Morgunblaðið - 26.10.2002, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
sparaðu fé og fyrirhöfn
HINUM vestrænu þjóðum er það
flestum sammerkt að vilja stuðla að
nýsköpun og framþróun á sem flest-
um sviðum atvinnulífsins. Víðast
hvar er lögð mest rækt við þær
greinar sem vænta má að skili
mestri nýbreytni inn í atvinnulíf við-
komandi lands. Við Íslendingar höf-
um ekki setið auðum höndum í þess-
um efnum fremur en aðrir. Innlendir
og erlendir aðilar hafa varið gífur-
legum fjármunum á undanförnum
árum í margvísleg sprotafyrirtæki í
þeirri von að þau muni í tímans rás
leggja grunninn að nýsköpun ís-
lensks atvinnulífs. Það er kunnara
en frá þurfi að segja að þar hefur
verið horft sérstaklega til líftækni, í
þeirri trú að í þeirri grein séu fólgnir
hvað mestir framtíðarmöguleikar.
Hafa stjórnvöld lagt meira af mörk-
um til framþróunar í þeirri grein hér
á landi en fordæmi eru fyrir í öðrum
atvinnugreinum, en eitt höfuðmark-
mið með þeirri starfsemi sem nú er
stunduð hér á landi er að þróa lyf við
sjúkdómum sem hafa fram til þessa
verið taldir ólæknandi og bæta þau
úrræði sem eru til í dag. Líftæknin
er því að mati stjórnvalda ein bjart-
asta von íslensks atvinnulífs.
Gömul lyf – engin framþróun
Í ljósi þess sem hér hefur verið
rakið kemur spánskt fyrir sjónir að
lesa grein eftir Jón Kristjánsson,
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra, í Mbl. 22. október sl. Í grein-
inni gerir ráðherrann grein fyrir s.k.
grunnlyfjalista sem Alþjóðaheil-
brigðisstofnunin útbjó og setti fyrst
fram fyrir 25 árum. Telur ráð-
herrann samkvæmt greininni að
með því að binda trúss sitt við þenn-
an lista megi ná fram umtalsverðum
sparnaði í lyfjaútgjöldum hér á
landi. Eins og kemur fram í grein-
inni var listinn fyrst og fremst gerð-
ur til að bæta heilbrigðisþjónustu og
aðgengi að lyfjum í þróunarlöndum.
Hefur listinn vafalaust skilað tilætl-
uðum árangri hvað það varðar, enda
getur kostnaður við lyf numið bróð-
urparti heilbrigðisútgjalda hjá fá-
tækum þjóðum. Til upplýsingar má
nefna að hérlendis hafa útgjöld
Tryggingastofnunar vegna lyfja
numið um 9% af heilbrigðisútgjöld-
um sl. 2 ár.
Með því að hvetja til þess að
grunnlyfjalistanum verði veittur for-
gangur í íslenskri heilbrigðisþjón-
ustu er ráðherrann bæði að hvetja til
mismununar milli lyfja og þess að
sneitt verði hjá notkun bestu og nýj-
ustu lyfjanna. Þegar lyf er sett á
markað er það vegna þess að það
hefur nýja og betri virkni, leiðir til
minni aukaverkana eða er skjótvirk-
ara en það lyf sem það leysir af
hólmi.
Niðurstaðan yrði því fyrirkomulag
sem hindrar aðgang að mikilvægum
meðferðarúrræðum, dregur úr sam-
keppni og hvata til rannsókna og
þróunar nýrra lyfja.
Ný lyf – bætt lýðheilsa
Ekki verður annað skilið af orðum
ráðherrans en að það sé markmið
hans að draga sem mest úr notkun
nýrra lyfja hér á landi. Fram til
þessa höfum við Íslendingar hins
vegar borið gæfu til að nota þau
bestu fáanlegu lyf sem til eru. Mark-
miðið er að bæta heilsufar þjóðarinn-
ar og það gerum við með beitingu
sannprófaðra aðferða og er markviss
lyfjanotkun meðal öflugustu úrræða
heilbrigðisþjónustunnar. Meðferð
með nýju lyfi getur virst dýr ef hún
er tekin úr þjóðhagslegu samhengi
en gleymum ekki að ávinningur með-
ferðar sem fyrirbyggir, læknar eða
dregur úr einkennum, lendir að
mestu utan heilbrigðiskerfisins.
Í grein sinni minntist ráðherra á
afskráningar lyfja og taldi þær dæmi
um hækkandi lyfjakostnað. Til upp-
lýsingar skal nefnt að innlend lyfja-
fyrirtæki hafa tekið höndum saman
við Lyfjastofnun til að leysa þennan
vanda.
Eins dálks bókhald
Eitt stærsta vandamál íslensks
heilbrigðiskerfis er skortur á góðum
upplýsingum um þann ávinning sem
starfsemi þess skilar samfélaginu.
Annað dæmi um skort á réttum upp-
lýsingum er sú staðreynd að engar
réttar tölur eru til um heildarlyfja-
kostnað landsmanna. Er ekki rétt að
ráðuneytið geri gangskör í að afla
þeirra áður en ákvarðanir eru teknar
um framhaldið?
Umræða um lyfjamál, ekki síst á
opinberum vettvangi, ber þess merki
að einblínt er á beinan útlagðan
kostnað vegna lyfja. Engin könnun
er gerð á því hverju framþróun í
lyfjaiðnaðinum hefur skilað á móti
fyrir samfélagið. Það væri t.d. gam-
an að sjá útreikning á því hvaða
sparnaður hefur hlotist af því að nú
þarf ekki lengur að skera fólk upp
við magasári. Sá sjúkdómur er nú
læknaður með lyfjum og er fólk sem
þennan sjúkdóm fær fljótlega komið
á ný til vinnu.
Umræða um lyfjamál kemst ekki á
vitrænan grunn fyrr en þeir sem um
málið fjalla nálgast málið út frá báð-
um hliðum. Hér dugir ekkert eins
dálks bókhald. Hér gilda sömu lög-
mál og í bókhaldi almennt, bæði deb-
et- og kredithliðin verður að liggja
ljós fyrir til þess að unnt sé að meta
stöðu fyrirtækisins. Er þess vænst
að stjórnvöld leggi sitt af mörkum til
að snúa umræðunni í þá átt.
Lyf og lýðheilsa
Eftir Hjörleif
Þórarinsson
Höfundur er formaður lyfjahóps
Samtaka verslunarinnar – FÍS.
„Meðferð
með nýju lyfi
getur virst
dýr ef hún er
tekin úr
þjóðhagslegu
samhengi …“.
ÓLYGINN sagði mér, en blessað-
ur berðu mig ekki fyrir því var orðtak
Leitis-Gróu. Um langa hríð hefur
Gróa legið óbætt hjá garði, en ekki
lengur.
Stórskáldið Hallgrímur Helgason
skrifaði grein í Morgunblaðið á dög-
unum þar sem hann lýsti á drama-
tískan hátt hvernig Davíð Oddsson
gerði samsæri til að koma Baugi á
hausinn og Jóni Ásgeiri í tugthúsið.
Hlaupastrákar hjá forsætisráðherra
voru Jón Steinar Gunnlaugsson og
ríkislögreglustjóri. Afleiðingin var að
umræddur Jón Ásgeir græddi 8 millj-
arða. Af hverju á ég ekki svona óvini?
Til að kóróna yfirganginn og hrok-
ann leyfði Davíð sér að spyrja skáldið
hvað það hefði fyrir sér í ákærum á
hendur honum. Þetta var auðvitað
dæmalaus ósvífni. Skáld þurfa ekki að
standa fyrir máli sínu.
Karl Th. Birgisson er fram-
kvæmdastjóri Samfylkingarinnar.
Hann fægði silfrið hjá Agli Helgasyni
fyrir nokkru, hann hafði sögu að
segja, það var fullt af fólki sem var að
segja honum af því að Davíð Oddsson
ofsækti alla þá sem ekki væru honum
sammála.
Þegar framkvæmdastjóri Samfylk-
ingarinnar var beðinn um að nefna
dæmi var svarið efnislega það sama
og hjá Gróu forðum, ólyginn sagði
mér.
Mörður Árnason tekur þátt í próf-
kjöri Samfylkingarinnar í Reykjavík,
hann var í Kastljósi ríkissjónvarpsins
fyrir stuttu, þar talaði hann í hálf-
kveðnum vísum um ofsóknir Davíðs
Oddssonar og meintra skósveina hans
á hendur saklausu fólki. Öll ræða
Marðar var í takt við kvæði skáldsins
sem sagði;
Ef ætlarðu að svívirða saklausan mann,
þá segðu aldrei ákveðnar skammir um hann,
en láttu það svona í veðrinu vaka,
þú vitir, að hann hafi unnið til saka.
Einn kunnasti álitsgjafi í íslenskum
fjölmiðlum heitir Ásgeir Friðgeirs-
son, hann ritstýrir vefmiðlinum
Pressan.is og er nú að berjast í próf-
kjöri Samfylkingarinnar. Ég hef
stundum furðað mig á kjaftasögunum
sem plantað er á Pressunni.
Dæmi um þær er fréttin um að
kvikmyndagerðarmaðurinn Baltasar
Kormákur hafi verið kallaður á teppið
hjá Davíð vegna þess að Balti talaði
illa um kvótakerfið. Síðar var fréttin
sögð úr lausu lofti gripin og hún dreg-
in til baka. Tilgangurinn virðist ein-
göngu sá að skrökva og bæta með því
kubb í þá mynd sem þessir ærukæru
Samfylkingarmenn eru að búa til.
Þeir eru að hanna almenningsálit.
Gróa á Leiti getur litið stolt upp úr
gröf sinni, hún hefur eignast flokk.
Ólyginn
sagði mér
Eftir Hrafnkel A.
Jónsson
Höfundur er héraðsskjalavörður
á Egilsstöðum.
„Þeir eru að
hanna al-
mennings-
álit.“
DÓMSMÁLARÁÐUNEYTIÐ
hefur vakið máls á hugsanlegri nauð-
syn þess að stofna leyniþjónustu hér á
landi. Ríkislögreglustjóri segir að það
sé alger óþarfi. Kannski er það rétt,
því það er þegar til leyniþjónusta á Ís-
landi. Íslenska lögreglan er svo upp-
lýsingafælin, að jafnvel Umferðar-
deild hennar er leyniþjónusta útaf
fyrir sig. Það er nokkuð sama hvað
gerist í landinu „lögreglan verst allra
frétta“. Tökum sem dæmi frétt sem
var á baksíðu Morgunblaðsins föstu-
daginn 18. október. Þar var sagt frá
því að ekið hefði verið á gangandi veg-
faranda í Akraseli í Breiðholti. Og:
„Lögreglan í Reykjavík, vildi á sama
tíma ekki gefa frekari upplýsingar
um slysið.“ Um síðustu helgi urðu á
þessum slóðum stympingar með ung-
lingum. Ég veit ekki hvort eitthvert
samband var þarna á milli. En ef svo
var held ég að það þýði ósköp lítið fyr-
ir lögregluna að reyna að halda því
leyndu. Þeir vita sem við kemur. Og
ef ekkert samband var, af hverju í
ósköpunum er þetta þá leyndarmál? Í
öllum lýðræðislegum nágrannaríkj-
um okkar leggur lögreglan mikla
áherslu á að upplýsa þegnana um
gang mála. Í stórum málum eru
haldnir blaðamannafundir daglega,
jafnvel oft á dag, til þess að upplýsa
fólk um hvernig gengur, hvað er að
gerast. Hér á landi er þessu öðruvísi
farið.
Það er hérumbil sama um hvað er
spurt, það er engar upplýsingar að
hafa.
Þessi KGB-stefna yrði aldrei liðin í
öðrum Evrópuríkjum.
Ég hef í áratuga starfi sem blaða-
maður, átt mjög gott samstarf við lög-
regluna. Ég var löggufréttaritari
bæði á Mogganum og Vísi, fyrir
margt löngu. Þar kynntist ég mönn-
um eins og Hauki Guðmundssyni,
Nirði Snæhólm, og fleirum og fleir-
um. Þeir sögðu mér alltaf nýjustu
fréttir. Stundum var eitthvað í ein-
hverju máli sem þeir vildu ekki að
bærist út strax. Þeir sögðu mér frá
því og ég beið með að setja fram þær
upplýsingar þartil ég fékk grænt ljós
frá þeim. Á þetta samstarf bar aldrei
skugga.
Mínar tilfinningar til okkar ágætu
lögregluþjóna eru hlýhugur, virðing
og þakklæti fyrir hvernig þeir vinna
erfitt og oft hættulegt starf sitt.
Mér finnst hinsvegar, í dag, að það
hafi orðið mikil breyting til hins
verra, í samskiptum fjölmiðla og lög-
reglu. Mér dettur ekki í hug að þetta
sé lögregluþjónum að kenna. Ég hef
verið á „vettvangi“ atburða og spjall-
að við þá. Undantekningalaust hafa
þeir tekið mér vingjarnlega og kurt-
eislega. Sömuleiðis, og ekki síður, lög-
regluþjónar á landsbyggðinni, sem
við hringjum í á hverjum degi. Þeir
segja okkur óhikað nýjustu fréttir úr
sínu umdæmi.
Í höfuðborginni virðast lögreglu-
þjónar hinsvegar háðir ströngum
reglum um upplýsingagjöf. Þeir mega
ekki segja neitt. Því langar mig til
þess að spyrja lögreglustjóra lýðveld-
is og borgar: Af hverju alla þessa
leynd? Hvað er að því að vaktstjórar
gefi upplýsingar, eins og í gamla
daga? Eða bara sá sem er með dag-
bókina? Lögreglan er óendanlega
mikilvæg í okkar þjóðfélagi. Það er
líka óendanlega mikilvægt að það ríki
traust milli almennings og lögreglu.
Skoðanakannanir sýna að þjóðin ber
mikið traust til sinna lögreglumanna.
Yfirstjórnin á ekki að rýra það traust
með því að gera hana að leynilöggu.
Leynilögga
Eftir Óla Tynes „Meðan um-
ferðardeild
lögreglunnar
er starfandi,
er alger
óþarfi að stofna leyni-
þjónustu á Íslandi.“
Höfundur er fréttamaður.
KRISTINN H. Gunnarsson, for-
maður þingflokks Framsóknar-
flokksins og sambýlismaður aðstoð-
arkonu heilbrigðisráðherra vænir
mig um pólitískan ofstopa í grein í
Morgunblaðinu í gær, 24 október.
Mér finnst það dálítið skondið í ljósi
þess að ég hef hvorki verið viðriðin
pólitík né rekist í stjórnmálaflokki
sökum vanhæfi að dansa eftir flokks-
línum. Einnig hef ég ætíð talist
fremur prúð og kurteis að eðlisfari.
En sé ég virkilega með pólitískan of-
stopa er það ærið umhugsunarefni
hvers vegna dagfarsprútt fólk eins
og ég skuli allt í einu umturnast.
Inntak greinar minnar hefur
greinilega farið fyrir ofan garð og
neðan hjá Kristni. Hann sér bara
stóryrði og fúkyrðaflaum um fram-
sóknarmenn. Einhvern tíma hefði
það kætt hann. Ég ætla mér ekki að
túlka greinina fyrir hann en finn mig
knúna til að drepa á nokkur atriði.
Ég geri hvergi lítið úr Sigríði Snæ-
björnsdóttur í grein minni enda hef
ég enga ástæðu til þess. Ég segi
hvergi að hún sé “pólitískur gæð-
ingur Framsóknarflokksins eins og
Kristinn heldur fram. Hann hefði
þurft að lesa greinina betur. En ég
stend við þau orð mín að hún sé gæð-
ingur ráðherra, hvar í flokki sem
hún kann að standa. Ef Kristni
finnst felast lítilsvirðing í því þá er
það hans túlkun, ekki mín. Ég stend
líka við þá skoðun mína – þó svo eðli
málsins samkvæmt eigi ég í erfið-
leikum með að sanna það – að búið
hafi verið að ráðstafa stöðunni áður
en hún var auglýst. Það mætti ef til
vill velta fyrir sér hvers vegna mað-
ur fær slíka flugu í höfuðið. Ætli það
sé bara vegna þess að manni finnist
svo notalegt að fá flugur í höfuðið? Í
grein minni bendi ég á að allir
stjórnarmenn í stjórn Heilbrigðis-
stofnunar Suðurnesja, að undan-
skildum fulltrúa ráðherra, hafi
greitt Skúla Thoroddsen atkvæði
sem hæfari umsækjanda. Skyldi það
hafa verið tilviljun ein að mót-
atkvæðið kæmi frá fulltrúa ráð-
herra? Vissulega hafa heimamenn
ekki forgang að störfum á vegum
ríkisins en ég áskil mér fullan rétt til
að hafa skoðun á byggðamálum og
það er beinlínis rangt hjá Kristni að
ég hafi helst talið búsetuna Skúla til
tekna. En spyrja má hvers vegna
gengið er framhjá hæfum einstak-
lingi í heimabyggð. Ég vísa því alfar-
ið á bug að greinin mín hafi verið
ómálefnaleg. Dæmið um Finn Ing-
ólfsson sannar hið gagnstæða. Það
var nefnt sem sóðalegt og siðlaust
dæmi um svindl og svínarí í opinber-
um stöðuveitingum. Það er kjarninn
í grein minni. Hvort sem Kristni lík-
ar það betur eða verr virðist valdið
vera spillandi í eðli sínu og er þar
enginn stjórnamálaflokkur undan-
skilinn.Mér finnst umhugsunarefni
hversu mikill munur virðist á veru-
leikaskynjun valdhafa og almenn-
ings í þessu landi. Í augum valdhaf-
anna er keisarinn ekki bara klæddur
heldur uppábúinn meðan hann
stendur berstrípaður í augum al-
mennings.
Kristni svarað
Eftir Jórunni
Tómasdóttur
„Hvort sem
Kristni líkar
það betur
eða verr
virðist vald-
ið vera spillandi í eðli
sínu …“.
Höfundur er kennari við
Fjölbrautaskóla Suðurnesja.
Bankastræti 3, s. 551 3635
Póstkröfusendum
BIODROGA
snyrtivörur
unnar úr lífrænt
ræktuðum jurtum