Morgunblaðið - 25.07.2002, Qupperneq 6

Um 10 manns vinna að fornleifauppreftrinum á Skriðuklaustri í sumar.
RITSTÍLL frá tíma munka-
klaustursins á Skriðuklaustri, sem
starfrækt var þar á síðmiðöldum
frá 1493 til 1550, fannst við forn-
leifauppgröft á Skriðuklaustri í
vikunni en að sögn Steinunnar
Kristjánsdóttur fornleifafræðings,
sem stýrir uppgreftrinum, er þetta
í þriðja sinn sem ritstíll, sem stund-
um er kallaður griffill eða stíll,
finnst við fornleifauppgröft hér á
landi. „Fundur ritstílsins er merki
um að hér hafi verið unnið við
handrita- og bókagerð á miðöldum
og vonumst við eftir að finna einn-
ig vaxspjöldin sem notuð voru til að
rita á. Við erum um þessar mundir
að komast niður á mjög spennandi
lög í greftrinum“ segir Steinunn.
Hún segir fund ritstílsins einnig
staðfesta að klausturrústirnar séu
á þessum stað, bókagerð hafi
tengst klaustrunum en veraldlegir
höfðingjar hafi sumir hverjir einn-
ig átt gripi til bókagerðar.
Ritstílarnir voru notaðir til þess
að skrifa á vaxtöflur og voru yf-
irleitt gerðir úr málmi, járni, blýi
eða ámóta að sögn Steinunnar.
„Annar endi ritstílsins er oddhvass
og var notaður til þess að skrifa
með og hinn er sléttur og breiðari
og var notaður til þess að stroka út,
eða slétta vaxið. Vaxtöflurnar
gegndu í raun sama hlutverki og
rissblöð gera í nútímanum, fyrst
var skrifað á þær og svo var skrift-
in færð yfir á handrit,“ segir Stein-
unn.
Steinunn segir að þetta sé í
þriðja skipti sem ritstíll finnst á Ís-
landi. Áður hafi fundist einn slíkur
við uppgröft í Viðey og einn við
uppgröft á Stóru-Borg. Hún segir
að ýmsir aðrir gripir hafi fundist
við uppgröftinn. Þar megi nefna
perlur sem hugsanlega eru af
talnabandi, sleggju, brýni, hníf,
sylgju og skauta sem fólk notaði til
að fara ferða sinna á fljótinu.
„Við reiknum með að verða hér í
fimm sumur, en verkefnið hér er
eitt þeirra sem fengu styrk úr
Kristnihátíðarsjóði. Við byrjuðum
á þessu nú í júní og verðum að til
18. ágúst og það vinna 10 manns
við gröftinn, en ég tel að þetta sé
mjög hentugur fjöldi,“ segir Stein-
unn.
Steinunn segir að ein helsta
spurning rannsóknarinnar á
Skriðuklaustri sé sú hvort Íslend-
ingar hafi byggt klaustur sín að
eigin fyrirmynd, en því hefur verið
haldið fram að þau hafi litið út eins
og gangabæir, bæir stórbænda,
gerðu á miðöldum. Hafi klaustrin
verið byggð að eigin fyrirmynd
megi spyrja hvort þau hafi verið
byggð með sama hætti og verald-
legar byggingar, eða hvort
klaustrin hafi verið byggð að er-
lendri fyrirmynd samkvæmt
reglum um helgihald í evrópskum
klaustrum. „Ég hef talið að Íslend-
ingar hafi ekki fengið að byggja
klaustrin að eigin geðþótta, þar
sem þeir þurftu að hlíta ákveðnum
reglum um klausturhald,“ segir
Steinunn.
Hún segir tilgang rannsókn-
arinnar í heild vera að auka þekk-
ingu á klausturhaldi og kristinni
trúariðkun í samfélagi miðalda á
Íslandi, samhliða því að auðga vitn-
eskju okkar um sögu Austfirðinga.
Við uppgröftinn verði því leitað
eftir vísbendingum um grunnform
og byggingarlag klausturhúsanna
og klausturkirkjunnar sem þarna
stóð. Að auki verði reynt að varpa
ljósi á klausturhald á staðnum með
því að skoða gripi og önnur gögn,
svo sem innréttingar, bygging-
arefni og leifar eftir búsetu, sem
fram koma við uppgröftinn.
Ritstíll fannst við fornleifauppgröft á Skriðuklaustri
Ritstíllinn sem fannst í vikunni
við uppgröft á Skriðuklaustri er
frá tíma munkaklaustursins sem
þar var starfrækt á árunum
1493-1550.
Merki um bóka- og hand-
ritagerð á síðmiðöldum
FRÉTTIR
6 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FRIÐRIK Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar og formaður stjórn-
ar Þjóðveldisbæjarins, Davíð Odds-
son forsætisráðherra, Már Haralds-
son, oddviti Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps, og Margrét Hallgrímsdóttir
þjóðminjavörður hafa undirritað
máldaga um rekstur og viðhald
Þjóðveldisbæjarins í Þjórsárdal.
Undirritunin fór fram í Þjóðveldis-
bænum. Aðilar að máldaganum eru
forsætisráðuneytið, Þjóðminjasafn
Íslands, Skeiða- og Gnúpverja-
hreppur og Landsvirkjun.
Árið 1974 beitti þjóðhátíðarnefnd
sér fyrir byggingu þjóðveldisbæjar
í landi Skeljastaða í Þjórsárdal í til-
efni af ellefu hundruð ára afmæli Ís-
landsbyggðar. Bæjarrústirnar á
Stöng í Þjórsárdal voru lagðar til
grundvallar byggingu Þjóðveld-
isbæjarins. Þjóðveldisbærinn var
vígður árið 1974. Kirkja þjóðveld-
isbæjarins, sem reist var að norskri
fyrirmynd var vígð árið 2000.
Þjóðveldisbærinn og kirkjan eru
eign íslenska ríkisins. Forsætis-
ráðuneytið fer með yfirstjórn og
eigendaforræði yfir Þjóðveldis-
bænum og kirkjunni.
Á myndinni er verið að undirrita
máldagann. Jóhann Már Maríusson,
formaður Þjórsárdalsnefndar, að-
stoðaði við undirritunina.
Máldagi undirritaður
í Þjóðveldisbænum
BROTIST var inn í bíl í Vogunum í
Reykjavík fyrir nokkru og stolið
þaðan tösku með tölvu og beiðnabók
frá Vegagerðinni. Málið var kært til
lögreglunnar í Reykjavík og er þar
til rannsóknar.
Í ljós hefur komið að verið er að
nota beiðnir úr bókinni. Vegagerðin
beinir þeim tilmælum til fyrirtækja
sem eru í viðskiptum við hana að þau
séu á varðbergi og biðji menn um
skilríki þar sem verið er að framvísa
beiðnum vegna óska um þjónustu.
Tölvu og
beiðnabók
stolið úr bíl
BRYNJÓLFUR Helgason, aðstoð-
arbankastjóri Landsbanka Íslands,
sagði bankann ekki ræða mál ein-
stakra viðskiptavina opinberlega,
hvernig sem þau mál stæðu að öðru
leyti, er Morgunblaðið innti hann
eftir viðbrögðum við því sem fram
kemur í bréfi forstjóra Norðurljósa
til Brynjólfs, sem birt var í blaðinu í
gær, vegna gjaldfellingar bankans á
19 skuldabréfum félagsins að and-
virði 95 milljóna króna.
Vísaði Brynjólfur til sama svars er
hann var spurður að því af hverju
bankinn hefði ákveðið að gjaldfella
skuldabréfin.
Skuldabréf Norðurljósa
Landsbank-
inn tjáir
sig ekki
ÍSLAND er í 7. sæti á lista sem
Þróunarstofnun Sameinuðu þjóð-
anna birti í gær í árlegri skýrslu
um lífsgæði þjóða heims. Er það
sama sæti og á síðasta ári. Norð-
menn eru efstir á listanum, Svíar
eru í öðru sæti og Kanadamenn í
því þriðja. Þá koma Belgar, Ástr-
alar og Bandaríkjamenn. Eins og
áður skipa Afríkuþjóðir neðstu
sætin á listanum en Burundi,
Níger og Sierra Leone eru neðst-
ar af þjóðunum 173 sem skoðaðar
voru af Þróunarstofnuninni.
Á eftir Íslandi og niður að 20.
sæti koma Holland, Japan, Finn-
land, Sviss, Frakkland, Bretland,
Danmörk, Austurríki, Lúxem-
borg, Þýskaland, Írland, Nýja-
Sjáland og Ítalía.
Sem fyrr segir er Ísland í
sama sæti og í fyrra en árið 2000
var það í fimmta sæti og hafði þá
farið upp um fjögur sæti. Norð-
menn voru einnig í efsta sæti í
fyrra en Svíar voru þá í fjórða
sæti, Ástralar í öðru, Kanada í
þriðja, Belgar í fimmta og
Bandaríkin í sjötta sæti. Miðað
við sama lista árið 1990, þegar
135 lönd voru tekin fyrir, hefur
Ísland fallið niður um fjögur sæti
en aðeins um eitt sæti miðað við
árið 1975 er 100 þjóðir voru á
lista Þróunarstofnunar SÞ.
Aðstæður kvenna
bestar á Norðurlöndum
Lífsgæðastuðullinn er byggður
á vísitölu meðalævilíkna í lönd-
unum, menntunarstigi og því sem
kallað er aðlagaðar rauntekjur.
Stuðullinn byggist á mismunandi
vísitölum, sem eru m.a. staða lífs-
gæða, jafnrétti kynjanna, þátt-
taka kvenna í atvinnulífi og
stjórnmálum, staða fátæktar og
hagnýting tækni.
Samkvæmt skýrslu stofnunar-
innar eiga konur á Norðurlönd-
um mesta möguleika á að taka
þátt í stjórnmálum og efnahags-
lífi, bestar eru aðstæður þeirra í
Noregi, þá Íslandi, Svíþjóð, Dan-
mörku og Finnlandi. Miðað við
hlutfall kvenna á þjóðþingum
lendir Ísland í 5. sæti með hinar
Norðurlandaþjóðirnar fyrir ofan
sig og á lista yfir hlutfall kvenna
meðal stjórnenda í atvinnulífinu
lendir Ísland í 36. sæti með 27%
hlutfall. Bandaríkin tróna þar
efst með 45% hlut kvenna.
Í skýrslunni segir að stöðu Ís-
lands í sjöunda sæti megi að
mestu leyti skýra með mikilli
landsframleiðslu og langri ævi
hvers íbúa.
Samkvæmt lista yfir verga
landsframleiðslu þjóða á mann er
Ísland í 5. sæti á eftir Írlandi,
Noregi, Bandaríkjunum og Lúx-
emborg. Hvað lífslíkur varðar og
ævilengd lendir Ísland í 4. sæti
þar sem hver Íslendingur getur
reiknað með því að ná að með-
altali 79,2 ára aldri. Japanir eru
þar efst á lista með ævilengd upp
á 81 ár að meðaltali, Svíar koma
næstir með 79,7 ár og Kínverjar
með 79,5 ár. Neðst á listanum er
Sierra Leone með ævilengd upp
á 38,3 ár, eða 41 ári minna en hér
á landi.
Skýrsla Þróunarstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna um lífsgæði þjóða
Ísland
áfram í sjö-
unda sætinu
♦ ♦ ♦