Morgunblaðið - 05.02.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
KKI sér fyrir endann
á þeim margþættu
viðburðum á sviði
myndlista sem stóru
heimssöfnin hafa boð-
ið upp á mörg undanfarin ár, auk
mikils fjölda einstakra í minni
borgum. Frekar um stigmagnandi
aukningu að ræða, jafnframt
stækka listakaupstefnur, fjölgar og
vaxandi fjöldi stímir á þær sem og
aðra mikilsverða listviðburði. Þá
herma stóru uppboðshúsin frá met-
sölum á jafnt eldri sem nýrri tíma
list, og vekur mestu athyglina, að
einstök verk þekktra listamanna
hafa verið slegin á allt að ferföldu
matsverði. Margoft langt yfir al-
mennu matsverði sem er yfirleitt
nærri lagi, hins vegar mun sjaldnar
undir.
Markaður-
inn hefur
verið
traustari en
oft áður
þrátt fyrir
11. september og óstöðugt efna-
hagsástand í heiminum, en menn
halda þó frekar að sér höndum þá
svo er komið vegna stríðsótta.
Þetta teljast nokkrar fréttir þegar
þess er gætt að um miklar fjár-
magnstilfærslur er jafnaðarlega að
ræða, alls óþekktar hér norður við
heimskautsbaug, eða frá hundruð-
um milljóna upp í nokkra milljarða.
Má vera ljóst að stórum annað mat
er lagt á verðmæti hugverka í út-
landinu, en hér í ‘fiskslorinu’, eins
og einn útgerðarmaðurinn nefndi
gullkistu þjóðarinnar svo smekk-
lega í blaðaviðtali um árið.
Í fyrstu vikupistlum mínum tel
ég rétt að víkja í hnotskurn að því
markverðasta á sýningavettvangi í
útlandinu sem og hér heima um
þessar mundir, af svo miklu að
taka í fyrra fallinu að við liggur að
ég tapi áttum. Er fyrir löngu á
þeim nótum, að farsælla muni að
hinir ferðaglöðu Íslendingar líti
betur í kringum sig í útlandinu, þar
sem af ofgnótt er að taka en flytja
ófullkomið brotabrot hingað með
ærnum tilkostnaði. Getum seint
orðið samkeppnisfærir á alþjóða-
vísu á þessu sviði þegar um mikils-
verðari listaverk er að ræða. Þau
hanga hins vegar hundruðum og
þúsundum saman í söfnum stór-
borga og miðað við aðsókn á þau,
allt að 4–6 milljónir borgandi gesta
árlega á hin stærstu, hlýtur eftir
einhverju að vera að slægjast. Bor-
in von að upplýstum ferðalöngum
hugnist að sjá nokkur og á stund-
um fjölfölduð smáverk hér, frekar
en banana í íslenzkum gróðurhús-
um, hafa enda gnótt í næsta ná-
grenni á sínum heimaslóðum. Á
tímum heimsvæðingar hafa slíkir
hins vegar aldrei verið jafn for-
vitnir um staðbundin sérkenni á
ferðum sínum hvað sem allri um-
ræðu um list án landamæra snertir.
Aftur skal vísað til þess, að bógar
módernismans leituðu síður eftir
sporgöngumönnum sínum í útland-
inu, þannig má lengi minnast þess,
að Picasso hreifst einkum af mál-
aranum L.A. Ring í Danmörku, og
enski myndhöggvarinn Henry
Moore var hrifnastur af styttu eftir
Gustav Vigeland við ráðhúsið í Ósló
(!), innlendum núlistamönnum til
furðu og sárrar gremju, og svo má
lengi telja. Annars er kjörorðið list
án landamæra meira en hálfrar
aldar gömul tugga og í upphafi
voru kenningasmiðirnir háværastir
í París. En grannt skoðað var það
óskhyggjan um Parísarskólann sem
nafla heimsins, og aðrar þjóðir sem
viðhengi hans. Sami draugur ríður
húsum um stórveldi listarinnar í
dag, þeim að sjálfsögðu óblandin
ánægja að vita aðra á fullu við að
þvo af sér þjóðernið í þessum efn-
um, falla í þeirra föðurlega faðm.
Skyldi ekki, svona eins og gerist í
þeirra ranni, viturlegast að líta út
um gluggann heima, rækta stað-
bundin sérkenni og halda þeim ein-
arðlega fram? Þau alstaðar jafn
mikilvæg í dag og í gær í ljósi þess
að nútíðin er fljótandi hugtak, verð-
ur fortíð. Hvað sem öllum alþjóða-
straumum og fræðikenningum líð-
ur, hermir öll listasagan að hið
staðbundna hefur jafnaðarlega síð-
asta orðið, en hvorugt getur án
hins verið …
A
f öllum stórborgum
Evrópu er styst til
London, rétt bæjarleið
eins og menn orðuðu
það fyrrum eða um og
yfir þriggja tíma flug. Þar hafa
menn byrjað árið með braki hvað
listsýningar áhrærir, tóku annars
forskot er líða tók á síðasta ár með
því að opna stórmerkilega sýningu
í Listakademíunni við Piccadilly-
stræti, 16. nóvember. Um að ræða
list Aztekaríkisins sem stofnað var
á fjórtándu öld á Tenochtitlán-
svæðinu þar sem nú er Mexíkó, og
blómstraði þar til Spánverjar
rústuðu það 200 árum seinna –
stendur til 4. apríl. Nýopnuð sýn-
ing á verkum Feneyjamálarans
Tizians í Þjóðlistasafninu við Traf-
algartorg mun án efa veita henni
mikla samkeppni, – til 18. maí.
Heimsviðburður sem heldur áfram
í Prado, Madrid, þar sem sýningin
verður opnuð 9. júní og stendur til
7. september. Þá má nefna fleira
augnakonfekt svo sem sýningu á
300 þrykkjum Albrechts Dürer á
British Museum, – til 23. mars.
Giorgio de Chirico, goðsagan um
Ariadne frá Naxos, dóttur Mínosar
konungs á Krít, teikningar, mál-
verk, skúlptúrar, Estoríska safnið á
ítalskri nútímalist, Canonburytorgi
39, – til 13. apríl. Frá Constable til
Delacroix, 100 málverk, Tate
Brittain, Millbank, – til 11. maí.
Max Beckmann, 75 málverk, einnig
skúlptúrar, þrykkmyndir og riss,
Tate Modern Bankside, – til 5. maí.
Á sama stað verður opnuð sýningin
Days Like These, annar þríæring-
ur ungra enskra listamanna 27.
febrúar og lýkur 26. maí. Núlista-
fólki skal sérstaklega bent á sýn-
ingu hinnar fjölhæfu en skammlífu
amerísku listakonu Evu Hesse
(1936–1970), á sama stað, – til 9.
mars, og myndbandainnsetningu
Tyrkjans Kutlug Ataman í Ser-
pentín-listhúsinu, Kensingtongarði,
– til 16. mars. Loks ber að nefna
sýningu á ljósmyndum Davids
Baileys á Portrett-safninu við norð-
urenda Þjóðlistasafnsins og sam-
antekt er bregður ljósi á ævi
Byrons, málverk, ljósmyndir og
ýmsar heimildir, – til 16. febrúar.
Þetta er stór skammtur og er þó
einungis tæpt á því helsta og eng-
inn skyldi fara frá London án þess
að hafa litið inn í Victoria og Al-
bert-safnið ásamt Náttúrusögu- og
Vísindasafninu í nágrenninu, hafi
hann ekki gert það áður.
– Þá er sömuleiðis ekki nema
bæjarleið frá London til Parísar
eftir tilkomu Ermarsundshraðlest-
arinnar. Þar minnist Borgarlista-
safnið við breiðgötu Wilsons for-
seta 125 ára fæðingarafmælis
Rússans Kasimirs Malewitsch
(1878–1935), með sýningu á verkum
í eigu Ríkislistasafnsins í Amst-
erdam, – til 15. apríl. Á sama stað
er sýning á 200 myndverkum
Francis Picabia (1879–1953), – til
16. mars, sér ekki fyrir endann á
uppgangi þessara tveggja gjörólíku
myndlistarmanna. Einnig marg-
miðlunarlistamanninum Steve
McQuen (f. 1969), – til 31. mars. Þá
ber að nefna sýningu er bregða
skal ljósi á bakgrunn ritmeistarans
Rolands Barthes á Pompidou-lista-
miðstöðinni; myndverk eftir Louise
Bourgeoise, Pieter Saenredam,
Giuseppe Arcimboldo, Piet Mondr-
ian, Cy Twombly, Wilhelm von
Gloeden o.fl., – til 10. mars. Á sama
stað er sýning á teikningum Otto
Dix, til 31. mars. Þá er sýning á
verkum súrrealistans René
Magritte á Jeu de Paume við Con-
cordetorg, – til 9. júní, og á Lúx-
emborgarsafninu er yfirlitssýning á
myndverkum Amedo Modiglianis, –
til 2. mars.
Væri ekki gráupplagt að huga að
menningarferðum til þessara
borga, hægt að fljúga heim um
París eða jafnvel fara til Brüssel í
bakaleiðinni til London og líta inn á
Þjóðlista- og Nútímalistasöfnin sem
eru hlið við hlið og fá háa einkunn
mína?
S
vo stiklað sé á stóru er
sýning á ríkidæmi rúss-
nesku Stroganoff-fjöl-
skyldunnar á Ríkislista-
safninu í Amsterdam, til
21. apríl. Berlín býður að vanda
upp á fjölmarga myndlistarviðburði
svo sem Eftir flóðin, sýning á 140
meistaraverkum frá málverkasafn-
inu í Dresden, í Gamla safninu,
Alte Museum, Lustgarten, – til 28.
febrúar. Ljósið kemur nú úr norðri,
æskustíll í Finnlandi frá því um
1900. Yfir 250 málverk, húsgögn og
textílar, Bröhan-safnið, Charlotten-
borg, – til 2. mars. Kasimir
Malewitsch: Suprematismus, 60
málverk, teikningar og hlutir,
Deutsche Guggenheim, Unter den
Linden 13–15, – til 27. apríl. Mann-
eskjur, tímar, rými – fornleifaupp-
gröftur í Þýskalandi sl. 25 ár (5.000
hlutir!), Martin Gropius Bau, Nied-
erkirchenstrasse 7, – til 30. mars.
Einnig sýning á 300 uppköstum
kvikmyndaarkitektsins Ken
Adams; James Bond – Hollywood-
Berlin – sjónrænn kvikmyndaarki-
tektúr, – til 24. febrúar.
Japanir hafa sem aldrei áður
streymt til Evrópu og dreift sér um
evrópsk listasöfn, en þeim er það
ekki nóg, einkum er safnið í Kyoto
athafnasamt um að miðla heimslist-
inni. Gleymi seint áhuganum er
skein úr augum sýningargesta á
mikilli van Gogh-sýningu þar fyrir
nokkrum árum og hve gott var að
skoða myndirnar í yfirþyrmandi
mannfjöldanum, tillitssemin ein-
stök. Og til að dýpka skilning sinn
á Niðurlöndum, fengu þeir í hinni
gömlu höfuðborg Japans til sín
sýningu á 47 meistaraverkum Rem-
brandts á síðasta ári. Hún vakti
ekki síður gríðarlega athygli og nú
er hún komin til Frankfurt ásamt
fjórum myndum til viðbótar og er
uppi á Städel. Borgarlistasafninu,
Schaumainkai 63, – til 11. maí.
O
fanskráð er einungis
brotabrot af myndlist-
arviðburðum á megin-
landinu, sem eru svo
að segja í kallfæri við
okkur við Dumbshaf, þakkað veri
flugsamgöngum, og svo er mögu-
legt að nálgast þá á tölvunni. Hins
vegar borin von að skjárinn verði
nokkurn tíma samkeppnisfær við
staðbundna lifunina, kemst líkast
til aldrei nær því en að vera um-
búðirnar utan um konfektkassann.
Rýmið er nú á þrotum og ég ekki
kominn á innlendan vettvang, en
hér tel ég Handritasýninguna í
Þjóðmenningarhúsi stærsta listvið-
burðinn. Varpar ljósi á hve bókverk
er mikil listgrein, jafnframt hin
fjölþætta kalligrafía, formræn
stærðarhlutföll og lýsingin sem
fylgir. Rennir líka stoðum undir þá
sannfæringu mína að íslenzk list sé
jafngömul landnáminu. Annað mál
að sígildi módernisminn, táknsæið,
rómantíkin og fleiri hræringar
meginlandsins náðu ekki fótfestu
hér á landi fyrr en um aldamótin
1900.
Handritasýningin er þungur
áfellisdómur yfir íslenzkri þjóð fyr-
ir að hafa ekki ræktað sjálfan sjón-
menntaarfinn betur, einnig bóka-
þjóðina fyrir að hafa ekki hugað
meir að hinni fornu listgrein bók-
verki …
Víðsjá – vettvangskönnun listviðburða
Tizian (1477?–1576): Isabella d’Este, eiginkona markgreifans
af Mantua. Þjóðlistasafnið í London.
Meistaraverk leirsmíðalistar: Aztekastríðsmaður í arnarlíki, með hendur,
fætur, vængi og klær, 170 cm að hæð. Royal Academy.
Lýstir upphafsstafir í Flateyjarbók.
SJÓNSPEGILL
Eftir Braga
Ásgeirsson
bragia@itn.is