Vísir - 11.08.1980, Side 20

Mánudagur 11. ágúst 1980.
‘.'.Wkuiind er ekki
en hún er virkjuð”
Hver veröur næsta stórvirkjun,
sem ráöist veröur i? Aö mati
Orkustofnunar er ljóst, aö þaö
veröur einhver áf eftirtöldum
möguleikum:
Blönduvirkjun
Fljótsdalsvirkjun
Tangavirkjun
Búrfellsvirkjun II
Miölunarvirki i Stórasjö i
Tungnaá.
Aörar virkjanir koma naumast
til greina fyrst um sinn, ýmist
vegna þess aö þær eru of dýrar, of
litlar, eöa allt og störar. Aö mati
Okrustofnunar, getur einungis
ákvöröun um uppbyggingu orku-
freks iönaöar, leitt til þess aö
stærstu virkjanirnar, i Efri-
Þjórsá og Jökulsá á Brii, komi til
álita fyrir aldamót.
Hver verður fyrir val-
inu?
Þetta eru valkostimir, en I
hvaöa röö veröur ráöist i þessar
virkjanir? Um þaö hefur ekki
veriö tekin ákvöröun ennþá. Sú
ákvöröun þarf þó aö liggja fyrir
innan tiöar, ekki siöar en I vetur,
þar sem þaö er mat Orkustofnun-
ar, aö sú virkjun sem fyrir valinu
veröur, þurfi aö vera komin i
gagniö ekki siöar en 1986-90.
Hvort þaö veröur 1986 eöa 1990
fer eftir því hvernig gengur aö
koma Kröfluvirkjun i full afköst.
t könnun sinni leitaöist Orku-
stofnun viö aö finna hagkvæm-
ustu leiöirnartil aö tryggja lands-
mönnum næga raforku til alda-
móta. Voru virkjunarkostir
metnir, meö hliösjón af staösetn-
ingu miöaö viö orkufrekustu
svæöin og flutningskostnaöi.
Timasetning var miöuö viö orku-
spá.
Viö gerö orkuspárinnar, var
annars vegar miöaö viö þörf hins
almenna markaöar, aö viöbætt-
um þeim orkufreka iönaöi, sem
þegar er i landinu eöa samiö hef-
ur veriö um. Hins vegar var miö-
aö viö báöa áöurnefnda þætti, aö
viöbættum nýjum orkufrekum
iönaöi, sem hæfi starfsemi á
Grundartanga 1986, i Eyjafiröi
1988 og viö Reyöarfjörö 1990. Út
frá þessu hafa virkjanirnar veriö
metnar, miöaö viö mismunandi
forsendur.
Já, hvaöa virkjun veröur fyrir
valinu? Þaö veröur höfuöverkur,
sennilega núverandi rikisstjórnar
og þess Alþingis er kemur saman
ihaust, aötaka ákvöröun um þaö.
Helst er rætt um Blönduvirkjun
Fljótsdalsvirkjun og Tangavirkj-
un, og sú fyrst nefnda af flestum
talin álitlegust.
Hætt er viö átökum í herbúöum
rikisstjórnarinnar um þessa
ákvaröanatöku. Hjörleifur Gutt-
ormsson, iönaöarráöherra, mun
hafa fullan hug á aö reisa sér póli-
tiskan minnisvaröa meö Fljóts-
dalsvirkjun. Pálmi Jónsson,
landbúnaöarráöherra, er hins
íréttaauki
Gisli Sigurgeirsson, blaða-
maður> skrifar um næstu
stórvirkjun okkar islend-
inga. Sérstaklega með til-
liti til hugsanlegrar virkj-
unar í Blöndu, sem af
mörgum kunnáttumönnum
er talinn álitlegasti virkj-
unarkosturinn.
ttte wat* iMt dHH HMt ftM ■■
BLONDUVIRKJUðf
fv
W*...
: v l ;;
if . .. .. x. '-X
fV ' ' \
.
an

\ V * 4. ... V I: ■ í.! Jtfs.
f)

i-

"J, ' A:‘~~ ■ .
■

ík .
Hér hefur vatnsmiölunin viö Blöuduvirkjun veriö færð inn á kort. Aöalstiflan yröi noröur af Sandárhöföa
og þar myndast uppistööulóniö. Síöan er vatniö tekiö stutta leiö inn I Þristiklu og þaöan áfram I Smala-
tjörn. Þar er stlfia fyrir og vatniö leitt f skuröi i gegn um ás, en þaöan rennur þaö sjálfkrafa I Eystra-
Friömundarvatn og þaöan um Fiskilæk i Gilsvatn. Frá Gilsvatni yröi svo skuröur út Stóradaisháls og
■ jarögöng þaöan út I Blöndudal aftur, einhvers staöar nærri Syöri-Löngumýri.
auðlind fyrr
vegar talsmaður Blönduvirkjun-
ar, og Ragnar Arnalds, fjármála-
ráöherra, flokksbróöir Hjörleifs
er þingmaöur Noröurlandskjör-
dæmis vestra eins og Pálmi. En
þaö eru kritur i kjördæmi þeirra
vegna virkjunarinnar, sem gætu
oröiö til þess aö Norölendingar
missi af strætisvagninum rétt
einu sinni i orkumálum. Hvort
þaö veröur Hjörleifi og Fljóts-
dalsvirkjun til góös skal ósagt
látiö, þar þyrfti þá aö koma til
stóriöja á Austurlandi i leiöinni.
Liklegra er aö Jóhannes Nordal
og Landsvirkjun hafi vinninginn
meö Tangavirkjun, enda hefur
Jóhannes veriö skipaöur i sátta-
nefnd i Blöndudeilunni.
En þetta var núútúrdúr. Næstu
aögeröir til aö undirbúa val á
næstu stórvirkjun, eru aö mati
Orkustofnunar þessar:
1. Leita aö gufu fyrir Kröflu-
virkjun.
2. Rannsaka Fljótsdalsvirkjun og
Sultartangavirkjun.
3. Leysa Blöndudeiluna.
4. Endurskoða raforkuspá.
5. Móta stóriöjustefnu.
Blanda talin álitlegasti
virkjunarkosturinn
En snúum okkur nú aö Blöndu-
virkjun, og þeim kritum, sem um
hana hafa staðið heima i héraði.
1 dag er Blönduvirkjun af flest-
um talin hagkvæmasti virkjunar-
kosturinn. Er þaö ekki sist vegna
þess að hún er lengst komin i
hönnun. Frumhönnun er lokiö og
vettvangsrannsóknum i verk-
hönnun einnig. Fljótsdalsvirkjun
á lengra i land og einnig Tanga-
virkjun.
Ekki skemmir það heldur fyrir
Blönduvirkjun, að samkvæmt
stefnuskrá rikisstjórnarinnar, á
aö reisa næstu virkjun á óeld-
virku svæöi. Gunnar Thoroddsen,
forsætisráöherra, mun einnig
hafa lýst þvi yfir á meöan hann
varorkuráðherra, aö næsta virkj-
un á eftir Hrauneyjarfossvirkjun
yröi á Noröurlandi vestra.
Hagkvæmasta virkjunarstærö-
in i Blöndu er talin vera 800 GW
orkuvinnslugeta á ári. Þaö mun
vera nálægt þvi aö samsvara 160
mw miöað viö svipaða orkunýt-
ingu og er hjá orkuverum lands-
ins.
Virkjunin gerir ráð fyrir uppi-
stööulóni, sem yrði um 56 ferkfló-
metrar. Til samanburöar má
geta þess aö Lögurinn er 53 fer-
kilómetrar og Þingvallavatn 87.
Þarna yrði aö stórum hluta um ,
gróiö beitiland að ræöa, sem færi
undir vatn. Taliö er aö þaö sam-
svari fóöurgildi fyrir 2.400 ær-
gildi. í ærgildinu er 1 ær og 1.4
lamb.
Þessu vilja bændur, sem beiti-
land eiga, ekki una. Hins vegar
virðist vera almennur áhugi fyrir
virkjuninni meöal ráöamanna
nyröra, allavega ef marka má
umræöur á fundi um orkumál
fjóröungsins, sem nýlega var
haldinn á Akureyri. Er önnur
Laxárdeila i uppsiglingu. Fer
Blönduvirkjun forgöröum vegna
ósamkomulags heima i héraöi?
Geröar hafa verið athuganir^
meö aöra og minni miölunar-'
möguleika. Þær leiöir hafa ekki
þótt álitlegar, fyrst og fremst
vegna aukins stofnkostnaöar eöa
minni orkuvinnslugetu. Um leiö
yröi virkjunin óhagkvæm i sam-
anburöi viö aörar virkjanir.
Hægt að bæta skaðann
Bent hefur verið á, aö hægt sé
aö græöa upp örfoka land, til aö
bæta þaö beitiland, sem færi und-
ir vatn. Um þetta segir í bréfi frá
Rannsóknarstofnun landbúnaö-
arins:
„Full ástæöa er til aö ætla, aö
slik ræktun myndi heppnast vel á
Auökúluheiöi, og byggist þaö á
niöurstööum tilrauna meö upp-
græöslu örfoka lands, sem þar
hafa veriö geröar i 5-600 m hæö.
Svipaö land er fyrir hendi á Ey-
vindarstaöarheiöi”.
Kemurfram i bréfinu, aö rækta
þurfi um 1250 ha til aö samsvara
þvi fóöurgildi, sem færi undir
vatn.
Vötn sem virkjunin kemur til
meö aö hafa áhrif á eru 3: Þri-
stikla, Austara Friömundarvatn
og Gilsvatn. Meöaldýpt þeirra
siöamefndu er innan viö meter,
en meöald. Þrístiklu er 5,5 m.
Nokkur fiskur mun vera I þessum
vötnum, en þau ofsetin. Fiskarnir
eru of margir til að náttiiruleg
myndun ætis geti tryggt eölileg-
an vöxt þeirra.
Meö virkjuninni má búast viö
aö Austara-Friömundarvatn fyll-
ist fljótlega af aur, þannig aö þar
veröieinungis eftir farvegur fyrir
'aðrennsli til virkjunarinnar. Svif-
aur I Blöndu mun án efa setja lif-
riki I hinum vötnunum þröngar
skoröur.
Hins vegar hefur veriö bent á I
skýrslugeröum, að viö virkjunina
mun draga úr árstiöarsveiflum
rennslis neðan virkjunar, auk
þess sem vatniö veröur minna
jökullitaö, þar sem framburöur
mun aö hluta setjast til i lóninu.
Hvorttveggja ætti aðhafa jákvæö
áhrif á llfriki Blöndu neöan virkj-
unar.
Hvað segja oddvitamir?
6 hreppar eiga hagsmuna aö
gæta vegna þeirra beitílanda,
sem fara undir vatn. Það eru
Torfulækjarhreppur, Svinavatns-
hreppur og Blönduóshreppur, aö
vestan á Auökúluheiöi. Austan
Blöndu- eiga Bólstaöarhliöar-
hreppur, Seiluhreppur og Lýt-
ingsstaðahreppur I Skagafiröi
hagsmuna aö gæta, en þeir eiga
lönd á Eyvindarstaöarheiöi.
„Ég held mér sé óhætt að full-
yrða, aö langflestir landeigendur
austan árinnar eru andvigir
Blönduvirkjun, eins og hún er á
pappirunum núna”, sagöi Jón
Tryggvason, hreppsstjóri Ból-
staðarhliðarhrepps, i samtali viö
Visi. „Við teljum, aö það sé hægt
aö fara aörar leiöir, án þess aö
rýra árangurinn að nokkru
marki. Virkjanir sem gera ráö
fyrir jafnmikilli röskun á gróöur
rikinu og hér er ráögert, þurfa
meiri athugana við. Þaö liggur
heldurekkert á, þar sem nægileg-
ir virkjunarmöguleikar eru fyrir
hendi i landinu”, sagöi Jón.
Rætt hefur verið um i þessu
sambandi, að hægt sé að græöa
upp beitilönd, i stað þeirra sem
fara undir vatn. Jón var spuröur
um þaö atriöi.
„Ég tel aö þetta sé ekki rétt”,
svaraöiJón, „Þaösegir sigsjálft,
að allt undirlendi heiöanna meö
tilheyrandi gróðri, fer undirvatn.
Tilbúinn gróöur i óliku landslagi
geturekki komið I staðinn. Þeirri
skoöun hefur lika vaxiö fylgi, aö
villtur afréttargróöur sé nauö-
synlegur fyrir sauökindina, þar
sem hann setji sitt bragö i kjöt-
ið”.
Jón taldi menn nær einhuga I
þessu máli austan árinnar, en
sagöi skiptari skoöanir i' hreppun-
um vestanár. Spiluöu þar inn i at-
vinnuleg og fjárhagsleg sjónar-
miö, ef að virkjuninni yröi.
Fleiri meðmæltir virkj-
uninni vestan ár
Skiptari skoðanir um virkjun-
ina vestan ár, sagöi Jón. Við slóg-
um á þráöinn til Torfa Jónssonar,
oddvita i Torfulækjarhreppi.
„tbúar Torfulækjarhrepps
lýstu yfir stuöningi viö Blöndu-
virkjun á almennum fundi, sem
haidinn var fyrir 4-5 árum, þegar
Blönduvirkjun var sem mest til
umræðu”, sagöi Torfi. „Mig
minnir aö þaö hafi ekki verið
nema 1-2 sem töluöu gegn virkj-
uninni. Sömu sögu var aö segja úr
Blönduóshreppi, þar var stuön-
ingur viö virkjunina, en skiptari
skoðanir voru i Svinavatnshreppi,
ætli skiptingin hafi ekki veriö
nokkuö jöfn meö og á móti.
Umræður um virkjunina eru aö
komast I gang aftur núna. Þaö
hefur engin afstaöa veriö tekin
hér, en viöræöur eru framundan
milli hagsmunaaöila.
Þó þarna fari mikiö land undir
vatn, þá viröist mér aö þaö sé
hægt aö bæta þaö meö upp-
græðslu án mikillar beitarrösk-
unar. Þó hún veröi einhver, þá
held ég aö jákvæöu hliöar virkj-
unarinnar fyrir héraöið og Norö-