Vísir - 02.09.1980, Blaðsíða 9

VISIR Þriöjudagur 2. september 1980.
neöanmóls
Flugleiðamállð og
skylda stjórnvalda
L
Arni Gunnarsson/
alþingismaöur fjallar hér
um málefni Flugleiða og
segin að það geti ekki
vafist fyrir neinum/ að nú
verði ríkisstjórnin að
grípa í taumana og
bjarga lífi fyrirtækisins.
Þarna séu gífurlegir
hagsmunir í húfi/ atvinna
hundraða manna/ sam-
göngur Islands við
umheiminn og eitt mesta
metnaðarmál íslendinga.
Fyrir tveimur eöa þremur ár-
um flutti ég stutta ræðu á aöal-
fundi Flugleiða, en þá hafði ég
nýlega keypt mér 5000 króna
hlutabréf i þeim tilgangi einum
að geta setið fundinn. I þessari
ræðu sagði ég meðal annars:
„I nærfellt tvo áratugi hefi ég
fylgst býsna náið með þróun
Flugfélags Islands og Loftleiða,
nú Flugleiða. 1 upphafi fannst
stráknum i mér hvila ævintýra-
blær og ljómi yfir starfi braut-
ryðjendanna i báðum félögum.
Þetta voru miklir kappar i min-
um augum, og siðar gerði ég
mér grein fyrir þvi hve mikil af-
rek þeir höfðu unnið i samf
göngumálum þjóðarinnar. Þeir
færðu Island nær umheiminum,
sem hafði mikla byltingu i för
með sér i öllu þjóðlifi i kjölfari
heimsstyrjaldarinnar. Þessi fé-
lög tóku við þvi hlutverki Eim-
skipafélagsins að vera óskabarn
eða óskabörn þjóðarinnar.
íslendingar hafa verið stoltir
af miklum og góðum árangri
beggja félaga. A flugvöllum i
útlöndum hefi ég verið hreykinn
af þvi að ganga um borð i flug-
vélar smáþjóðar, sem hefur
getið sér gott orð á alþjöðavett-
vangi.
Við skulum hins vegar huga
að þvi, að starf brautryðjenda-
anna, sem hófust handa með
tvær hendur tómar, er orðið að
voldugu, umfangsmiklu fyrir-
tæki, félagi, sem hefur fært út
kviarnar ár frá ári. — Fyrir at-
beina, eða að kröfu rikisvalds-
ins voru félögin tvö felld i einn
ramma, og var það umdeilan-
eg athöfn, kannski þjóðhagslega
hagkvæm, en umdeilanleg i þvi
blandaða hagkerfi, sem við
búum við.
Vegna kynna minna af fjölda
starfsmanna beggja flugfélag-
anna, varð mér fyrir löngu ljóst,
að þessi sameining myndi ekki
ganga þegjandi og hlóðalaust.
Til þess var verknaðurinn sem
slikur of sársaukafullur af
ýmsum ástæðum.
Ágreiningurinn hefur komið i
ljós. Hann er ekki aðeins bund-
inn við hýbýli Flugleiða, hann er
ræddur manna á meðal utan
þeirra. Segja má, að almenningi
hafi fyrst orðið ljóst hve alvar-
legur ágreiningurinn var i
vinnustöðvun flugmanna, sem
kristallaði tiltekið ástand.
Deilurnar innan félagsins eru
mörgum mikið áhyggjuefni. Ég
er staðfastlega þeirra skoðunar
að ágreiningurinn innan félags-
ins sé orðinn starfsemi þess og
viðgangi hættulegur. Hann
snertir ekki aðeins á annað þús-
und starfsmenn og hundruð
manna, sem hafa beint og
óbeint atvinnu af rekstri þess.
Agreiningurinn getur varöaö
þjóðarheill. Hann er sérstak-
lega varhugaverður við þær
aðstæður, sem hér hafa skapast
i erfiðu efnahagsárferði og
vegna sivaxandi samkeppni á
flugleiðum félagsins, sem getur
valdið meiri erfiðleikum en
mörgum býður i grun.
Vera má, að breyttir þjóð-
félagshættir krefjist nýrra
vinnubragða, en þeir breytaþvi
ekkiaðsá andi, sem bjó i Flug-
félaginu og Loftleiðum, er lifs-
andi félagsins. Hverfi hann að
fullu og öllu, er starfinu mikil
hætta búin. Eitt sinn var það
heiður og stolt hóps manna, að
vinna að uppbyggingu félag-
anna. Breytist þetta sjónarmið i
hvimleiðan starfa, tortryggni
og deilur, geta rr.enn búið sig
undir að spila á vélræna mask-
inu, sem er bara til af einhverri
gleymdri nauðsyn.
Siðan hvað?
Með þessum orðum á aðal-
fundi Flugleiða forðum daga
var túlkað sjónarmið fjöl-
margra Islendinga, en það
hefur liklega verið til ofmikils
ætlast að á þeim yrði tekið
mark. Þær áhyggjur, sem fram
komu, hafa þvi miður orðið að
veruleika, nánast martröð
hundruða manna. Glæsibragur
og bjartar vonir eru nú rústir
einar.
Það er ekki ætlun min með
þessum hugleiðingum að graf-
ast fyrir rætur vandans. Ég tel
mig vita allvel hvað gerst hefur.
Þar koma við sögu afdrifarik
mannleg mistök og utanaðkom-
andi vandi, sem enginn gat
ráðið við. Það er eðlilegast að
lita yfir það svið, sem við blasir
og reyna að gera sér greinfyrir
einhverri úrlausn.
Þáttur rikisvaldsins.
Mörg stærstu flugfélögin i ná-
grannalöndum okkar eru rikis-
rekin. Flugleiðir tFlug-
félagið/Loftleiðir) lögðu stolt
sitt i það að leita ekki á náðir
rikisvaldsins. Það hefur vafa-
laust haft þau áhrif rikisvald á
hverjum tima hliðraði hvergi til
fyrir þessum viðkvæma at-
vinnurekstri. Þó voru veittar
rikisábyrgðir þegar þeirra var
krafist vegna flugvélakaupa.
Islenska rikið hefur haft
gifurlegar tekjur af rekstri
Flugleiða, gjaldeyristekjur og
skatttekjur á margvislegu
formi. Félagið hefur verið einn
stærsti vinnuveitandi á tslandi
og skapað þjóðarbúinu miklar
eignir. Það hefur haldið uppi
fullkomnum samgöngum innan-
lands og utan og enda mats-
atriði hvort Islendingar gætu
kallað sig sjálfstæða þjóð, án
slikra samgangna.
Það skal hins vegar játað að
Loftleiðir nutu umtalsverðra
hlunninda i tengslum við flug
sitt til og frá Bandarikjunum á
meðan það gat boðið lægri far-
gjöld á flugleiðinni yfir
Norður-Atlantshaf en önnur
flugfélög, beinlinis vegna her-
verndarsamnings Islands og
Bandarikjanna. Þegar Banda-
rikjaforseti ákvað að gefa
frjálsa verðlagningu á fargjöld-
um yfir Norður-Atlantshaf varð
þegar ljóst, að Flugleiðir gátu
ekki keppt við flugrisana.
En hvað sem þvi liður á
islenska rikið Flugleiðum tals-
vert að launa.
Og það getur ekki vafist fyrir
neinum, að nú verður rikis-
stjórnin að gripa i taumana og
bjarga lifi Flugleiða. Þar eru
gifurlegir hagsmunir i húfi, at-
vinna hundraða manna, sam-
göngur Islands við umheiminn
og eitt mesta metnaðarmál
Islendinga. A þessari stundu
skipta ekki máli deilur um það
hvern skuli sakfella, heldur
hraustleg viðbrögð rikis-
stjðrnarinnar til að bjarga einu
stærsta fyrirtæki landsins.
Að svo komnu er eðlilegast, að
rikið verði sjálfstæður eignar-
aðili að Flugleiðum að stórum
hluta og endurreisnarstarf
hefjist þegar i stað, hvort sem
það verður gert i samvinnu við
aðrar þjóðir eða ekki. Ef rikis-
stjórn Gunnars Thoroddsens
lætur núverandi þróun afskipta-
litla eða afskiptalausa, ber það
vott um einstæðan vesaldóm, og
gætu menn spurt sjálfa sig hvort
slik rikisstjórn hefði yfirleitt
getu eða mátt til að taka á nokkr
um hlut af viti.
Það hlýtur að vera vilji mikils
meirihluta landsmanna, að
merki islenskra flugmála risi
hátt á nýjan leik. — Deilurnar
innan Flugleiða voru ekki settar
niður og vandinn varðar nú
þjóðarheill. — Þurfi rikissjóður
að bera af þvi nokkurn kostnað
að halda uppi góðum samgöng-
um til og frá landinu, svo og
innanlands, er slikt ekkert
óeðlilegt og raunar sjálfsagt.
Annað væri fásinna, og nú er
viljinn allt sem þarf.
I
verstu DurrKar I ylir
100 ðr I Peking
Samkvæmt upplýsingu
Veðurstofu Pekingborgar var
meðal úrkoma I stórum hluta
Norður Kina ekki nema um 24
mm i júlimánuði, sem er það
minnsta frá bvi 1875.
Pekingdagblaðið hefur birt
hverja greinina á fætur ann-
arri að undanförnu um þaö
neyðarástand sem þurrkarnir
hafa skapað í uppskerumálum.
Lin Hujia, borgarstjóri Peking,
og aðrir forráðamenn borgar-
innar hafa verið á stöðugum
neyðarfundum um leiðir til að
berjast gegn þurrkunum og
reyna að bjarga einhverju af
uppskerunni. Á undanförnum
árum hefur alltaf öðru hverju
verið töluverður skortur á
grænmeti I Peking og það meira
aö segja eftir aö 4-menningun-
um var sparkað. Það hefur þvi
ekki þótt nægja að kenna 4-
menningunum um grænmetis-
skortinn heldur hefur Lin Hujia
legið undir harðri gagnrýni og
orsökin sögð vera léleg yfir-
stjórn á aöflutningi og dreifingu
matvæla. Hætt er þó viö eð bætt
dreifing komi ekki til að geta
leyst úr grænmetisskorti i Pek-
ing á næstunni takist ekki að
bjarga uppskerunni. Reynt
hefur veriö meö töluveröum
árangri aö veita neðanjarðar-
vatni á skorpna jörðina en þaö
hefur oröiö stöðugt erfiðara
eftir þvi sem yfirborð neðan-
jarðarvatns hefur lækkað frá 3
m niður i 10 m dýpt.
Sérstaklega hefur kornupp-
skera, ávextir, fiskirækt, kvik-
fénaður, silkiormar, og bý-
flugnabú auk grænmetisupp-
skeru orðið fyrir skakkaföllum,
en hinsvegar var risauppskera
af vatnsmelónum sem kunna
betur viösig á þurrum svæðum.
Kunningi minn sem nýkominn
erfrá Peking tjáir mér að þar sé
bókstaflega allt á kafi I vatns-
melónum þó svo aö vatn sé
frekar af skornum skammti. Og
hitinn hafi verið upp i 39 gráður
C.
En rauða Kina er ekki eitt um
miklaþurrka. Bæði iBandarikj-
unum og einnig i Afriku eru
stórfelldir þurrkar og hita-
bylgja þetta sumar. Jafnvel
hvita Kina, eða Taiwan öðru
nafni, hefuroröiðfyrir slæmum
þurrkum að undanförnu, aö
sögn þeim verstu siðastliöin 30
ár eða frá þvi að Kuomintang
flúði frá meginlandi Kina.
A sama tima og þessi óvenju-
lega þurrka- og hitabylgja
skellur yfir í sumum löndum
hefur verið óvenju svalt og vot-
viðrasamt i öðrum, þar á meðal
Japan. Regntiminn byrjaöi
Skýringar viökort. Krossstrikaö: óvenju mikillhiti. Skástrikaö: kaltsumar. Svörtsvæöi: þurrkar.
aöutan
Ragnar Baldursson
fréttaritari Vísis í Miö-Austur-
löndutn skrifar
um neyöar-
ástandiö sem
skapast hefur
viöa í Kína veg-
na þurrka og
uppskeru-
brests.
seinna en venjulega en var
óvenjulega hressilegur og lang-
dreginn. Meðalhiti i Japan nú
yfir sumarmánuöina hefur
einnig verið töluvert undir
meðallagi. 1 staösteikjandi hita
hefurlengst af veriðbara þægi-
lega hlýtt, um og undir þrjátiu
stigum á Celsius. Þó svo að
Islendingi i Tokió þyki gott að
losna við verstu hitana þá fylgir
sá böggull skammrifi að upp-
skera ýmissa grænmetisteg-
unda er minni en venjulega og
má búast við þvi að grænmeti
hækki fljótlega i verði, allt upp i
tvö- og þrefalt það verö sem
venjulegt er á þessum árstíma.
Hætt er einnig viö þvi aö skor-
dýr sakni hitamollunnar. Meðal
annars hefur heyrst minna i
aldinborum i ár en venjulega,
kannski sem betur fer þvi að
undirrituöum þykir hávært
suðið i þeim frekar pirrandi til
lengdar.
Hvort eitthvert samband sé á
milli þessara veöurfarsbreyt-
inga I mismunandi heims-
hlutum er óvist. A.m.k. heldur
veðurstofan hér i Japan þvi
fram að svo 6é tæplega og aö
ekkert beint orsakasamband sé
i milli. Hins vegar þykir
mörgum leikmanni ólíklegt
annaö en einhver tengsl séu á
milli.
Tokíd, 1980, 11. ágúst.
Ragnar Baldursson.