Morgunblaðið - 04.09.2002, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. SEPTEMBER 2002 25
Fyrir kórsöngvara
Fyrir áhugasöngfólk á öllum aldri
Fyrir þá sem vilja undirbúa sig til frekara söngnáms
• Kennt er utan venjulegs vinnutíma tvö kvöld í viku
• Söngur - tækni / túlkun / raddaður samsöngur
• Tónmennt - tónfræði / nótnalestur
Boðið er upp á 8 vikna og 14 vikna námskeið
Upplýsingar og innritun daglega til 9. september
frá 14-18 á skrifstofu skólans í síma 552 7366
Skólastjóri
Söngnámskeið
- Innritun stendur yfir á næstu kvöldnámskeið skólans
Söngskólinn í Reykjavík
ÞAÐ kann að vera gleymt núna,
en einu sinni var öll betri skemmti-
músík í okkar heimshluta, allt frá
stássstofum til kráa, leikin eftir
nótum. Blómaskeið svokallaðrar
„salon“-tónlistar stóð frá ofan-
verðri 19. öld og fram að seinni
heimsstyrjöld, og þótt flest væri
e.t.v. frekar ætlað fótlimum en fag-
urkerum, varð einnig til margt
hlustunarvert sem eftir lifir. Þegar
bezt lét má segja að salonmúsíkin
hafi brúað bilið milli afurða kons-
ertsala og dansstaða, og væri því
réttnefnd „millimúsík“. Fyrirbrigði
sem færa má rök fyrir að hafi sjald-
an vantað jafnsárlega og einmitt í
tónlistarlífi nútímans.
Áhugaspilamennska eftir nótum
dvínaði mjög á nýliðinni öld, m.a.
vegna tæknilegra framfara
(grammófónn, píanóla, kvikmyndir,
útvarp, segulband, sjónvarp – svo
eitthvað sé nefnt í tilkomuröð) og
langskólamenntaðir hljómlistar-
menn eru því oftast einir um að
leika af blaði nú á dögum. Það þarf
ekki nýliðinn höfuðdag til að undir-
strika að við erum löngu orðin vön
því að fá flesta músík framreidda á
silfurfati. Það er því athyglivert að
enn virðist þörf fyrir sæmilega
bitastæða afþreyingarmúsík. En
um leið dapurlegt að þurfa að við-
urkenna að þeirrar afurðar verði
núorðið oftast að leita aftur í tíma,
eins og sást af fjölsóttum tónleikum
„Ástaræðis“-hljómsveitarinnar í
Kaffileikhúsinu á laugardaginn var.
Menntuðustu tónskáld Vesturlanda
eru löngu hætt að semja alþýðu-
tónlist, hvað þá fyrir áhugamenn
(Brahms var þar meðal síðustu
geirfugla), hvað svo sem verða
kann ef lífsgæðamat nútímans á
eftir að breytast til batnaðar.
Dagskráin var annars eins sígild
og hugsast mætti í léttari geiran-
um; fjölbreytt en samt smekklega
heilstæð blanda af kvikmyndatón-
list, tangóum og eldri dægurlögum,
að mestu frá millistríðsárum fram á
7. áratug. Allar útsetningar eða
umritanir – nema La Cumparsita
eftir M. Rodriguez (úts. Dobsch-
inski) – voru eftir sellista hópsins,
sem einnig lagaði útsetningar J.
Bragatos á Piazzolla-lögunum
tveim, Invierno Porteño (Vetur) og
Verano Porteño (Sumar), að áhöfn-
inni. Eftir einn ástsælasta „sí-
græna“ lagasmið þjóðarinnar, Sig-
fús Halldórsson, voru Vegir liggja
til allra átta (kannski kunnast í
óviðjafnanlega tímalýsandi „tvist“-
útsetningu Jóns Sigurðssonar fyrir
Balling-myndina 79 af stöðinni) og
Dagný. Lögin voru fislétt spiluð en
frekar þunnt útsett, og gilti raunar
um flestar útsetningar Hrafnkels
Orra að píanóparturinn var óþarf-
lega oft í afskiptu undirleikshlut-
verki „úm-pa“-akkorða og kontra-
línur yfirleitt af frekar skornum
skammti. Þó bar ein af – Austur-
stræti (e. Þórhall „Ladda“ Sigurðs-
son), sem var bæði skemmtilega út-
færð og bráðsmellin.
Fulltrúi meistara Chaplins var
tveggja laga syrpa úr Nútímanum,
þ.e. krómatíski „gaucho“-polkinn
og angurværa tangólagið (gamal-
grónar eyrnadillur hvað svo sem
þær kunna að heita). Tveim atrið-
um síðar kom hið Chaplinskotna
L’illusionista úr „8½“ eftir fasta-
kompónista Fellinis, Nino Rota, er
einnig átti La Strada úr sam-
nefndri Fellinimynd frá 1954 (aftari
hlutinn er þjóðkunnur sem kynn-
ingarstef Gufuþáttarins „Laufskál-
inn“ í flutningi I Salonisti). Astor
Piazzolla tókst oft furðuvel upp að
brúa bilið milli alþýðudans og
metnaðarfyllri tónlistar, og voru
lög hans um vetur og sumar í Bue-
nos Aires prýðileg dæmi þess. Pav-
arotti argentínska tangósöngsins,
Carlos heitinn Gardel, átti tvö lög
sem stóðu upp úr að lagrænum
þokka, Por una cabeza og El dia
que me quieras; greinilega bæði við
hæfi klassískt menntaðra spilara
enda dáfallega leikin. Frumsamið
var lag Hrafnkels Við bakka Dón-
ár; að vísu ekki ýkja melódískt slá-
andi en samt andrúmsrík blanda af
hægum Vínarpolka og ungverskum
sígaunaczardas, sem eins og út-
setningar hans hefði efalítið grætt
á sjálfstæðara mótspili og meira
flúri í píanóinu.
Arðbærasta tangólag allra tíma,
Tango Jalousie eftir Jacob Gade,
kom fyrst eftir hlé þegar sveitin
var auðheyrilega farin að hitna.
Litla tónlistarmanninum, einu
þekktasta lagi Freymóðs Jóhanns-
sonar (12. Septembers) hefði mátt
gera meira úr, auk þess sem
niðurlagsformúluklissja útsetjar-
ans fa mí re – do tí la kom hjákát-
legar út en skyldi fyrir pínlega ná-
stöðu við næsta lag, La Cumparsita
eftir Rodriguez. En útsetjarinn
bjargaði þó sómanum og vel það
með Austurstræti þar á eftir, eins
og fyrr sagði. Endað var á Sumri
Piazzollas og ítrekun á Vegir liggja
í uppklappi.
Uppákomunni var gífurlega vel
tekið, enda kærkominn áburður á
gróðurvana svæðið milli tinda og
dala í hérlendu tónlistarlífi. Sam-
spilið var einnig merkilega gott fyr-
ir nýstofnaðan hóp sem aðeins nær
saman í leyfum frá námi og starfi,
þó að akademísk fágun ætti síður
við hér, á næsta bæ við knæpuna,
en á ódáinsakri hljómleikasalanna.
Sérstaklega í tangótónlistinni sakn-
aði maður meira blóðs, svita og
tára – að ekki sé minnzt á kraft, og
jafnvel groddaskap. Auk þess hefðu
einkum efri strengir oft mátt leika
jarðbundnar með þykkari tóni,
„sméri“ og smeðjulegum glissöðum
í stíl. Annars tandurtær píanóleik-
ur Tinnu Þorsteinsdóttur, líkt og
strengjakvartettinn, hefði sömu-
leiðis mátt höfða aðeins meir til
háska hamslausra ástríðna.
En það á væntanlega allt eftir að
koma með kalda vatninu. Og meiri
samspilun.
TÓNLIST
Kaffileikhúsið
Tangóar, sígræn dægurlög og kvikmynda-
og kaffihúsatónlist eftir Sigfús Hall-
dórsson, Chaplin, Gardel, Piazzolla,
Rota, Hrafnkel Orra Egilsson, Gade, 12.
September, Rodriguez og Þórhall Sig-
urðsson. Salonhljómsveitin L’amour fou
Hrafnhildur Atladóttir fiðla, Guðrún Hrund
Harðardóttir víóla, Hrafnkell Orri Eg-
ilsson selló, Gunnlaugur T. Stefánsson
kontrabassi og Tinna Þorsteinsdóttir pí-
anó. Laugardaginn 30. ágúst kl. 21.
SALONTÓNLEIKAR Lítil millimúsíkveizla
Ríkarður Ö. Pálsson
Þrjár nýjar kiljur eru komnar út hjá
Máli og menningu: Óvinafagnaður eft-
ir Einar Kárason. Bókin kom fyrst út
árið 2001 en þetta er frumútgáfa
hennar í kilju. Þórður kakali situr að
sumbli í Noregi árið 1238 þegar hann
fær þær fréttir að faðir hans og hinn
glæsti bróðir, Sturla Sighvatsson,
hafi verið felldir á Örlygsstöðum í fjöl-
mennustu orrustu sem háð hefur ver-
ið á Íslandi.
Bókin er 248 bls., prentuð í Dan-
mörku. Verð: 1.599 kr.
Alkemistinn eftir Paulo Coelho í
þýðingu Thors Vilhjálmssonar.
Bókin kom fyrst út á íslensku árið
1999, en þetta er frumútgáfa hennar
í kilju. Sagan fjallar um Santíago sem
hafði hætt á prestaskóla og gerst
hjarðsveinn af því að hann langaði til
að ferðast. Hann dreymdi sama
drauminn aftur og aftur um að hans
biði fjársjóður. Seinna varð á vegi
hans maður sem þekkti ævi hans
liðna og ókomna og sagði honum frá
því að sérhver maður ætti sér sinn Ör-
lagakost.
Bókin er 186 bls., prentuð í Dan-
mörku. Verð: 1.399 kr.
Brosmildi mað-
urinn er eftir
Henning Mankell
í þýðingu Vigfúsar
Geirdal. Bókin er í
bókaflokknum um
Kurt Wallander
lögreglumann.
Þokan grúfir yfir
Skáni. Gustaf
Thorstensson lög-
maður er einn á ferð í bíl sínum seint
um kvöld. Allt í einu sér hann mann á
veginum fram undan, reyrðan niður í
stól. Lögmaðurinn stöðvar bílinn til að
forða slysi og stígur út, en í sömu
andrá fær hann ægilegt högg á
hnakkann og hnígur niður.
Áður hafa komið út á íslensku eftir
Mankell sögurnar Morðingi án and-
lits, Hundarnir í Riga og Hvíta ljón-
ynjan. Vigfús Geirdal þýddi.
Bókin er 400 bls., prentuð í Dan-
mörku. Verð: 1.799 kr.
Kiljur
Miðvikudagur - Nú stendur yfir tón-
listarhátíð ungra norrænna tónlist-
armanna, UNM, og verða tónleikar
með UNM-hljómsveitinni og norska
tríóinu Poing í Salnum kl. 20.30.
Flutt verða verk eftir Ólaf B. Ólafs-
son (ÍS), Önnu S. Þorvaldsdóttur
(ÍS), David Bratliet (NO), Ere
Lievonent (FI), Erik Peters (SE),
Guðmund St. Gunnarsson (ÍS), Dav-
íð B. Fanzson (ÍS) og Øyvind Torv-
und (NO).
Tónlistar-
hátíð UNM
Í HAUST kemur út á
vegum JPV útgáfu,
Sonja – leyndardómar
og lífssaga heimskonu
á Manhattan, ævisaga
Sonju Wendel Benja-
mínsson de Zorrilla,
sem skráð er af Reyni
Traustasyni.
Sonja fæddist í
Reykjavík 18. nóvem-
ber 1916. Hún var að-
eins fimmtán ára þegar
hún fór að heiman og
hún sneri ekki til baka
fyrr en sextíu og sex
árum síðar. Hún skrif-
aði um árabil tísku-
þætti í Morgunblaðið sem nutu mik-
illa vinsælda.
Í New York haslaði Sonja sér völl
á Wall Street sem kaupsýslukona og
átti um tíma í ástar-
sambandi við skipa-
kónginn Aristotle
Onassis en síðar giftist
hún argentínskri þjóð-
hetju, Alberto Zorrilla.
Sonja lést í Reykjavík
22. mars á þessu ári.
Saga Sonju er skráð
eftir frásögn hennar
sjálfrar auk þess að
höfundur vann upp úr
bréfasafni hennar og
ýmsum gögnum ásamt
því að ræða við tugi
vina hennar og sam-
ferðamanna á Íslandi
og í Bandaríkjunum.
Sonja er fjórða bók Reynis
Traustasonar. Formálsorð eru skráð
af vinkonu Sonju, Vigdísi Finnboga-
dóttur.
Ævisaga Sonju
Zorilla væntanleg
Sonja Zorilla
SUNGIÐ var og leikið Maríu
guðsmóður til dýrðar á tónleikun-
um en tónleikadagurinn er einmitt
messudagur heilagrar guðsmóður.
Að þessum listviðburði stóðu þær
Berglind Björgúlfsdóttir og Joyce
S. Liu en þær hafa báðar lagt stund
á söngnám í Bandaríkjunum. Þær
nefna dúó sitt Vocalisa soprano og
sérhæfa sig í flutningi eldri tónlist-
ar, t.d. frá endurreisnar- og
barokktímanum. Þær hafa víða
komið fram og m.a. haldið fjölda-
marga tónleika á San Franscisco
svæðinu.
Berglind Björgúlfsdóttir starfar
við tónlistaruppeldi barna, en Joyce
kennir söng og píanóleik. Í
tengslum við tónleikana var haldin
myndlistarsýning þar sem Soffía
Sæmundsdóttir sýndi Maríumyndir
þar sem guðsmóðir sést m.a. víða í
íslensku landslagi. Á tónleikaferð
sinni um landið höfðu þær mynd-
listarsýninguna meðferðis og settu
hana upp hvar sem þær komu fram.
Reykelsisilmur mætti tónleika-
gestum við komuna í Skálholts-
dómskirkju og skapaði stemmingu,
ásamt kertaljósi í rökkrinu, þar
sem myndirnar voru í hálfhring á
kirkjugólfinu og mynduðu fallega
umgjörð um tónleikana. Það gat
ekki farið fram hjá neinum að þetta
var helg stund enda himnaför Mar-
íu guðsmóður þennan dag. Ef til vill
var það þess vegna að tónleikagest-
ir gátu notið þessa fallega viðburð-
ar án þess að greiða fyrir aðgang og
má segja að flytjendur hafi þannig
gefið áheyrendum vinnu sína og list
þennan dag.
Tónleikarnir byrjuðu á Bænar-
kalli til guðsmóður frá 13. öld og
heyrðist strax að þær stöllur kunna
góð skil á flutningi slíkrar tónlistar
og þeim raddblæ sem honum til-
heyrir. Þá komu þrjú verk, öll eftir
konur, en á barokktímanum var
sjaldgæft að konur væru tónskáld
og enn sjaldgæfara að þær væru
nafngreindar.
Fyrst var flutt De Santa Maria;
De Splendidissima Gemma eftir
Hildegard von Bingen (1098–1179),
þá Vespro Della Beata Vergine: O
Quam Bonus Es eftir Chiara
Margarita Cozzolani (1602–1677) og
að lokum Alla Madonna; O Maria
Quam Pulcra Es eftir Barböru
Strozzi (1619–1663). Það er ljóst af
flutningi og allri meðferð tónverk-
anna að söngstjóri þeirra, Judi
Navari, nálgast viðfangsefni sín af
vandvirkni og mikilli smekkvísi.
Næsti hluti tónleikanna bar ann-
an blæ, því verkin sem þá voru flutt
eru nær okkur í tíma. Þar má nefna
Maríubæn; himnanna drottning eft-
ir Sigvalda Kaldalóns, en það verk
hefur undirritaður ekki heyrt fyrr
og þótti snoturt, lítið lag. Ave Maria
Sigvalda söng Berglind ein. Það lag
hefur oft heyrst í flutningi okkar
þekktustu söngvara, sem gjarnan
flytja það af miklum krafti. Berg-
lind valdi að syngja þetta vinsæla
verk á aðeins blíðlegri nótum og
mætti hún gjarnan þjálfa upp meira
öryggi í þeim söngstíl. Þá fluttu
þær Joyce og Berglind hið vinsæla
verk Eyþórs Stefánssonar Ave
Maria og sungu þann dúett mjög
fallega. Að auki fengu gestir að
heyra verk eftir Vivaldi og Ave
Maria eftir Camille Saint-Saëns en
það verk er mikil tónsmíð og var
sérstaklega vel flutt af hópnum.
Samleikur orgels og sellós var fal-
legur og látlaus á þessum tónleik-
um, en styrkur sellósins e.t.v. full-
mikill á köflum.
Þakka ber heimsóknir sem þessa.
Ytri búnaður var allur til fyrir-
myndar, s.s. söngskráin, með góð-
um upplýsingum og allir textar þar
bæði á íslensku og ensku.
Þá vil ég nefna sérstaklega góðan
formála eftir einn okkar helsta
Maríusérfræðing, dr. Pétur Péturs-
son, en hann segir m.a.: „Eftir sið-
breytinguna var Maríu himna-
drottningu steypt af stalli í kirkjum
mótmælenda. Siðbótarfrömuðum
fannst trú alþýðunnar bera vott um
hjáguðadýrkun. Líkneski af þeim
mæðginum voru færð í skuggann,
sett í geymslur eða þeim jafnvel
tortímt. Maríuljóð og sálmar fengu
svipaða útreið og myndirnar.“
Enn fremur segir dr. Pétur:
„Nærvera Maríu verður ekki afmáð
með því að strika nafn hennar út úr
textum eða tortíma myndum af
henni. Til þess er nálægð hennar of
sterk og áþreifanleg.“
Ave Maria – himnadrottning
TÓNLIST
Skálholtskirkja
Berglind Björgúlfsdóttir og Joyce S. Liu
söngur. Meðleikarar: Sigrún Magna Þor-
steinsdóttir organisti og Bryndís Halla
Gylfadóttir sellóleikari. Fimmtudagur 15.
ágúst.
VOCALISA SOPRANO
Hilmar Örn Agnarsson
♦ ♦ ♦