Vísir - 07.08.1980, Blaðsíða 8

VÍSIR
Fimmtudagur 7. ágúst 1980
Utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastióri: OavfA Guömundsson.
'Ritstjórar: Olafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastióri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Friða
Astvaldsdóttlr, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónfna Michaelsdóttir, Kristin
Þorsteinsdðttlr, Magdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurión Valdimarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, bórunn J. Hafstein. Blaðamaður á Akureyri: Gtsli Sigur
geirsson. Iþróttir: Gylfi Kristfánsson, Kiartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúla 14 sími 86611 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr.5000 á mánuöi innanlands og verö I lausasölu 250 krónur ein-
*akið. Visir er prentaöur i Blaðaprenti h.f. Siðumúla 14.
SIS ER UR LEIK EN...
Vegir samningaviðræðna eru
órannsakanlegir. Enn ein
vendingin hef ur átt sér stað í við-
ræðunum um kjaramálin. Nú
hafa alþýðusambandið og vinnu-
veitendur tekið upp þráðinn að
nýju, en SIS dregið sig í hlé. Það
var að venju hnyttin Lokafyndni,
að næst mætti búast við því að
ASI drægi sig út úr viðræðunum
meðan SÍS-menn og vinnuveit-
endur ræddu saman, en við
hverju má ekki búast, miðað við
framvindu mála að undanförnu?
Það er erfitt að henda reiður á
atburðarásinni, hvað þá að átta
sig á efnislegum þáttum
samninganna. Nokkur atriði
liggja þó Ijós fyrir. Viðræður þær
sem lengi hafa staðið yfir milli
VSI og ASI voru komnar í öng-
stræti. Vinnuveitendur höfðu
sýnilega lítinn sem engan áhuga
á samningum upp á þau býti sem
kröf ur ASI gengu út á, en alþýðu-
sambandið hafði á hinn bóginn
ekki stöðu né vilja til að fylgja
þeim harðar eftir.
Þá var gripið til þess ráðs að
láta SIS hefja sjálfstæðar við-
ræður. Þar réði pólitískur
þrýstingur og ákafi ríkis-
stjórnarinnar um að til niður-
stöðu drægi. Þessi hliðarleikur
var nokkuð klókur, gaf verka-
lýðsforystunni tækifæri til að
gefa eftir frá fyrri kröfum og
Leikflétta SIS, rlkisstjórnarinnar og bandamanna hennar er úr sögunni. StS-menn eru
öörum þræöi fegnir þessum máialokum. Þeir voru komnir i ógöngur og réöu ekki viö
þróun mála.
kom hreyfingu á annars
staðnaðar viðræður.
Úthlaup SIS kom vinnuveitend-
um jafnframt í opna skjöldu.
Þeir höfðu ekki reiknað með
þessum möguleika. SIS hefur
einu sinni áður hlaupið útundan
sér, fyrirtæpum tuttugu árum og
þá með hinum verstu afleiðing-
um. Augljóst var einnig, að
hugsanlegir samningar milli SIS
og ASf veiktu stöðu vinnuveit-
enda eða hrekti þá út í samninga
sem þeir gætu ekki staðið undir.
Kjarnasamningur hafði verið
settur fram sem ein af megin-
kröfum alþýðusambandsins. Þar
er átt við fækkun launataxta og
samræming þeirra í milli. Sam-
kvæmt tillögum SlS-manna
skyldi slíkum kjarnasamningi
frestað um eitt ár. Þegar vinnu-
veitendur létu það spyrjast í
síðustu viku að þeir væru tilbúnir
til að ganga frá samningi af
þessu tagi, bitu málm- og skipa-
smiðir á agnið. Þar sem raf-
iðnaðarmenn höfðu einnig óskað
eftir sérviðræðum, var Ijóst, að
SÍS myndi ekki geta samið við
alla verkalýðshreyfinguna, eins
og sett hafði verið sem skilyrði.
Þar með var leikflétta SIS,
ríkisstjórnarinnar og banda-
manna hennar í verkalýðsforyst-
unni úr sögunni. S(S-menn eru
öðrum þræði fegnir þessum
málalokum. Þeir voru komnir í
nokkrar ógöngur og réðu hrein-
lega ekki við þróun mála.
Gagnið af uppátæki þeirra hjá
SIS felst hinsvegar í því að
kröfugerð ASí er hófsamari. I
stað þess, að gera ráð fyrir 5%
almennri grunnkaupshækkun og
sérkröfum þar til viðbótar, þá er
gengið út f rá því að kauphækkan-
ir verði alls innan við fimm pró-
sentin.
Jafnframt er í augsýn lausn
eða uppstokkun á þeim launa-
f lokkafrumskógi, sem f lestir eru
sammála um að þurfi að af-
nema.
Þótt einkennilegt sé, er ekki
ólíklegt að þróun viðræðnanna
síðustu daga sé ríkisstjórninni að
skapi að því leyti að samningum
verði haldið innan hóflegra
marka. I þeim efnum á hún sam-
leið með vinnuveitendum, eins og
öllum ætti að vera Ijóst.
Eins og mál hafa skipast hefur
staða vinnuveitenda styrkst. Það
hefur sannast að án atbeina
þeirra verða kjarasamningar
ekki gerðir.
Nú er aðeins eftir að sjá, hvort
þetta sé lokalotan og hver verði
úrslitin. Um það er of snemmt að
spá!A
VÍBJÚMVAlÍAÍÍS
SU spurning, sem ég varpaöi
hér fram fyrir nokkrum vikum
um baö. hvort ný flokkaskipan
væri i uppsiglingu hérlendis,
viröist hafa bögglast dálltiö
fyrir brjóstinu á sumum. tir
ýmsum áttum hafa menn látiö
frá sér fara fullyröingar um aö
engin þörf sé á nýjum stjórn-
málaflokkum. Þaö hefur veriö
gaman aö sjá þessi viðbrögö, en
lái mér hver sem vill aö
skemmtilegust fannst mér yfir-
lýsingin i leiöara Þjóöviljans
um aö menn skyldu kljúfa Sjálf-
stæöisflokkinn með mikilli gát,
þvi menn vissu hvaö þeir heföu,
en ekki hvaö þeir hrepptu!
Ótti við keðjuverkun.
Þessi ótti Þjóöviljans er rök-
réttur, þvi eins og ástandiö er nú
myndi alvarlegur klofningur á
öörum enda politíska litrófsins
hafa áhrif á þaö allt. Slikt los er
nú á pólitisku fylgi og einnig er
aö finna meiri og minni óánægju
innan allra flokka. Oánægjan er
af misjöfnum toga spunnin.
Sums staöar eru forystuvanda-
mál, annars staöar óánægja
meö framkvæmd stefnu og
efndir kosningaloforöa og svo
má ekki gleyma þriöja atriöinu,
sem vafalaust vegur þyngst á
metunum þegar allt kemur til
alls: Breyttir timar og breytt
viöhorf.
Gömul flokkaskipan —
nýtt þjóðfélag.
Flokkaskipan okkar er oröin
meira en hálfrar aldar gömul aö
stofni til. Nú gæti það allt
blessast ef flokkarnir hefðu aö-
lagast þeim gifurlegu breyting-
um, sem siðan hafa oröiö, en
þaö hefur þeim gengiö misjafn-
lega.
Jdnas frá Hriflu hefur oft meö
réttu veriö kallaöur faöir núver-
andiflokkaskiDunar. Hún var aö
ýmsu leyti snilldarvel hugsuö og
i einföldustu mynd átti Fram-
sóknarflokkur aö vera flokkur
bænda, Alþýöuflokkur átti aö
gæta hagsmuna launþega í þétt-
býli og vera mótvægi gegn
Framsóknarflokknum, en samt
skársti samstarfsaöilinn, Sjálf-
stæöisflokkurinn eöa þau öfl,
sem hann mynduöu, átti aö vera
flokkur borgarastéttanna, það
er eignamannanna í Þjóöfélag-
inu. Kommúnistar voru ekki
inni i mynd Jónasar i upphafi.
Fastir i myndinni.
Þdtt flokkarnir hafi ekki allir
haslaö sér völl eftir hugmynd-
um Jónasar sitja þeir þó flestir
'fastir I gömlum skorðum.
Foringjar Sjálfstæöisflokksins
sneru á Jónas aö þvi leyti aö
þeir geröu flokk sinn aö , ,flokki
allra stétta” og undir þvi kjör-
oröióx hann mikiö. Andstæöing-
ar hanshéldu þvi ávallt fram aö
hann væri óeðlilega stór og
myndi ekki standast til fram-
búöar. Mér er nær aö halda aö
þeir hafi haft rétt fyrir sér.
Þessi uppbygging hefur valdiö
þvi aö flokkurinn hefur oröiö
svifaseinn I ákvaröanatöku, og
ég efast um aö svona stétta-
hrúgald standist nú til dags.
Menn vilja hreinni og ákveðnari
afstöðu en svona flokkur á auö-
velt meö að taka, og liklega er
þetta I raun meira vandamál
fyrir flokkinn en timabundnir
forystuerfiöleikar.
Enginn flokkur veröur feitur á
þvi nú til dags að gæta hags-
muna bænda einna. Þvi hefur
Framsóknarflokkurinn leitaö
eftir fótfestu i þéttbýlinu. En
honum hefur gengiö illa aö rifa
sig úr viðjum vanans. Ef hann
tekur ekki á sig rögg og sannar
betur i framtiðinni en hingaö til
aö hann vilji gæta hagsmuna
fólks hvar sem þaö býr á land-
inu mun sá dagur renna upp að
hann veröi ekki lengur hafður
meö I ráöum. Þegar misrétti
núverandi kjördæmaskipulags
veröur leiörétt reynir á hvort
flokkurinn lifir eöa rétt tórir.
Alþýöuflokkurinn situr blýfast-
ur i Jónasarkenningunni. í
hvert skipti sem mikiö liggur
viö er rokiö til og andskotast á
landbúnaöi og samvinnuhreyf-
ingu,rétt eins og Jdnas ætlaöist
til og eins og ekkert hafi gerst I
hálfa öld. Malarmenn, sem
aldrei hafa unnið handtak utan
þéttbýlis endurskipuleggja
landbúnaö og dreifbýlisbiísetu á
papplr, sem er svona álika
gáfulegt og ef búnaðarfélag
Langnesinga væri fangiö til aö
skipuleggja hverfi f Reykjavik.
Alþýöubandalagiö —áöur
s ós I a 1 is t a f 1 ok k u r og
kommúnistaflokkur— stendur
frammi fyrir svipuöu vanda-
máli og Sjálfstæöisflokkurinn að
þvi leyti aö það er aö veröa
stéttahrúgald, sem veröur aö
taka tillit til ótal sjónarmiöa til
þess aö viöhalda fylgi sinu. Þvi
gengur ágætlega I stjórnarand-
stööu, þegar þaö getur ■ tekiö
undir kröfur allra og veriö á
móti öllu. Erfiöleikarnir koma I
ljós, þegar til stjórnarstarfa
kemur. Þá verður aö rekja
óánægjuhópana öfuga heim,
sneypta, reiða og ringlaöa, og
þeir sem ólatastir hafa verið aö
ganga erinda flokksins skilja
hvorki upp né niður.
Viðbrögð nýs þjóð-
félags.
Þjóöfélagiö mun breytast
mikiö næstu áratugina, liklega
miklu meira en undanfarin ár
þótt flestum hafi fundist ndg
um. Þýöing hinna gömlu at-
vinnuvega breytist einnig.
Landbúnaöurinn framleiöir
fyrir innanlandsmarkaö,
sjávarútvegurinn mun eiga I si-
harönandi samkeppni um
markaöi I öörum velferöarþjóö-
félögum. Langmestur hluti
landsmanna mun starfa viö
: hvers kyns iðnaö og si stærri.
hluti þeirra mun veröa tækni-
menntaöur á einn eöa annan
hátt. Þessi meirihluti þjóöar-
innar mun ekki sætta sig viö aö
veröa eilíflega sniðgenginn af
fulltrúum forréttindastétta sem
sitja I skjóli flokkakerfis frá þvi
fyrir kreppuna miklu. Hann
gerir sig ekki ánægöan meö
bunka af fallegum skýrslum,
neöanmóls j
Magnús Bjarnfreðsson
ræðir um flokkaskipan á |
Islandi/ stöðu núverandi ■
flokka og hugsanlegar I
breytingar og viðbrögð j
við þeim.
þar sem boöaö er aö einhvern-
tima þurfi aö fara aö endur-
skoöa atvinnustefnu þjóöarinn-
ar.
Úlfúö innan flokka og forystu-
vandamál geta vissulega ýtt
undir þá þróun aö hiö leitandi
afl innan islenskra stjórnmála,
„lausafylgið” svonefnda finni
sér nýjan farveg meö tilstyrk
margra hugsandi manna úr
gömlu flokkunum. En liklega
skiptir þaö ekki sköpum,
hvernig þau vandamál leysast.
Ef stjórnmálaflokkarnir fara
hins vegar ekki aö horfa framan
I þjóöfélagiö eins og þaö er þá er
þaö ekki spurning hvort flokka-
skipanin riölast heldur hvenær.
Magnús Bjamfreösson.
J