttuna núna.
Kosningadagurinn.
Svo rann upp kosningadagur-
inn, sunnudagurinn 30. júní 1968.
Það mun hafa verið tiltölulega
fallegur dagur hvað veöur
snertir en llkastil hafa forseta-
frambjóöendurnir og þó sér-
staklega stuöningsmenn þeirra
haft litinn tima til aö velta fyrir
sér slikum hlutum. Að kvöldi
fimmtudagsins hafði dr. Gunn-
ar Thoroddsen haldiö mjög fjöl-
mennan fund stuöningsmanna
sinna i Laugardalshöllinni og
kvöldið fyrir kosningarnar hafði
dr. Kristján Eldjárn haldiö ann-
an slikan á sama stað. Allir voru
bjartsýnir á sigur þvi enda þótt
margir hölluðust að sigri
Kristjáns virtist sem Gunnar
hefði veriö I nokkurri sókn und-
anfarna daga. Engar skoð-
anakannanir voru heldur fyrir
hendi til að byggja á.
Klukkan niu að morgni 30.
júni kom dr. Gunnar Thorodd-
sen til kjörstaöar I Melaskólan-
um og um það bil hálftima
seinna kaus dr. Kristján
Eldjárn I Miðbæjarskólanum.
Annars var kjörsókn fremur
dræm framan af en jókst mjög
þegar leiö á daginn og á endan-
um höfðu rúm 90% kosiö. Allir
voru á þönum við allskonar
kosningastarf, stuöningsmenn
Gunnars og Kristjáns smöluðu
kjósendum á kjörstaði.fylgdust
meö kjörsókn og sliku, veittu
kaffi og með þvi etc etc. Það var
nóg að gera. En svo leiö að
kvöldi, kjörstaðir lokuðu og
ekkert var eftir nema bfða úr-
slitanna.
Talning atkvæða fór fram á
nánast sama máta og nú, sömu-
leiðis kosningafréttir útvarps og
sjónvarðs. Menn biöu með önd-
ina í hálsinum eftir fyrstu tölum
úr Reykjavik og þær komu
klukkan kortér yfir ellefu.
Gunnar Thoroddsen: 11.400
Kristján Eldjárn: 13.100
Stuöningsmenn Kristjáns,
sem meöal annars höfðu opið
hús fyrir unga stuðningsmenn i
Tónabæ, fögnuðu þessum tölum
en Gunnars-menn biðu átekta.
Næstu tölur úr Reykjavik réðu
siðan úrslitum.
Gunnar Thoroddsen: 12.700
Kristján Eldjárn: 18.600
Þaö var sýnt að hverju stefndi
enda þótt einstaka stuönings-
menn Gunnars væru borubrattir
og biðu þess að „tölurnar úr
Vesturbænum” sneru þessum
hlutföllum við, en þegar svipaö-
ar tölur fóru að berast af
Reykjanesi, Suöurlandi og viðar
var ljóst að dr. Kristján Eldjárn
væri næsti forseti Islands.
„Bjóst við að verða
hlutskaprari."
En hvernig eyddi hinn ný-
kjörni forseti nóttinni? Sat hann
uppi og beið spenntur eftir úr-
slitum? Nei.
„Ég heyrði fyrstu tölur
snemma um nóttina og þær
bentu eindregiö i þá átt að ég
yröi hlutskarpari,”sagði dr.
Kristján i samtali vð VIsi nú ný-
lega.
„Eg fór þvi hreinlega að sofa
snemma en vakti ekkert og tók
heldur ekki þátt I neinum fagn-
aöarlátum eins og margir hafa
kannski búist við. Ég nennti
ekki að standa f sliku. En það
var ágætt aö þessu var lokiö,
þetta var erfiður timi og er það
sjálfsagt núna lika.”
— Bjóstu fyrirfram vö þvi að
sigra?
„Já, ég þóttist sjá þaö frá
upphafi aö ég yrði ofan á og allt-
af betur og betur eftir þvi sem
leið á. Ég segi nú samt ekki að
ég hafi verið fullkomlega örugg-
ur en mér fannst stemmningin
benda til þess. Þetta kom mér
þvi ekkert á óvart en munurinn
varð að visu meiri en ég hafði
gert ráð fyrir.
//Frambjóðendur
jafnréttir þó þeir
tapi."
Annars var ég lika búinn und-
ir það frá upphafi að ég kynni að
tapa þessum kosningum, enda
lit ég svo á það eigi ekki að vera
nein niöurlæging fólgin I þvi að
taka þátt i lýðræöislegum kosn-
ingum og tapa. Það getur ekki
nema einn orðið hlutskarpastur
og mér finnst að menn séu al-
gerlega jafnréttir eftir. Það
hafði ég hugsaö mér, ef ég tap-
aöi.”
— En hvað finnst þér um
kosningabaráttuna nú?
„Hún hefur verið að ýmsu
leyti ólik baráttunni árið 1968 og
ég hef tekiö eftir þvi að
frambjóöendurnir hafa lagt
mikið á sig. 1 heild hefur hún
veriö meinlitil sýnist mér aö þvi
leyti að ekki hefur veriö um ó-
geöfelldan áróöur gegn mót-
frambjóðendunum að ræða. Það
er mjög eðlilegt og ákjósan-
legt.”
— Þú vilt náttúrlega ekki spá
um úrslitin nú?
„Nei, alls ekki. Ég hef enga
hugmynd um það hver vinnur
og get ekki gert mér fyllilega
grein fyrir þvi hversu mikiö
mark er takandi á skoöana-
könnunum. Ég bið úrslitanna
með jafnaðargeði eins og hver
annar lslendingur.”
t
//Kaus þig ekki,
styð þig samt"
Endanleg úrslit voru ekki
kunn fyrr en seint þann 1. júli.
Einsog allt hafði bent til vann
dr. Kristján Eldjárn yfirburða-
sigur: hann hlaut alls
65%atkvæöa en Gunnar Thor-
oddsen, sem viðurkenndi ósigur
sinn, um það bil 34%.
Þó baráttan um Bessastaði
hefði verið mjög hörð voru sárin
fljót að gróa enda lögðu allir
kapp á að hún skildi ekki varan-
lega meiðsli eftir sig. Dr.
Kristjáni Eldjárn reyndist Iétt
að ávinna sér traust þess hluta
þjóðarinnar sem kaus að fylgja
dr. Gunnari Thoroddsen og
fleyg urðu ummæli bónda nokk-
urs úti sveit sem hitti Kristján
að máli skömmu eftir kosning-
arnar.
„Komdu blessaður, Kristján
minn. Ég kaus þig nú ekki en
styð þig samt.”
(Samantekt: —IJ.)