Morgunblaðið - 26.10.2002, Page 28

NEYTENDUR
28 LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
www.sagamedica.com
eykur orku, þrek og
vellíðan
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
|

Y
D
D
A

N
M
0
7
1
2
6
/s
ia
.i
s
Angelica
Matthías Eggertsson,
ritstjóri Freys:
„Síðustu árin hefur dregið úr
vinnuþreki mínu. Mér datt því í
hug að reyna Angelicu jurtaveig.
Fljótlega kom í ljós að með því
að nota hana jókst þrek mitt
áþreifanlega. Eftir nokkurn tíma
komst ég upp á lag með að nota
jurtaveigina einkum þegar mikið
liggur við að þrek mitt dugi. Slík
notkun hefur reynst mér vel.“
Angelica fæst í apótekum,
heilsuvörubúðum
og heilsuhornum matvöruverslana.
Mig langaði til að spyrja um vanda-
mál sem ég hef verið að glíma við.
Þannig er, að ég hef verið að fá einhver
köst þar sem ég finn fyrir svima, hjart-
að slær og slær og ég held að ég sé að fá
hjartaáfall. Ég hef í kjölfar þessa farið
til læknis og á bráðamóttökuna en þar
er mér sagt að þetta sé einhverskonar
kvíðakast og ekkert sé að mér lík-
amlega. Er þetta mjög þekkt í sálfræð-
inni og er hægt að leita til sálfræðinga
með svona vandamál?
SVAR Fyrst til að svaraspurningu þinni, þá er
þetta vel þekkt vandamál innan sál-
fræðilegrar meðferðar og mjög eðli-
legt að leitast eftir sálfræðilegri með-
ferð við þessum vanda. Það sem þú
ert að lýsa hér svipar mjög til þess
sem nefnt hefur verið felmt-
ursröskun (Panic disorder). Felmt-
ursröskun virðist, samkvæmt ís-
lenskri rannsókn, hrjá 1,7% fólks og
þar af helmingi fleiri konur en karla.
Vandamálið lýsir sér í því að ein-
staklingur fær skyndileg kvíðaköst
þar sem viðkomandi getur upplifað
að hann jafnvel sé að missa vitið eða
deyja. Hjá sumum eru þessi köst
tengd ákveðnum aðstæðum eða at-
burðum en hjá öðrum virðast köstin
ekki tengjast neinum sérstökum að-
stæðum eða atburðum. Köstin ein-
kennast af mjög miklum kvíða og al-
gengast er að köstin standi yfir í
nokkrar mínútur en geta þó í sumum
tilfellum varað í nokkrar klukku-
stundir. Líkamlegu einkenni felmt-
urs eru meðal annars: andnauð, köfn-
unartilfinning, skjálfti, hraður
hjartsláttur, sviti, ógleði, verkur fyrir
brjósti, og doði. Auk þess er algengt,
þegar fólk fær kvíðakast, að fólk ótt-
ist að það sé að missa stjórn á sér,
óttist að það sé að ganga af göflunum
eða óttist jafnvel að það sé að deyja,
svo eitthvað sé nefnt. Það er, viðkom-
andi túlkar einkennin sem alvarleg
líkamleg veikindi eða geðtruflanir.
Fólk með felmtursröskun óttast yf-
irfleitt mjög, eftir fyrsta kvíðakastið,
að það muni upplifa fleiri kvíðaköst
og hefur áhyggjur af því hvað gerist í
þeim kvíðaköstum (nokkurs konar
kvíði fyrir kvíðanum). Einstaklingur
sem hefur upplifað kvíðaköst verður
oft ofurnæmur á líkamleg viðbrögð
sín. Þetta veldur því að þeir taka eftir
líkamlegum einkennum kvíðans
(hraður hjartsláttur, skjálfti, o.s.frv.)
þegar þau birtast í það litlum mæli að
aðrir myndu ekki verða varir við þau.
Þeir sem þjást af felmtursröskun
eru auk þess mun líklegri en aðrir til
að túlka líkamleg viðbrögð á nei-
kvæðan hátt og meira að segja mun
líklegri en þeir sem þjást af annars
konar kvíða, eins og t.d. félagsfælni.
Einkennin magnast þar af leiðandi
oft upp í vítahring þar sem líkamlegu
einkennin og kvíðinn magna upp
hugsanirnar um að eitthvað hræði-
legt sé að gerast og svo koll af kolli
upp í vítahring hugsana og tilfinn-
inga. Einstaklingurinn gerir sér
sjaldnast grein fyrir því að það eru
hugsanirnar sem magna upp kvíð-
ann. Gott dæmi um þetta er þegar
kvíðinn er að magnast og það á sér
stað utanaðkomandi truflanir eins og
t.d. ef síminn hringir, þá virðist sem
truflunin, sem símhringingin hefur í
för með sér, stoppi skyndilega nei-
kvæðu hugsanirnar og stöðvi því
kvíðakastið.
Þegar á líður þróar einstaklingur
með felmtursröskun með sér ýmsar
öryggishegðanir (t.d. til að forðast
hjartaáfall) eins og að draga úr lík-
amsrækt, og annarri hreyfingu. Við-
komandi trúir því, af fullri einlægni,
að það séu þessar öryggisráðstafanir
sem koma í veg fyrir að hann/hún fái
raunverulegt hjartaáfall.
Hugræn atferlismeðferð hefur
verið þróuð töluvert til þess að takast
á við felmtursröskun og hefur þessi
aðferð sýnt mjög góðan árangur í
samanburði við aðrar meðferð-
arleiðir. Árangur af hugrænni atferl-
ismeðferð við felmtursröskun er
samkvæmt rannsóknum 71–94%, á
meðan sú leið að kenna aðeins slökun
sýnir árangur í 25–58% tilfella, og að
lokum sýnir stuðningmeðferð ein-
ungis 25% árangur. Þegar skoðaður
er samanburður á milli hugrænnar
atferlismeðferðar og lyfjameðferðar
má sjá að jafngóður árangur virðist
nást með báðum þessum meðferð-
arleiðum. Hins vegar virðist raunin
vera sú að þegar meðferð var lokið þá
var þeim einstaklingum, sem þegið
höfðu lyfjameðferð, mun hættara við
bakslagi, þ.e. 40% þeirra fengu aftur
slæm kvíðaköst, en aðeins 5% þeirra
sem þegið höfðu hugræna atferl-
ismeðferð fengu bakslag, þ.e. fengu
aftur slæm kvíðaköst.
Þar virðist sem hugræn atferl-
ismeðferð sýni bestan árangur og ár-
angurinn mun varanlegri en þegar
eingöngu er notast við lyfjameðferð,
sem er augljóslegra betra fyrir ein-
staklinginn og auk þess heilmikill
sparnaður fyrir þjóðfélagið.
Gangi þér vel.
Felmtursröskun
Eftir Björn Harðarson Lesendur
Morgun-
blaðsins
geta komið
spurningum
varðandi sál-
fræði-, félagsleg og vinnu-
tengd málefni til sérfræð-
inga á vegum persona.is.
Senda skal tölvupóst á
persona@persona.is og
verður svarið jafnframt
birt á persona.is.
Höfundur er sjálfstætt starfandi
sálfræðingur.
Íþróttafólk og fólk í megrun notar oft próteinríkfæðubótarefni í von um að auka vöðvamassa eða tilað viðhalda honum. Þessi duft, stykki og drykkirkoma oft í stað venjulegra máltíða, en þau eru dýr
og virkni þeirra umfram prótein úr mat má draga í efa.
Próteingæði fæðubótarefna eru ekki meiri en úr fæðunni,
enda er um að ræða venjuleg mjólkur- og sojaprótein sem
hafa verið brotin niður í stakar amínósýrur. Þannig pró-
tein hafa ekki neina kosti umfram prótein beint úr mat-
vælum og tryggja t.d. hvorki hraðara né betra frásog þar
sem líkaminn ræður almennt vel við meltingu próteina.
Einangraðar amínósýrur geta hins vegar valdið melting-
artruflunum, niðurgangi og magakrampa.
Ef vinsæl próteinstykki eru skoðuð má sjá að þau
veita engu meiri prótein en ein brauðsneið með osti og
glas af undanrennu eða fjörmjólk. Í próteinstykkinu er að auki sykur sem sam-
svarar um 8 sykurmolum en brauðmáltíðin inniheldur engan viðbættan sykur.
Nóg prótein í hollum mat
Það er engin ástæða fyrir íþróttafólk sem stundar kraftþjálfun að óttast pró-
teinskort þótt það sleppi fæðubótarefnum. Rannsóknir benda til að próteinþörf
við kraftþjálfun sé í mesta lagi um 1,7 g prótein á hvert kíló líkamsþyngdar á
dag og það hefur enga kosti að borða umframmagn próteina, þau nýtast ekki í
annað en orkuforða. Það er auðvelt að fá þetta prótein með venjulegum, hollum
mat. Fólk í megrun þarf heldur ekki að hafa áhyggjur af próteinum. Þegar fita
er minnkuð í fæðunni hækkar hlutfall próteina ósjálfrátt og því reynist auðvelt
að viðhalda vöðvamassanum með venjulegum mat.
Það eru tvær ástæður fyrir því að fólk ætti að hugsa sig um áður en það
ákveður að fá sér próteinfæðubót: Annars vegar þarf líkaminn ekki á öllu þessu
próteini að halda og það er dýrt. Hins vegar getur mikil próteinneysla verið
skaðleg heilsunni. Kalkútskilnaður með þvagi eykst og það getur haft áhrif á
beinþéttnina. Áhrifin á beinin eru enn meiri ef farið er í stífa megrun og saman
geta þessir þættir aukið hættuna á beinþynningu.
Að lokum er vert að hafa í huga að próteindrykkir og -stykki innihalda um-
talsverða orku, oft á bilinu 200–400 kcal og því mega fæstir við þeim sem viðbót
við matinn. Ef þau koma í staðinn fyrir mat dregur úr líkunum á fjölbreyttu
fæðuvali og ánægjunni af því að setjast niður til að njóta þessa að borða hollan
og góðan mat.
Dr. Alfons Ramel, rannsóknastofu í næringarfræði, HÍ.
 Frá Landlæknisembættinu
Heilsan í brennidepli
Þurfum við allt
þetta prótein?
Innihalda um-
talsverða orku
HEILSAN
Kjötvinnslufyrirtækið
Kjötbankinn átti tví-
tugsafmæli í september
sl. og hefur tekið geysi-
legum breytingum frá
því Guðgeir Einarsson
stofnaði fyrirtæki sitt í
litlu húsnæði í Kópavog-
inum árið 1982 ásamt
Kristni Jóhannessyni. Í
fyrstu voru þeir einu
starfsmenn Kjötbank-
ans og létu sér 45 fm
húsnæði nægja fyrir
framleiðslu á 40 tegund-
um af kjötvörum.
„Við stækkuðum fljót-
lega við okkur og fórum í 75 fm hús-
næði,“ rifjar Guðgeir upp. „Og
fannst það mikil stækkun,“ bætir
hann við. „Við unnum nánast allan
sólarhringinn og innleiddum ýmsar
nýjungar á þessum tíma. Við vorum
t.a.m. frumherjar á sviði hamborg-
aragerðar fyrir almennan markað.
Við keyptum sérstaka hamborgara-
mótunarvél, sem er í raun lífæð
þessa fyrirtækis,“ segir Guðgeir,
sem á 40 ára starfsafmæli í ár sem
kjötiðnaðarmaður.
Fyrirtækið stækkaði hratt og
flutti árið 1987 í 540 fm húsnæði á
Flatahrauni 27 í Hafnarfirði. Starfs-
menn eru nú 30 og vörunúmerin
hvorki fleiri né færri en 400. Helstu
viðskiptavinir Kjötbankans eru
McDonald’s, Argentína steikhús,
Hard Rock Café, Fjarðarkaup og
Hótel Saga.
„Vöxturinn í þessu fyrirtæki hefur
verið með ólíkindum undanfarin ár
og framleiðslan hefur aukist um 30%
milli ára,“ segir Guðgeir. Hann segir
viðskiptin við McDonald’s hafa
markað mikil tímamót í starfsemi
Kjötbankans ekki síst hvað varðar
gæðastjórnun og eftirlit. Með því að
Kjötbankinn sér McDonald’s stöðun-
um fyrir hamborgurum þarf fyrir-
tækið að standast alþjóðlegar gæða-
kröfur sem McDonald’s fylgir fast
eftir. Tvisvar á ári koma fulltrúar
þess í heimsókn í Kjötbankann og
taka út starfsemina frá toppi til táar.
„Það felur í sér endalausa sjálfs-
skoðun að vinna fyrir þessa aðila og
viðskiptin við þá settu okkur alveg í
nýjan gír. Það mætti líkja samstarf-
inu við þá við upprisu hvað snertir
áhuga og almenna sýn á veruleikann
á sviði matvælaframleiðslu.“
Kjötbankinn framleiðir nú kjöt-
vörur úr svína-, nauta- og lamba-
kjöti, en var fyrst eingöngu í nauta-
kjötinu. Ströngustu gæðakröfum er
fylgt við vinnslu á kjötvörunum og
sérmenntað starfsfólk er nánast í
hverju rúmi. Hjá fyrirtækinu starfa
14 faglærðir kjötiðnaðarmenn auk
tveggja matreiðslumanna og sjávar-
útvegsfræðings. „Við leggjum gríð-
arlega mikla áherslu á að byggja upp
þekkingu innan fyrirtækisins,“ segir
framkvæmdastjóri Kjötbankans,
Haraldur Á. Hjaltason rekstrar-
verkfræðingur.
Krefjandi verkefni
á hverjum degi
„Sérstaða okkar felst í vinnslu
nautakjöts fyrir veitingahúsin og
ekki síst fagmennsku á öllum sviðum
starfseminnar. Það mæta okkur
krefjandi verkefni á hverjum degi og
starfsfólkið okkar er að standa sig
mjög vel í harðnandi samkeppnisum-
hverfi. Velgengnin byggist því fyrst
og fremst á góðri liðsheild og sam-
vinnu. Ég held því að enginn þurfi að
kvíða framtíðinni á meðan frammi-
staðan er eins góð og raun ber vitni.
Það eru ótal tækifæri sem hægt er
að grípa enda er rífandi gangur á
matvælamarkaðnum og versluninni
almennt. Ef menn halda vöku sinni
má búast við bjartri framtíð. Það er
klárt mál að það verður pláss fyrir
svona sérhæfðar kjötvinnslur,“ segir
Haraldur.
Kjötbankinn hefur keypt annað
húsnæði í næsta húsi á Flatahrauni,
en hefur ekki ákveðið hvað verður
gert við það. „Það er hugsanlegt að
við förum í eldun eða bætum við
fleiri framleiðsluliðum. Nákvæm út-
færsla á húsnýtingunni liggur hins
vegar ekki fyrir.“
Árið 1993 var Kjötbankinn valinn
úr hópi 80 fyrirtækja í matvælaiðn-
aði til að hljóta viðurkenningu
Vinnueftirlits ríkisins fyrir gott
starfsumhverfi. Má þess geta að fyri-
tækið var eitt af fyrstu fyrirtækjun-
um í kjötiðnaði til að koma á innra
eftirlitskerfi (GÁMES) í samræmi
við alþjóðlega staðla árið 1995 og
stefnt er að ISO 2001 vottun innan
tveggja ára.
Félagsandinn er líka góður og
starfsmannafélag fyrirtækisins hef-
ur annast skipulagningu á uppákom-
um af ýmsu tagi, s.s. skemmtiferðum
innanlands og utan.
Morgunblaðið/Þorkell
Vinnslusalur Kjötbankans er hjarta fyrirtækisins en það framleiðir nú
kjötvörur úr svína-, nauta- og lambakjöti eftir ströngum gæðakröfum.
Guðgeir Einarsson, eigandi Kjötbankans, og
Haraldur Á. Hjaltason framkvæmdastjóri.
Áhersla á
fagmennsku á
öllum sviðum
Kjötbankinn í Hafnarfirði
fagnar 20 ára starfsafmæli sínu
Morgunblaðið/Þorkell
GAGNASAFN MORGUNBLAÐSINS
mbl.is