Morgunblaðið - 25.07.2002, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN
STÓRT útilistaverk eftir Rúrí
verður sett upp í Gufunes-
kirkjugarði innan skamms á vegum
Kirkjugarða Reykjavíkurprófasts-
dæma. Kirkjugarðarnir buðu
þremur listamönnum til samkeppni
um listaverk sem hefði það hlut-
verk að vera minnisvarði um þá
sem hverfa og aldrei finnast, og
varð hugmynd Rúríar hlutskörp-
ust. Rúrí var stödd í Kína þar sem
hún var að undirbúa sýningu þegar
hún fékk boð um að taka þátt í sam-
keppninni.
„Það var ekki búið að velja neinn
stað fyrir verkið, það átti að gera
þegar hugmyndirnar lægju fyrir.
Ég sendi tillöguna mína heim í
tölvupósti, en þegar heim var kom-
ið og búið að velja þetta verk höll-
uðust menn að því að hafa það í
Gufunesgarðinum, því það er það
stórt.“
Nokkur listaverk prýða Foss-
vogskirkjugarð, en engin Gufunes-
garðinn. Verk Rúríar er um 170 m²
að flatarmáli, rúmir 13 metrar á
hlið og hæðin um 3 metrar, unnið
úr graníti. Innan ferhyrndrar stétt-
arinnar er hringlaga völundarhús.
Eftir því má feta veginn að miðju
hringsins þar sem rís hátt hlið, eða
skáli, en þak þess er um 2,20 metra
frá jörðu að innanverðu. Gat er í
þakinu, þar sem ljós leikur um, og í
þakröndinni er glersteinn sem
varpar birtu um svæðið. Þegar
rökkvar lýsist verkið upp, og birta
streymir um opið eins og sjá má á
meðfylgjandi mynd. Umhverfis völ-
undarhúsið er einnig lýsing sem
lifnar við er rökkva tekur. Undir
hliðinu er ferhyrndur steinn og ut-
an þess sætisbekkir, þar sem gestir
geta tyllt sér. Utan völundarhúss-
ins verða svo steinar og á þá verða
grafin nöfn þeirra sem hafa horfið.
Þannig verður staðurinn athvarf
þeirra sem vilja minnast aðstand-
enda og vina sem hafa horfið, en
eiga sér engan legstað.
„Fólk getur lagt ýmsa
merkingu í verkið“
„Eins og allir aðrir hef ég velt
dauðanum fyrir mér; – því eina sem
við vitum með vissu að hendir okk-
ur. Ég hef lengi haft áhuga á hug-
myndum manna um lífið og dauð-
ann frá ýmsum hliðum,
trúarbrögðum, eða eigum við að
segja samfélögum. Þegar maður
allt í einu á svo að gera listaverk
sem tengist dauðanum tekur mað-
ur upplýsingar úr öllum þessum
þáttum og dregur saman í undir-
meðvitund eða yfirmeðvitund í eitt-
hvað sem verður að listaverki. Völ-
undarhúsið skiptir verkinu í fjögur
horn – heimshornin fjögur. Það
myndast krossgötur í völundarhús-
inu. Krossgötur eru auðvitað tákn-
rænar. Völundarhúsið er táknrænt
fyrir leitina að þroskanum og visk-
unni og alla þá leit sem aðgreinir
manninn frá dýrunum. Völundar-
húsið er líka tákn fyrir lífshlaupið,
þannig að mér fannst það táknrænt
fyrir akkúrat það sem við erum að
fjalla um. Hliðið, eða skálinn í
miðju völundarhússins, getur verið
hlið milli vídda eða tilvistarstiga og
skála má líta á sem einhvers konar
sæluhús eða skjól. Ljósið sem kem-
ur gegnum þakið þegar dimma tek-
ur getur líka verið eins konar viti,
sem er líka leiðarvísir. Það eru
margar svona tilvísanir í verkinu
og ef fólk kýs að sjá það þannig
getur ljósið verið að koma af himni
ofan. Fólk getur lagt í verkið ýmsa
merkingu. Ég vildi hafa verkið op-
ið, því það á að þjóna mörgum,
óháð trúarbrögðum.“
Nýtt listaverk eftir Rúrí verður reist í Gufuneskirkjugarði
Minnisvarði um horfna, eftir Rúrí. Verkið lýsist upp þegar rökkva tekur.
Minnisvarði um horfna
Völundarhúsið er táknrænt fyrir lífshlaup mannsins.
Í LISTASAFNI Reykjavíkur,
Hafnarhúsi, verður í dag opnuð
sýning á bonseki-verkum, sem
kennd eru við aldagamla japanska
listhefð er nefnist bonseki. Verkin
á sýningunni eru gerð af japönsku
listakonunni og bonseki-meistar-
anum Yoshiko Katsuno og fimm-
tán nemendum hennar. Verða
listakonan og nemendurnir einnig
við störf meðan á sýningunni
stendur og geta gestir fylgst með
gerð og þróun bonseki-verka.
Viðfangsefnið er
ætíð náttúran
Bonseki er aldagömul japönsk
þjóðlist, byggð á zen-búddisma, og
má rekja upphaf hennar til 15. ald-
ar. Formgerð bonseki-verka er
knöpp og er efniviður þeirra nátt-
úruleg hráefni, að mestu steinar
og sandur, sem notuð eru til að
skapa smækkaðar eftirmyndir af
náttúrunni á svartlökkuðum bökk-
um, sem eru um 70 sentimetrar í
þvermál. „Auk verkanna sem til
sýnis eru verð ég með verkfærin
mín og efni á sýningunni og kynni
fyrir gestum grunnatriði bonseki-
gerðar,“ segir Katsuno í samtali
við Morgunblaðið. „Við gerð slíkra
verka eru notuð ýmis verkfæri,
penslar, burstar, sigti og fjaðrir,
til þess að móta sandinn sem verk-
in eru gerð úr.“
Hún segir að viðfangsefni bon-
seki-verka séu alltaf fengin úr
náttúrunni. Steinar eru látnir
tákna fjöll og hæðir, og í kringum
þá er stráð hvítum sandi sem með
pensli eða fjaðraförum er látinn
mynda strendur, öldur, árstrauma
og fjarlæg fjöll.
Íslensku landslagi bregður fyrir
í verkum Katsuno á sýningunni,
en heimsókn hennar nú er ekki sú
fyrsta til Íslands. Hún hefur kom-
ið hingað fimm sinnum áður og
hrifist að eigin sögn mjög af land-
inu. Í desember síðastliðnum gaf
hún út í Japan bókina Ísland: Ljós
nyrsta landsins: Sögur af fuglum,
sem inniheldur ljósmyndir af Ís-
landi og texta um landið eftir
Katsuno. Íslensk náttúra er
kveikjan að nokkrum verka henn-
ar á sýningunni nú. „Já, ég nota ís-
lenska náttúru sem fyrirmynd í
nokkrum verkum,“ segir hún. „Ég
safnaði sandi og steinum þegar ég
var hér síðast og hef notað þau
efni í íslensku verkin. Óspillt nátt-
úran á Íslandi er það sem hefur
hrifið mig mest á ferðum mínum
og ég vildi koma henni áleiðis þeg-
ar ég sýndi hér.“ Meðal þeirra fyr-
irbrigða úr íslenskri náttúru sem
finna má í verkum Katsuno eru
norðurljós, jöklar og fjallið Herðu-
breið.
Opnun sendiráða heiðruð
Bonseki-listin átti undir högg að
sækja um miðja 19. öldina, en fjöl-
skylda Yoshiko Katsuno endur-
reisti listina í byrjun 20. aldarinn-
ar, meðal annars með stofnun
Hosokawa-bonsekiskólans. Skól-
inn er nú langstærstur sinnar teg-
undar í Japan, með 78 útibú víðs-
vegar um landið, og kennir
Katsuno sjálf við mörg þeirra. Eru
hingað komnir, eins og áður sagði,
fimmtán nemendur í hennar fylgd.
„Þetta er eldra fólk sem er með
mér núna, sem allt er nemendur
við skólann minn og leggur stund
á bonseki,“ segir Katsuno. Nem-
endurnir munu einnig sýna verk
sín á sýningunni í Listasafni
Reykjavíkur.
Það eru sendiráð Íslands í Jap-
an og sendiráð Japans á Íslandi
sem hafa milligöngu um sýn-
inguna, en Listasafn Reykjavíkur
skýtur yfir hana skjólshúsi. Er til-
gangurinn að heiðra sameiginlega
opnun sendiráðanna í löndunum
tveimur sem fram fór í fyrra og
kynna þessa aldagömlu listhefð,
en Katsuno hefur ferðast víða um
heim og sýnt list sína og kynnt um
leið Japan og japanska listhefð.
Sýningin er opin kl. 11–17 fram
á laugardag.
Morgunblaðið/Golli
Katsumo við gerð bonseki-verks, en hún sýnir slík verk ásamt nem-
endum sínum í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi, 25.-27. júlí.
Íslenskt
landslag í
japanskri list
ÓLÖF Ingólfsdóttir, danshöfundur og dansari, er
á förum til Finnlands, þar sem henni og dans-
félaga hennar, hinum finnska Ismo-Pekka Heik-
inheimo, hefur verið boðið að sýna verk þeirra
Bylting hinna miðaldra á Full Moon Dance
Festival í Pyhäjärvi í Finnlandi. Þau stíga á svið
2. ágúst og mun þegar vera uppselt á sýninguna.
Bylting hinna miðaldra er dansverk, sem
fjallar um það tímabil ævinnar þegar við erum of
gömul til að deyja ung, en of ung til að vera
virkilega vitur, þ.e. árin sem við erum miðaldra.
Dansinn var frumsýndur á Nýja sviðinu í Borg-
arleikhúsinu 6. mars sl. Í mars og apríl var verk-
ið sýnt í Helsinki, Turku og Rovaniemi í Finn-
landi. Danshátíðin í Pyhäjärvi er nú haldin í
tíunda sinn. Á þeim tíu árum sem hátíðin hefur
verið starfrækt hefur hún vaxið jafnt og þétt og
orðið þekkt fyrir að bjóða upp á fersk og fram-
sækin dansverk.
Í haust fer Bylting hinna miðaldra síðan á
tvær aðrar danshátíðir. 9. október verður verkið
sýnt í Tallinn á Eistlandi. Hátíðin þar heitir Nu-
Norden og er ný norræn danshátíð. Loks verður
Bylting hinna miðaldra sýnd aftur á Íslandi í lok
nóvember, en þá verður Danshátíð í Reykjavík
ýtt úr vör.
Bylting hinna miðaldra
á danshátíðir erlendis
Morgunblaðið/Sverrir
Ólöf Ingólfsdóttir og Ismo-Pekka Heikin-
heimo í dansverkinu Bylting hinna miðaldra
á Nýja sviðinu í Borgarleikhúsinu.