Morgunblaðið - 11.07.2002, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 FIMMTUDAGUR 11. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁLDSAGAN Líflæknirinn eftir
sænska rihöfundinn Per Olov En-
quist, í þýðingu Höllu Kjartans-
dóttur, er komin út hjá Máli og
menningu. Í tilkynningu frá Eddu
– miðlun og útgáfu segir að
skáldsagan fjalli um eitt merki-
legasta skeið í norrænni sögu,
tímabil sem stundum er kallað
Struensee-tíminn.
Johann Friedrich Struensee var
þýskur læknir og hugsjónamaður,
sem vann fljótlega fullan trúnað
danska konungsins, Kristjáns sjö-
unda en jafnframt hjarta drottn-
ingarinnar Karólínu Matthildar.
Struensee var ráðinn líflæknir
konungsins hinn 5. apríl árið 1768
en var tekinn af lífi fjórum árum
síðar. Á valdatíma sínum innleiddi
hann ýmsar róttækar breytingar
á stjórn danska ríkisins í anda
frönsku byltingarinnar – en tutt-
ugu árum fyrr. Danski aðallinn
brást hins vegar ókvæða við
skyndilegum völdum Struensee og
harðvítug barátta fór fram milli
hans og hirðarinnar.
Í tilkynningu frá Eddu segir að
skáldsagan eftir Enquist hafi sóp-
að að sér verðlaunum á Norð-
urlöndum og farið sigurför um
heiminn. Hún hafi m.a. verið valin
besta erlenda skáldsaga ársins
2001 í Frakklandi og verið met-
sölubók í Þýskalandi.
Konungsgersemi
Skatthol, sem eitt sinn var í
eigu Struensee, er nú í eigu Har-
aldar Blöndal hrl. Skattholið er
þungt og mikið og er í þremur
hlutum; fyrst er kista, svo mið-
hluti og síðan skápur. Það er úr
eik og nokkuð vel með farið að
sögn Haralds. Skattholið prýðir
nú stofu hans og er „konungs-
gersemi,“ eins og hann kemst að
orði.
Haraldur segir að skattholið
hafi fyrst komist í eigu forföður
síns, Þorbjörns Ólafssonar (f.
1750 og d. 1827), bónda á Lund-
um í Stafholtstungum í Borgar-
firði. Haraldur er sjötti maður frá
honum. „Sagan segir að þegar
Þorbjörn hafi verið um tvítugt
hafi hann farið utan til Kaup-
mannahafnar til að læra gull- og
silfursmíði,“ segir hann og bætir
því við að faðir Þorbjörns, Ólafur,
hafi verið silfursmiður og sterk-
efnaður maður. Þorbjörn var því í
Kaupmannahöfn á Struensee-
tímanum.
Haraldur vitnar í æviminningar
Friðriks Eggerz á Ballará, sem
komu út undir heitinu Í fylgsnum
fyrri alda, en þar er því lýst
hvernig Þorbjörn komst yfir
skattholið. Í minningunum segir
að þegar Struensee hafi verið
steypt af stóli árið 1772, hafi Þor-
birni fénast vel, „því sagt var að
hann hefði ekki sett sig úr færi
þá er mönnum að sögn voru
leyfðar gripdeildir í húsum þeirra
Brands og Struensee og hafi Þor-
björn verið í þeim flokki sem
gekk í herbergin.“ Haraldur
greinir frá því að „langömmu-
bróðursonur“ sinn, Geir Guð-
mundsson, bóndi á Lundum, hafi
sagt sér að Þorbjörn hafi komið
heim með skattholið til Skipa-
skaga (Akraness) og látið síðan 20
landseta sína bera það heim til
Lunda. Þar hafi skattholið verið
allar götur síðan eða þar til Geir
Guðmundsson, sem var síðasti
maður í fjölskyldu Haralds sem
sat á Lundum, flutti þaðan. Það
var árið 1960. „Þá hafði ættin set-
ið á Lundum í beinan karllegg í
tæp 200 ár,“ segir hann. „Geir
arfleiddi mig síðan að skattholinu
þegar hann féll frá, árið 1986, en
þó með þeim skilyrðum að skatt-
holið færi einungis til niðja Þor-
björns. Að öðrum kosti færi það á
Þjóðminjasafn Íslands eða á
Byggðasafnið í Borgarnesi.“
Sérstök saga
Haraldur segir að sagan um
uppruna skattholsins, sem nú
prýðir stofuna heima hjá honum,
sé svolítið sérstök, og því ólíklegt
að einhver hafi búið hana til.
„Mér finnst sagan góð og engin
ástæða til að rengja hana.“
Skatthol frá Struensee
í eigu Haraldar Blöndal
Morgunblaðið/Jim Smart
Haraldur Blöndal hrl. á skatthol sem fyrr á
öldum var í eigu Struensee líflæknis. Skáld-
saga sem byggð er á valdatíma Struensee í
Danmörku er komin út í íslenskri þýðingu.
REYKJAVÍKURBORG og Harpa
Sjöfn hf. hafa sagt veggjakroti í
borginni stríð á hendur. Krakkar í
Vinnuskóla Reykjavíkur vinna hörð-
um höndum að því þessa daga að
mála yfir krot og krass á veggjum
víða um borgina en Harpa Sjöfn hef-
ur gefið borginni 2.000 lítra af máln-
ingu vegna verkefnisins. Í gær skoð-
uðu Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri, Helgi Magnússon,
framkvæmdastjóri Hörpu Sjafnar,
og Engilbert Valgarðsson, stjórnar-
maður í Málarameistarafélagi
Reykjavíkur, skjólvegg við Bústaða-
veg sem krakkarnir hafa málað. Áð-
ur var hann undirlagður veggjakroti
en er nú orðinn fagurgrænn.
Þannig hefur ungt fólk á vegum
borgarinnar málað undirgöng við
Valsheimilið, Veðurstofuna, Brá-
vallagötu, Vesturberg og verður
fljótlega byrjað á göngum við Völvu-
fell. Auk þess hafa þau snyrt ýmsa
veggi, trérið, húsgafla, íþróttamann-
virki og fleira. Málarar sjá um að
mála hús og þau mannvirki sem
krefjast fagmennsku og þekkingar.
Sex 15 ára krakkar máluðu grind-
verkið við Bústaðaveg í gær, en til
þessa hafa þau aðallega unnið við að
mála leikvelli borgarinnar. Þau segja
mikið um veggjakrot á leikvöllunum.
„Það er dálítið erfitt að mála yfir
veggjakrot, ef maður er með gulan
lit þarf maður að mála alveg þrjár
umferðir til að það fari,“ segir Sylvía.
Tinna og Sylvía segja að uppáhalds-
liturinn þeirra sé rauður, það sé svo
auðvelt að mála yfir veggjakrot með
þeim lit þar sem hann er svo dökkur.
Hugi segir að grænn sé hans uppá-
haldslitur.
Aðspurð nefna krakkarnir allir að
skemmtilegast sé að mála rólurnar,
það sé auðvelt að mála þær þar sem
ekki er hægt að krota mikið á þær.
Þau segja málningarvinnuna
skemmtilega, það sé gaman að vinna
í sólinni en þegar rignir reyta þau
arfa á gæsluvöllunum, kantskera og
hreinsa.
Þau hafa stundum lent í því að bú-
ið sé að krota aftur á það sem búið
var að mála yfir. „Um daginn vorum
við nýbúin að mála kastala á leikvelli
og þá var krotað á hann. Okkur
fannst það náttúrulega ömurlegt, þá
þurftum við að gera það aftur,“ segir
Tinna. Sylvía bætir við að undirgöng
sem voru undirlögð í kroti hafi verið
tekin í gegn og eftir tvær vikur hafi
verið búið að krota út um allt aftur.
„Það er ekki gaman að sjá þegar bú-
ið er að leggja mikla vinnu í þetta,“
segir hún.
Bara óvitar krota á nýmáluð
hús og listaverk
Jón Smári segir að „graffarar“,
eins og hann kallar þá sem stunda
veggjakrot, muni aldrei hætta að
krota þótt það verði málað yfir. Eftir
um tvær vikur verði búið að spreyja
yfir það allt aftur. Sjálfur segist
hann vera „graffari“ en hann og fé-
lagar hans kroti eingöngu þar sem
þeir hafa fengið leyfi, t.d. í undir-
göngum þar sem það er leyft eða fá
leyfi hjá fólki til að spreyja á bílskúr-
inn hjá þeim. „Þetta gengur út á það
að auglýsa merkið sitt þannig að sem
flestir sjái það, það er svo gaman og
flott.“ Hann segir það leyndarmál
hvernig hans merki er. „Það eru
bara óvitar sem krota á hús sem er
nýbúið að mála og listaverk. Eins og
það sem var hérna á grindverkinu,
það gerum við bara í undirgöngum
þar sem má setja svona,“ segir Jón
Smári.
Sigmar Hjartarson, verkefnis-
stjóri hjá Vinnuskóla Reykjavíkur,
segist fagna átakinu og frumkvæði
Hörpu Sjafnar. „Þetta gæti verið
upphafið að því að þessi mál verði
tekin föstum tökum á skipulagðan
máta. Ef sú verður raunin má þetta
fyrirtæki vera stolt af því, það hefur
lagt sitt af mörkum,“ segir hann.
Sigmar segir að fólk verði mjög
ánægt þegar málað sé yfir veggja-
krot í nágrenni þess. Sumir hafi þó
efasemdir um að það þýði nokkuð en
Sigmar segir að ekki þýði að gefast
upp. Húseigendur þurfi að eiga
málningu og mála jafnóðum yfir þeg-
ar er krotað á hús þeirra. Veggjakrot
gangi yfir í bylgjum og honum finnst
það vera vaxandi nú. „Það er að vissu
leyti sorglegt að fólk láti þetta við-
gangast, ég trúi ekki að menn geti
gengið um borgina og krotað og eng-
inn sjái til þeirra.“ Hann hvetur fólk
sem veit um illa farna veggi í eigu
borgarinnar að láta vita svo að hægt
verði að bregðast við því.
Átak Reykjavíkurborgar og Hörpu Sjafnar hf. til þess að fegra borgina
Morgunblaðið/Jim Smart
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir reyndist liðtæk með rúlluna. Hún sagðist
öfunda krakkana af því að geta verið úti að mála í góða veðrinu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Sylvía, Tinna, Hugi og Jón Smári segja það ömurlegt þegar búið er að
krota á það sem þau hafa málað. Þau hafa stundum lent í því.
Veggjakroti sagt stríð á hendur
ÁTTA voru fluttir á slysadeild eft-
ir harðan árekstur á Miklubraut, á
móts við göngubrúna við Rauða-
gerði í fyrrakvöld. Að sögn lög-
reglu var óttast að sá sem mest
hefði slasast væri mjaðmagrind-
arbrotinn.
Slysið átti sér stað þannig að
tveir bílar, sem voru á leið í aust-
urátt, rákust saman með þeim af-
leiðingum að þeir köstuðust á girð-
inguna sem er á milli akbrautanna,
rifu hana niður og lentu á tveimur
bílum sem voru á leið í vesturátt.
Lögreglan vill ekki tjá sig nánar
um tildrög slyssins eða hvort um
ofsaakstur hafi verið að ræða.
Talsmaður hennar segir að málið
sé ekki lengur í höndum lögregl-
unnar og eftir eigi að taka fram-
burðarskýrslur af vitnum.
Slysið á Miklubraut
í fyrrakvöld
Átta flutt-
ir á slysa-
deild