Morgunblaðið - 26.10.2002, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 2002 31
GABRÍELA Friðriksdóttir mynd-
listarmaður heldur einkasýningu á
neðri hæð Gerðarsafns sem nefnist
Operazione dramatica og verður
opnuð í dag kl. 15. Á sýningunni er
fjöldi verka en þar má sjá dæmi um
þá ólíku miðla sem Gabríela hefur
unnið með, þ.e. skúlptúra, ljóðverk,
myndbandsverk, innsetningu, ljós-
myndaverk og málverk. Gabríela
segir verkin tengjast mjög því sem
hún hefur verið að fást við að und-
anförnu þar sem könnun á endi-
mörkum fegurðarinnar er megin
verkefnið. „Ég byrjaði í raun dálítið
útópískt, með fegurð og glans, en er
búin að losa mig við ákveðna hluti,
sem hafa verið fallegir við fyrstu
sýn, en ekki virkað áfram. Það er
ekki hægt að segja að ég fylgi hinni
heilsteyptu módernísku fagurfræði,
henni má frekar lýsa sem nokkurs
konar fagurfræði ljótleikans,“ segir
Gabríela þar sem við stöndum og
horfum á nokkra af hinum þrjátíu
skúlptúrum sem hún sýnir í norður-
hluta salarins. Um er að ræða verk
unnin úr gifsi, vafningum ýmiskon-
ar og lífrænum efnum, og má segja
að verkin myndi nokkurs konar
vanskapnaði, aumkunarverðar ver-
ur sem eru mitt á milli þess að vera
mennskar og dýrslegar, lifandi og
liðnar. „Í skúlptúrunum er t.d. verið
að spyrja ákveðinna spurninga um
styttuna,“ heldur Gabríela áfram.
„Styttan er í raun mjög erfitt form,
og er mjög sterk krafa um það í dag
að ryðja henni úr vegi. Ég vil hins
vegar ekki sleppa hendinni af stytt-
unni sem formi, og eru skúlptúr-
arnir t.d. allir á sínum hefðbundna
stöpli.“ Gabríela segir það ákveðna
tilhneigingu hjá sér að vinna á jaðri
hins hlutbundna og hins óhlut-
bundna, um leið og hún sjálf sé í
mikilli togstreitu milli þess að hríf-
ast af hefðbundnum formum s.s.
fögrum ljóðum eða málverkum og
að hafna þeim og fara út fyrir þau.
„Skúlptúrarnir, ljóðverkið og mál-
verkin eru t.d. öll þannig að áhorf-
andinn gæti farið að greina myndir
og fígúrur, en það er þó alveg á
mörkunum. Það er í raun spurning
hvort maður vill lesa myndir úr
verkunum, og skapast þarna ákveð-
in togstreita sem ég reyni að ná
fram.“
Dramatík þar sem ekkert er
Þetta er þriðja sýning Gabríelu á
listrænum aðgerðum eða „operazi-
one“. Hinar voru Operazione Rom-
antica og Operazione Poetica, en
ljóðverkið, sem sýnt er í litlu rými
inn af aðalsalnum á neðri hæð Gerð-
arsafns, er framhald af síðarnefnda
aðgerðaverkinu. En hvað á Gabríela
við með aðgerðum? „Aðgerð er ein-
faldlega rétta orðið til að lýsa minni
listsköpun. Þar legg ég ekki upp
með fyrirfram skipulagt verkefni,
heldur byrja ég bara og verður
verkið til í gegnum það ferli. Lista-
verkið er síðan sú tilfinning sem að-
gerðin býr til. Í verkunum reyni ég í
raun að búa til einhvers konar geð-
mengi, eitthvert samsafn augna-
blika, hugsana og tilfinninga. Verk-
in eru því nokkurs konar
uppstoppanir á hugmyndum, og er
ég því í nokkurs konar krufning-
arvinnu. Margir myndu kannski
lýsa þessari vinnu sem ferli, en mér
finnst hugtakið aðgerð eiga betur
við, því ég er alveg ofan í efniviðn-
um, subbast í honum og fæ slett-
urnar á mig.“
Ljósmyndaverkið Operazione
Pane er skemmtilegt dæmi um að-
gerðir Gabríelu. Um er að ræða
myndröð, sem sýnir listamanninn
fara höndum um deigklump, sem
verður smám saman að óvæntri fíg-
úru sem síðan er rannsökuð enn
nánar með nokkurs konar skurð-
aðgerð sem lokið er snyrtilega í
seríunni. „Með því að nota þessa
latnesk/ítölsku titla finnst mér ég
gefa verkunum skírskotun til krufn-
ingarvísindanna, en um leið hafa
titlarnir rómantískan blæ.“
Í eigin lýsingu á skúlptúrunum
notar Gabríela hugtakið líkneski og
spyr blaðamaður hvort þarna sé
ekki komið hugtak sem lýsi hinum
grótesku skúlptúrum betur en orðið
stytta. „Jú, í raun, ef við lítum á
verkin sem uppstoppanir á hug-
myndum, eða nokkurs konar fryst-
ingar á hugmyndum, eru þau í raun
nokkurs konar lík eða múmíur.“
Blaðamaður minnir Gabríelu á
titil sýningarinnar sem þýða mætti
sem dramatískar aðgerðir. En er
eitthvað dramatískt við þessi lík-
neski? „Líf manns getur verið ofsa-
lega dramatískt eða rómantísk, á
meðan það er í raun ekkert. Maður
getur verið að fara í gegnum ótrú-
legar sveiflur í rómantík og drama-
tík, en lífið heldur bara áfram sinn
vanagang, það heldur bara áfram án
nokkurra átaka. Kannski er listin
þessi dramatík þar sem ekkert er.“
Sýningin stendur til sunnudags-
ins 10. nóvember. Gerðarsafn er op-
ið alla daga nema mánudaga kl. 11–
17.
Upp-
stoppað-
ar hug-
myndir
Gabríela Friðriksdóttir myndlistarmaður bregður sér hér í hlutverk
líkneskja sinna á sýningunni í Gerðarsafni í Kópavogi.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
ÞAÐ gerist ekki á hverjum degi að ný sálmalög
bætist í menningarsjóð þjóðarinnar en nú ger-
ist það og ekki bara eitt heldur fjögur í einu. Á
Tónlistardögum Dómkirkjunnar sem hefjast
með tónleikum í Dómkirkjunni kl. 16 í dag,
frumflytur Dómkórinn lögin fjögur eftir jafn-
mörg tónskáld við sálma sem lengi hafa verið í
sálmabók kirkjunnar og sumir jafnvel dottið
þaðan út, en öðlast nú nýtt líf á nýrri öld.
Marteinn H. Friðriksson dómorganisti segir
að lögin fjögur séu ekki sálmalög í hefðbundn-
um skilningi, heldur gætu þau komið í stað
sálma við kirkjuathafnir. „Þetta eru lög sem
auðvelt er að æfa og flytja, og auðvelt að koma
að. Lögin eru jafn mismunandi og tónskáldin,
en öll yndisleg. Við finnum það að þetta eru nú-
tíma höfundar, en textarnir eru eftir Hallgrím
Pétursson og úr sálmabókinni.“
Þetta er í 21. sinn sem Tónlistardagar Dóm-
kirkjunnar eru haldnir og segir Marteinn að í
upphafi hafi verið tekin ákvörðun um tvo fasta
liði, að bjóða gestum, annaðhvort íslenskum
eða erlendum, og að panta nýtt tónverk í hvert
sinn.
„Tónskáld eru yfirleitt mjög dugleg að
semja kirkjutónlist. Ég er alltaf jafn undrandi
á því hvað það eru mörg tónskáld í þessu litla
þjóðfélagi. Það eru svo margir tilbúnir til að
koma fram, að spila eða semja tónlist. Þetta er
stórkostlegt; – eins og að búa með hópi lista-
manna. Það er mikið samið af kirkjutónlist og
kirkjan er líka farin að leita til tónskálda og
panta verk. Við viljum líka trúa því að okkar
framtak hafi smitað útfrá sér. Við þekkjum það
úr Skálholti og fleiri stöðum, að kórstjórar og
organistar eru að biðja tónskál um eitthvað
nýtt. Tónskáldum finnst líka gott að hafa ein-
hverja sérstaka hópa að semja fyrir. Það setur
ákveðinn ramma utan um það sem þau gera, og
tónlistarfólkið hefur meiri ánægju af því. Það
þarf að vera endurnýjun – þetta er eins og
kryddið í matnum – það er ekki bara hægt að
flytja það sem er sígilt og fallegt og auðvelt að
hlusta á. Við viljum líka hafa eitthvað sem þarf
að hafa meira fyrir.“ Marteinn segir að mörg
mjög góð verk hafi verið samin fyrir Tónlist-
ardaga Dómkirkjunnar allt frá upphafi, og
mörg þeirra eru reglulega á dagskrá kórsins.
„Eins og gengur þykir manni misvænt um
þessi börn sín, en öll eru þau yndisleg. Kórinn
hefur alltaf tekið nýju verkunum mjög vel, og
það hefur verið mjög gaman að æfa þau. Ég
var nú svolítið hræddur í fyrra, því þá vorum
við með verk fyrir kór og rafhljóð. Þetta var
mjög nýstárlegt, en kórinn lagði sig fram og
fyrir það var ég mjög þakklátur. Verkin sem
við erum með núna eru talsvert auðveldari.“
Tónskáldin sem brugðust ljúfmannlega við
beiðni um tónverk nú, eru Bára Grímsdóttir,
sem valdi sálminn Hver sem að reisir hæga
byggð eftir Einar Sigurðsson frá Heydölum;
Hildigunnur Rúnarsdóttir, sem semur við
gamalt vers eftir ókunnan höfund, Tunga mín,
vertu treg ei á; Jón Hlöðver Áskelsson, sem
leitaði í smiðju Páls Jónssonar prests á Völlum
og fann þar sálminn Eilíf, dýrleg, æðsta vera
og Snorri Sigfús Birgisson, sem valdi Lofgjörð
eftir Hallgrím Pétursson til að semja lag við. Á
tónleikunum í dag verður einnig flutt tónlist
eftir Pál Ísólfsson og Jóhannes Brahms. Dag-
inn eftir verða tónleikar Dómkórsins þar sem
kórinn flytur efnisskrá sem kórinn söng í kóra-
keppni í Bangor á Írlandi í vor. Þá vann Dóm-
kórinn fyrstu verðlaun í riðli kirkjutónlistar.
Marteinn segir kórakeppnina í Bangor mjög
merkilega. „Þetta er yndislegt lítið kóramót,
en það var lítill kirkjukór þar sem vildi sameina
kaþólikka og mótmælendur með því að bjóða
til sín kórum bæði kaþólskra og lúterskra söfn-
uða. Smátt og smátt hefur kórunum fjölgað, og
koma nú lengra að, eins og við.“ Á þessum tón-
leikum verður einnig flutt mótettan Der Geist
hilft unser Schwachheit auf eftir Bach. Hilmar
Örn Agnarsson organisti og kórstjóri heldur
orgeltónleika í Dómkirkjunni þriðjudaginn 5.
nóvember kl. 20.30 og tónleikar verða sunnu-
daginn 10. nóvember kl. 17 með Barnakór
Biskupstungna undir stjórn Hilmars Arnar og
Barnakór Dómkirkjunnar, sem Kristín Vals-
dóttir stjórnar. Lokatónleikar verða haldnir í
Hallgrímskirkju 17. nóvember þar sem flutt
verður kantatan St. Nicholas eftir Benjamin
Britten. Í því verki syngur Dómkórinn ásamt
Skólakór Kársness sem Þórunn Björnsdóttir
stjórnar. Einsöngvari er Garðar Thor Cortes
og einnig syngja 4 drengir úr Kársnesskórn-
um, kammerhljómsveit leikur, konsertmeistari
er Auður Hafsteinsdóttir en Marteinn stjórn-
ar. Þetta stórbrotna tónverk flutti Dómkórinn
fyrir 14 árum í Háteigskirkju en að þessu sinni
sækir kórinn heim nágranna sinn, Hallgríms-
kirkju, þar sem flutningur verksins kallar á
stóra kirkju. Gestir Tónlistardaganna eru
Garðar Thor Cortes og tónskáldin fjögur, en
tvö þeirra koma lengra að til að verða við frum-
flutning á verkum sínum.
Fjögur sálmalög frum-
flutt á Tónlistardögum
Dómkirkjunnar í dag
Morgunblaðið/Golli
Marteinn H. Friðriksson dómorganisti og
stjórnandi á tónleikunum í dag.
TENGI (All about ties) er heiti á
samsýningu sjö myndlistarmanna
sem opnuð verður í Galleríi Skugga á
Hverfisgötu 39 í dag kl. 17. Þrír ís-
lenskir listamenn og fjórir japanskir
eiga verk á sýningunni.
Listamennirnir tengjast allir á
einn eða annan hátt. Sumir kynntust
þegar þeir voru við nám í MHÍ og
aðrir þegar þeir voru við nám í
Chelsea College of Art and Design
og Goldsmith College í London á ár-
unum 1997–1999. Þar að auki hafa
tveir numið við CCA, Center for
Contemporary Art, í Japan.
Listamennirnir eru: Kazz Sas-
aguchi, sem hefur unnið mikið í rými
en fjallar núna um konuna, kyn-
þokka og snyrtivörur; Marta Val-
geirsdóttir sem vinnur með rými í
víðasta skilningi bæði ytra rými og
innra og það hvernig tíminn verkar á
það, auk þess sem henni eru hug-
leiknir snertifletir vísinda og lista;
Ólöf Björnsdóttir kannar með mynd-
list sinni gjarnan aðstæður sem allir
þekkja og skoðar hvað gerist þegar
óvissuþætti er hleypt inn í þær.
Þetta geta verið svona hálfsjálfsævi-
söguleg verk og óvissan er oftar en
ekki Ólöf sjálf; Saki Satom hefur
verið að rannsaka hegðun manneskj-
unnar og á hvaða hátt hún er tekin
sem gefin við hinar ýmsu kringum-
stæður s.s. á brautarstöð eða í lyftu.
Á sýningunni verður Saki með
myndbandsverk; Hideatsu Shiba
málar með olíu á striga eftir mynd-
um sem hann finnur á heimasíðum
áhugaljósmyndara á Netinu: Yuko
og Kenji Konagaya eru hjón sem
vinna með sitt nánasta umhverfi og
sína nánustu; Þóroddur Bjarnason
hefur áhuga á umhverfi sínu og veltir
á sýningunni fyrir sér heimi mynd-
listar og fjármála.
Sýningin er styrkt af Íslensk-jap-
anska félaginu, japanska sendi-
ráðinu og menntamálaráðuneytinu.
Henni lýkur 10. nóvember.
Galleríið er opið alla daga nema
mánudaga kl. 13–17.
Japanskir og ís-
lenskir myndlistar-
menn í Skugga
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Marta Valgeirsdóttir og Ólöf Björnsdóttir vinna að uppsetningu í Skugga.
FYRSTU áskriftartónleikar Tón-
listarfélags Ísafjarðar á starfs-
árinu verða í dag kl. 17 í Hömrum.
Það eru þær Bryndís Halla Gylfa-
dóttir sellóleikari og Steinunn
Birna Ragnarsdóttir píanóleikari
sem flytja sónötu fyrir píanó og
selló op. 102 nr. 2 í D-dúr eftir
Beethoven, Sónöta nr. 1 í d-moll
eftir Debussy, Sónöta fyrir píanó
og selló op. 38 í e-moll eftir
Brahms, Nocturne í cís-moll eftir
Chopin og Adios Nonino eftir
tangótónskáldið Astor Piazzolla.
Bryndís Halla sem er leiðandi
sellóleikari við Sinfóníuhljómsveit
Íslands og Steinunn Birna eiga að
baki langt og farsælt samstarf og
halda upp á það um þessar mund-
ir.
Bryndís Halla og Stein-
unn Birna í Hömrum