Morgunblaðið - 01.10.2002, Qupperneq 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STEINN Ármann situr nú ívarðhaldi grunaður um aðhafa stungið mann til bana áfimmtudag. Faðir hans, Stef-
án Aðalsteinsson, harmar þennan
hræðilega atburð en bendir jafnframt
á aðgerðarleysi stjórnvalda í málum
geðveikra sem búa við svipaðar að-
stæður. Hann segir að síðustu ár hafi
hann reynt allt sem í hans valdi hafi
staðið til að finna úrlausn á máli sonar
síns, leitað til fjölda lækna og stofnana,
en enginn hafi viljað sjá hann.
Fyrir fjórum mánuðum, hinn 29. maí
síðstliðinn, skrifaði Stefán bréf, til
Jóns Kristjánssonar heilbrigðisráð-
herra, Sólveigar Pétursdóttur dóms-
málaráðherra og Páls Péturssonar fé-
lagsmálaráðherra. Segir Stefán að það
hafi verið neyðarúrræði sitt. Í bréfinu
óskaði hann eftir því að ráðherrarnir
tækju sig saman og fyndu lausn á máli
sonar síns, þar sem það virtist stranda
á skörun milli ráðuneytanna. Segir
hann í samtali við Morgunblaðið að
Jón Kristjánsson hafi einn svarað bréf-
inu, þar sem hann tilkynnti að starfs-
maður ráðuneytisins hefði fengið það
verkefni að skoða þetta mál. Ekkert
hefði þó heyrst í honum síðan. Hér fyr-
ir neðan birtist bréf Stefáns, sem bar
yfirskriftina „Beiðni um hjálp“ í heild
sinni, millifyrirsagnir eru blaðsins:
Allir eru synir eða
dætur einhverra
„Þar sem ráðuneyti ykkar allra
skarast verulega í neðangreindu máli,
bið ég ykkur hvert fyrir sig eða öll
saman að leysa þennan samfélagslega
vanda til frambúðar. Neyðarúrræði
mitt er að skrifa ykkur þessar línur, en
aðrar leiðir hafa verið reyndar og virð-
ast ófærar. Það er hræðilegt að þurfa
að gera þetta, en öll mál eru sértæk á
einhvern veg og allir eru synir eða
dætur einhverra.
Svo vill til að einn sona minna Steinn
Ármann Stefánsson kt. 071066-5179 er
afbrotamaður, geðklofasjúklingur með
ofsóknarívafi, ásamt því að vera fíkill.
Hann var þó metinn sakhæfur fyrir 10
árum af geðlækni eftir stórfellt afbrot
og atburðarás, þar sem m.a. lá við að
lögreglumaður léti lífið og slasaðist illa
til lífstíðar. Steinn var þá dæmdur til
vistunar á Litla-Hrauni. Áður hafði
Steinn lent í ýmsu klandri og afbrotum
þar sem ofbeldi kom ítrekað við sögu.
Sat hann meðal annars inni fyrir þau
brot í Hegningarhúsinu við Skóla-
vörðustíg og á Kvíabryggju.
Eftir afplánun á Litla-Hrauni hefur
hann meðal annars dvalið í Gunnars-
holti, þar sem hann framdi ofbeldis-
Faðir Steins Ármanns Stefánssonar hefu
Óttaðis
sinn kyn
óbætanle
Rannsóknarmenn lögreglunnar fyrir utan hús
Fyrir fjórum mánuðum sendi faðir Stein
brigðis- og félagsmála þar sem hann ósk
sonar síns. Í bréfinu sagðist hann óttas
ekki yrði hægt að bæta yrði hann áfram
málum geðveikra manna, se
JÓN Kristjánsson heilbrigðisráðherra og Sólveig Pét-
ursdóttir dómsmálaráðherra ákváðu í gær að leggja til
við ríkisstjórn að stofnaður yrði sérstakur stuðnings- og
aðgerðahópur í málefnum geðsjúkra sem hefði það hlut-
verk að leysa bráðavandamál sem upp koma. Munu þau
leggja til að fulltrúi úr hvoru ráðuneyti fyrir sig, auk full-
trúa frá félagsmálaráðuneyti skipi starfshópinn, að
fengnu samráði við félagsmálaráðherra. Verður þessi til-
laga lögð fyrir ríkisstjórn á föstudag.
Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra segir að hópur-
inn verði heilbrigðisstéttum og lögreglunni til aðstoðar,
sem og öðrum sem meðhöndli erfið einstaklingsmál sem
upp koma. „Þeir aðilar sem við höfum haft samband við
varðandi þetta telja skynsamlegt að koma slíkum hópi á
fót,“ segir Jón.
Óformlegur starfshópur, skipaður fulltrúum ráðuneyt-
anna þriggja, landlæknis og fulltrúa frá geðdeildunum,
sem skipaður var í vor til að koma með tillögur til úrbóta í
málefnum heimilislausra geðsjúkra einstaklinga lagði
þetta meðal annars til. Segir Jón það einnig til skoðunar
að gera starf hópsins formlegra og stofna nefnd. „Þessi
hópur fundaði síðast fyrir tíu dögum og hefur velt upp
ýmsum athyglisverðum úrræðum, sem er grunnur til að
vinna með, m.a. þetta úrræði þ.e. starfshópur eða nefnd á
vegum ráðuneytanna,“ segir Jón.
Ýmsar lausnir til en
oft þarf að benda á þær
Sólveig segir að hluti vandans sé að oft sé leitað til allra
ráðuneytanna þriggja sem málinu tengjast, þ.e. heil-
brigðis-, dóms- og félagsmálaráðneytis. „Þannig að oft er
stór hópur að vinna í máli eins einstaklings. Ef til vill lítið
um samráð þannig að mikill tími fer til spillis. Starfshóp-
urinn þyrfti að hafa yfirsýn yfir mögulegar la
vald til þess að beita þeim. Það er mjög brýnt
sem fyrst viðræður milli ráðuneytanna til að k
slíkum hópi. Hópurinn er hugsaður sem stuð
aðgerðahópur, til stuðnings við ýmsa aðila sem
þessum málum, lögreglu, starfsmenn fange
stofnunar, lækna, sveitarfélög og fleiri. Það e
lausnir til í þjóðfélaginu, en oft þarf að benda
framkvæma,“ segir hún.
Nauðsynlegt að hver sé ekki að
vinna að þessum málum í sínu horn
Jón segir ekki einsdæmi að leitað sé til ráðu
með málefni einstaklinga sem erfitt sé að finn
fyrir. „Þetta er ekki einsdæmi, þótt það haf
hörmulegra atburða í þessu tilfelli,“ segir J
fimmtudag framdi geðsjúkur maður, sem hv
inni á stofnun, morð. „Mjög erfið vandamál varð
staklinga koma upp þar sem öflugur bakstuðn
mikilvægur og ráðuneytin þurfa kannski öll að
Nauðsynlegt er að hver sé ekki að vinna að þe
horni,“ segir Jón.
„Þetta er alvarlegt mál sem þarfnast skoð
veit að lögregla og starfsmenn Fangelsisstofnu
áhyggjur af þessum málum, sérstaklega af tiltek
staklingum,“ segir Sólveig og bætir við að hún
nokkru haldið fund með landlækni og fulltrúum
reglunni í Reykjavík þar sem farið var yfir þessi
Má telja líklegt að þessum hugmyndum verð
tekið í félagsmálaráðuneytinu þar sem samþy
gærmorgun, að sögn Páls Péturssonar félags
herra, að leggja fé til samstarfs ráðuneytanna
málefnum geðsjúkra.
Stuðnings- og aðgerðanefnd þriggja ráðuneyta verði komið
Hefði það hlutverk a
leysa bráðavandamá
MÁTTARSTÓLPAR MENNINGAR
Á LANDSBYGGÐINNI
Um þessar mundir stendur yfirsýningin „Rembrandt ogsamtímamenn hans“ á Lista-
safni Akureyrar. Þar má sjá verk frá
gullöld hollenskrar myndlistar, sem
fengin eru að láni frá Lettneska
heimslistasafninu í Ríga. Hannes
Sigurðsson, forstöðumaður lista-
safnsins, sagði í opnunarávarpi sínu
að „forstöðumaður safnsins, Daiga
Upeniece, vildi sýna í verki þann hlý-
hug sem Lettar bera til Íslendinga“
með því að lána verkin hingað til
lands, þar sem ríkisstjórn Íslands var
sú fyrsta til að viðurkenna Lettland
sem sjálfstætt ríki árið 1991.
Sýning á borð við þessa er tölu-
verður viðburður í myndlistarlífinu
hér á landi, ekki síst með tilliti til
þess að frumkvæðið að henni kemur
frá Listasafninu á Akureyri, en fram
að þessu hafa sýningar á verðmætum
erlendum verkum einkum verið í söl-
um hinna stærri listasafna í Reykja-
vík. Þetta er í fyrsta sinn sem verk
frá gullöld hollenskrar myndlistar
rekur á fjörur íslenskra listunnenda,
en verkin marka tímamót í hug-
myndasögu vestrænnar myndlistar.
Eins og Ólafur Gíslason fjallaði ítar-
lega um í grein í Lesbók er sýningin
var opnuð 14. september sl., hverfð-
ust verk hollensku meistaranna ekki
um „trúarlega hrifningu og upplifun“
líkt og verk ítalskra myndlistar-
manna, heldur reyndu þeir að „lýsa
yfirborði heimsins og kortleggja það í
þágu hreinnar sjónrænnar þekking-
ar“. Um leið hófu þeir þá sjónrænu
rannsókn á umhverfinu og sambandi
einstaklingsins við það, sem enn í dag
er undirstaða allrar skapandi mynd-
rænnar tjáningar.
Starf Listasafns Akureyrar undan-
farin misseri hefur mótast af metnaði
og hugmyndaríkri sýningarstjórn, en
sem dæmi um það má nefna að fyrr í
sumar var þar eftirtektarverð sýning
frá hinu Konunglega fagurlistasafni
Jórdaníu, undir heitinu „Milli goð-
sagnar og veruleika – nútímalist frá
arabaheiminum“. Markmið þeirrar
sýningar var m.a. að „veita [íslensku
þjóðinni] örlitla innsýn inn í arabíska
nútímalist sem vonandi stuðlar að því
að opna gluggann í átt að menningu
okkar og mannlífi“, eins og Wijdan
Ali, doktor í íslamskri myndlist, orð-
aði það í grein sem birtist hér í
blaðinu í lok júlí. Með þessum sýn-
ingum hefur Listasafn Akureyrar
sýnt og sannað að máttarstólpar
menningarinnar eru ekki einvörð-
ungu á höfuðborgarsvæðinu. Þvert á
móti geta þær stofnanir sem sinna
menningarhlutverki á landsbyggð-
inni blómstrað á eigin forsendum og
veitt umsvifameiri menningarstofn-
unum í Reykjavík áhugaverða sam-
keppni með metnaðarfullu starfi.
ÖRYGGI SJÓMANNA
Öryggisvika sjómanna stendur yfirþessa dagana. Hún hófst á al-
þjóðlegum siglingadegi Alþjóðasigl-
ingamálastofnunar á fimmtudag og í
dag verður blásið til björgunaræf-
inga í sem flestum íslenskum skipum.
Sjávarútvegur hefur verið undir-
staða íslensks efnahagslífs um langan
aldur, en hafið hefur einnig heimt
sinn toll af Íslendingum og verður
aldrei of langt gengið í að tryggja ör-
yggi sjómanna.
Alvarlegum sjóslysum hefur fækk-
að mjög á undanförnum árum og má
þar bæði benda á framfarir í örygg-
isbúnaði og betri skipakost en áður.
Ekki er þó allt sem sýnist. Um þessar
mundir lætur nærri að tilkynnt sé um
eitt slys á sjó á dag til Trygginga-
stofnunar og er þar bæði um að ræða
minni- og meiriháttar slys, og eru þó
ekki öll slys tilkynnt. Í samantekt í
tilefni af slysavikunni í Morgun-
blaðinu sunnudaginn 22. september
kom fram að fjöldi banaslysa á hafi
úti væri afar breytilegur. Á þessu ári
hafa þegar farist tveir sjómenn í einu
slysi, sex menn fórust í þremur skips-
köðum í fyrra og samtals fórust þrír
menn árið þar á undan.
„Við þurfum að standa saman svo
fækka megi slysum á sjó sem eru allt-
of mörg þótt segja megi að þeim hafi
fækkað um nær helming á undanförn-
um tíu árum,“ segir Hilmar Snorra-
son, skólastjóri Slysavarnaskóla sjó-
manna og skipstjóri, í samtali í
áðurnefndri úttekt Morgunblaðsins.
Þar er einnig talað við Jón Björns-
son, skipverja á Kaldbaki EA, sem
lýsir því hvernig slys sem hann lenti í
gerbreytti viðhorfi áhafnarinnar til
öryggismála. Jón var að vinna á dekki
við að skipta um svonefnda grandara
eða stálvíra, sem eru fremst á botn-
vörpunni, þegar vírinn slóst í hann og
dró hann útbyrðis.
„Skipsfélagar mínir hafa sagt mér
að sú þekking, sem þeir hafi fengið í
skólanum, hafi verið það eina sem
komist hefði að í kollinum á þeim þeg-
ar ég datt í sjóinn,“ segir hann. „Nú
væri komið að því að þeir þyrftu að
nýta sér þekkinguna.“
Jón þurfti að bíða í 10 til 20 mín-
útur í fimm gráða heitum sjónum:
„Ég var alltaf viss um að strákarnir
myndu bjarga mér úr sjónum. Þeir
sáu þegar ég fór út með vírnum og
gerðu allt rétt.“
Jón segist ekki hafa verið í flotgalla
eins og hann hafi átt að vera, en eftir
þetta atvik hafi þeim tilmælum verið
beint til allra að nota flotgalla „og
finnst öllum það sjálfsagt, sérstak-
lega eftir það sem kom fyrir mig,
enda virðist sem eitthvað þurfi alltaf
að koma fyrir til að vekja menn til
umhugsunar“.
Saga Jóns Björnssonar er ekkert
einsdæmi, en hún sýnir best hversu
mikilvægt það er að búnaður sé í lagi
og kunnáttan til að nota hann sé fyrir
hendi. Þegar mikið liggur við getur
ráðið úrslitum að áhöfn skips viti
hvernig eigi að bregðast við. Því ber
að fagna þeirri áherslu, sem lögð er á
öryggi sjómanna í þessari viku og
vona að þessu átaki verði fylgt eftir af
sama kappi og því er ýtt úr vör.