Morgunblaðið - 05.02.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SAMNINGUR ríkisins við kúa-
bændur gildir til ágústloka árið 2005
en hins vegar renna samningar um
opinbera verðlagningu á heildsölu-
stigi út rúmlega ári fyrr eða í lok
júni árið 2004. Sem kunnugt er hefur
samkeppnisráð beint þeim tilmælum
til landbúnaðarráðherra að hann
beiti sér fyrir því að heildsöluverð-
lagning á búvöru verði gefin frjáls
svo fljótt sem auðið er og eigi síðar
en um mitt ár 2004.
Kúabændur þrýsta á um að und-
irbúningsvinna vegna nýs samnings
verði hafin sem fyrst þannig að
menn verði tilbúnir til þess að hefja
eiginlega stefnumörkun og samn-
ingavinnu strax að loknum kosning-
um. Ályktun þessa efnis var m.a.
samþykkt á aðalfundi Félags kúa-
bænda á Suðurlandi fyrir skömmu.
Nokkuð ljóst þykir að ekki verði
teknar stefnumarkandi ákvarðanir
fyrir kosningar í vor en kúabændur
telja engu að síður mikilvægt að
hefja samningsundirbúning fyrir
kosningarnar þannig að menn geti
mætt með uppbrettar ermar á
hausti komanda. Við upphaf samn-
ingagerðar árið 1997 var haft ákveð-
ið samstarf við aðila vinnumarkaðar-
ins og var skipaður sérstakur
starfshópur til þess að meta stöðuna.
Enginn slíkur starfshópur mun hafa
verið skipaður nú þótt bændur telji
það vera orðið tímabært.
Segja núverandi kerfi virka vel
Kúabændur telja almennt að nú-
verandi samningur hafi gefist vel og
það skipulag sem verið hafi í mjólk-
urframleiðslu síðastliðinn áratug
hafi skilað afar góðum árangri.
Framleitt sé það sem markaðurinn
þarf á hverjum tíma og ekki umfram
það; öfugt við t.d. í kindakjötsfram-
leiðslu sé birgðasöfnun ekki vanda-
mál og þá hafi einnig náðst fram
töluverð hagræðing í greininni.
Stuðningur við mjólkurfram-
leiðslu hér á landi er algerlega
markaðstengdur, þ.e. beinn fram-
leiðslutengdur stuðningur sem er
mjög gagnsær og einfaldur, öfugt
við það sem tíðkast víða annars stað-
ar.
Þrátt fyrir þetta er margt sem
bendir til þess að erfitt kunni að vera
að framlengja samninga við kúa-
bændur algerlega í óbreyttri mynd.
Hvers vegna? Jú, þótt stuðning-
urinn sé einfaldur og gagnsær telst
hann um leið vera markaðstruflandi
og flest bendir til þess að ein megin-
niðurstaðan í næstu samningalotu
Heimsviðskiptastofnunarinnar
(WTO) verði sú að draga þurfi veru-
lega úr markaðstruflandi stuðningi.
Niðurstaða WTO ekki ljós fyrr
en í fyrsta lagi árið 2005
Ekki er gert ráð fyrir að samn-
ingalotu Heimsviðskiptastofnunar-
innar (WTO) verði lokið fyrr en í
fyrsta lagi árið 2005 og því þarf
væntanlega að ganga frá nýjum
samningi án þess að samningsnið-
urstöður WTO liggi fyrir og það mun
væntanlega gera alla samningsvinnu
erfiðari en ella enda alþjóðasamn-
ingar af þessu tagi sá grunnur sem
reisa þarf innlenda samninga á.
Þótt draga eigi úr markaðstrufl-
andi stuðningi táknar það ekki endi-
lega að menn neyðist til þess að
skera stuðning stórlega niður en vilji
menn halda í hann verða þeir vænt-
anlega að finna honum annað form.
Þetta hefur Evrópusambandið t.d.
verið að gera í æ ríkari mæli. Það má
því gera því skóna að niðurstaða al-
þjóðasamninga muni
þrengja mjög möguleika stjórn-
valda hér á landi til þess að halda
stuðningi við mjólkurframleiðslu í
óbreyttu formi.
Það er auðvitað ómögulegt að spá
fyrir um hver endanleg niðurstaða
verður en það virðist vissulega vera
hætta á að menn geti þurft, hvort
sem þeim líkar það betur eða verr,
að fórna tiltölulega einföldu og gagn-
sæju stuðningskerfi á altari annars
og kannski ómarkvissara og flókn-
ara kerfis.
Nýr búvörusamningur ekki
gerður fyrir kosningar
Viðræður eru að hefjast um gerð nýs bú-
vörusamnings við kúabændur. Það er mat
Arnórs Gísla Ólafssonar að erfitt geti orðið
að framlengja eldri samning óbreyttan
vegna nýrrar samningalotu WTO.
arnorg@mbl.is
„BEINI framleiðslutengdi
stuðningurinn eins og í mjólk-
urframleiðslu er lang-
markvissasta notkun peninga
til þess að
lækka verð til
neytenda,“
segir Þórólfur
Sveinsson,
formaður
Lands-
sambands
kúabænda.
„Þannig að
við erum ekki
hressir með
að þurfa ef til
vill að skipta yfir í annað form
þar sem ábati neytenda verður
allur óljósari. Ég er alveg
sannfærður um það að hið
góða samstarf sem við höfum
átt við aðila vinnumarkaðar-
ins þann áratug sem liðinn er
frá kerfisbreytingunni er að
nokkru leyti því að þakka að
stuðningurinn við mjólk-
urframleiðslu er nær alger-
lega gagnsær. Það liggur al-
veg fyrir að hver einasta
króna sem varið er til þessa
málaflokks kemur neytendum
til góða í lækkuðu vöruverði.
Þetta er einfaldasta og gagn-
sæjasta stuðningskerfi við
landbúnaðinn í Evrópu,“ segir
Þórólfur Sveinsson.
Kerfi sem
hefur virkað
Þórólfur
Sveinsson
JAFNRÉTTISNEFND Framsókn-
arflokks í samvinnu við Lands-
samband framsóknarkvenna (LFK)
stóð á mánudag fyrir ráðstefnu í
Norræna húsinu með yfirskriftinni:
Hleypa konur körlum inn? Fyrr-
nefndir aðilar vildu með ráðstefn-
unni benda á mikilvægi þess að
stjórnmálaflokkar settu sér jafnrétt-
isáætlanir og að mikilvægt sé að
nýta hugmyndafræði samþættingar
í flokksstarfi. Á ráðstefnunni var
einnig fjallað um möguleika karla til
þess að sinna fjölskyldu og heim-
ilisstörfum og samþættingu fjöl-
skyldulífs og atvinnulífs.
Una María Óskarsdóttir, uppeld-
is- og menntunarfræðingur og for-
maður LFK, sagði athyglisvert að
opna umræðu um það hvernig konur
þurfa að geta hliðrað til á heimili til
þess að hleypa körlunum inn á
stjórnvölinn þar. „Við konur erum
oft að passa upp á að hlutirnir séu
gerðir „rétt“ og þess vegna hleypa
margar okkar körlum ekki inn. Auð-
vitað er skynsamlegt fyrir hvern og
einn að læra af þeim sem kann, en
við konur þurfum samt sem áður að
passa okkur á því að gagnrýna karl-
ana okkar ekki of mikið fyrir það að
þeir geri hlutina e.t.v. eitthvað öðru-
vísi en við. Markmiðið er að verkið
verði unnið og síðast en ekki síst að
börnin finni virkilega að bæði pabbi
og mamma hrósi þeim og elski þau
eins og þau eru. Það er ekkert óeðli-
legt að konur vilji að karlar taki
meiri þátt í uppeldi barnanna og
heimilisstörfunum. Það er mikilvægt
fyrir börnin að pabbarnir ali þau líka
upp því þeir eru mikilvægar fyr-
irmyndir og auðvitað er það líka
mikilvægt fyrir aukið jafnrétti. Með
aukinni þátttöku karla í uppeldi
barna og heimilisstörfum fá konur
þar að auki kærkominn tíma til
dæmis til þess að sinna stjórn-
málum,“ segir Una María. Hún
bendir ennfremur á að lög um fæð-
ingarorlof karla hafa mjög jákvæð
áhrif á þessi mál. Með þeim gefst
feðrum gott tækifæri til þess að
kynnast börnunum sínum strax í
frumbernsku og það gæti aukið líkur
á að tengsl feðra og barna verði
sterkari en menn þekkja í dag. Það
er börnum alveg eins mikilvægt að
eiga föður að fyrirmynd og móður og
því skiptir einnig miklu að viðhorf al-
mennings og atvinnurekenda verði í
ríkari mæli þannig að það sé t.d.
sjálfsagt mál að feður séu heima
þegar börnin verða veik.
Reka sig á glerþak
Ingólfur V. Gíslason hélt tölu um
hvernig valdastöðunni er háttað á
heimili og eftirfarandi er brot úr
henni: „Í stuttu máli vil ég því halda
því fram að karlar á heimili sínu reki
sig á svipað glerþak og konur á
vinnumarkaði telja sig hafa orðið
varar við. Það er allt í lagi að hleypa
körlunum á stig millistjórnunar og
„hæfilegrar“ ábyrgðar. Þeir eru
ágætir í að þvo upp, þurrka af og
elda þar sem ekki er veruleg hætta á
að hlutirnir verði öðruvísi en þeir
eiga að vera. En þegar kemur hins
vegar að því sem skiptir einhverju
verulegu máli, fötunum og börn-
unum þá er ástæðulaust að hleypa
þeim eitthvað af stað. Þá axlar kon-
an ábyrgðina og tekur ákvarð-
anirnar. Þær óttast að ef þær ekki
skipuleggja innkaupin, þrifin, fjöl-
skylduheimsóknirnar, þvottinn og
annað í heimilislífinu þá verði það
ekki gert. Meðvitað eða ómeðvitað
vilja margar konur hafa miðlæga
stöðu í fjölskyldum, stöðu sem sú
sem hefur alla þræðina í hendi sér.
Og sérstaklega á þetta við um börn-
in.“
Steinunn Hjartardóttir flutti síð-
an erindi um samþættingu atvinnu-
lífs og heimilislífs og þar kemur
fram að samþættingin hefur beinst
meira að konum en samkvæmt Unu
ætti hún í raun að beinast meira að
körlum.
Á ráðstefnunni var einnig rætt um
stefnu flokksins í jafnréttismálum.
„Framsóknarflokkurinn hefur unnið
mjög lengi að jafnréttismálum og
bjó til jafnréttisáætlun fyrstur
flokka, árið 1996. Á tímabili var
flokkurinn með þrjá kvenráðherra.
Það eru konur í fyrsta sæti í helm-
ingi kjördæmanna fyrir næstu kosn-
ingar, konur eru með 47% hlut í
fyrstu fjórum sætunum á móti 53%
hlut karla. Þetta hefur enginn leikið
eftir okkur og við erum auðvitað
mjög stolt af því,“ segir Una María.
Fjallað um möguleika karla
til að sinna fjölskyldunni
Morgunblaðið/Árni SæbergIngólfur V. Gíslason flytur erindi sitt. Una María Óskarsdóttir fylgist með.
MARGRÉT Hallgrímsdóttir þjóð-
minjavörður fagnar fyrirhuguðum
vísindaleiðangri hollenskra prófess-
ora og nemenda til landsins og áhuga
þeirra á íslenskum torfbyggingum.
Hún segir mikilvægt að leiðangurinn
verði í fullu samráði við Þjóðminja-
safnið þar sem til standi að rannsaka
m.a. friðlýstar byggingar í umsjá
safnsins. Vonast hún til þess að nið-
urstöðurnar nýtist Þjóðminjasafninu
í framhaldinu.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær áformar hópur eðlis-
fræðisprófessora og nemenda þeirra
við tækniháskólann í Eindhoven í
Hollandi að koma til Íslands næsta
haust til að rannsaka torfbæi og
-kirkjur. Áform eru uppi um að
skoða Byggðasafnið á Skógum, Ár-
bæjarsafn, bænhúsið á Núpsstað og
Hofskirkju í Öræfum. Hyggst hóp-
urinn einkum mæla endurómun, lýs-
ingu og rakastig í byggingunum og
hefur m.a. notið aðstoðar fyrirtæk-
isins Philips við undirbúning farar-
innar.
Margrét segir það ánægjulegt að
fram eigi að fara mælingar á bæn-
húsinu á Núpsstað og í Hofskirkju í
Öræfum. Hún segist einnig ætla að
vekja athygli Hollendinganna á bæn-
um Keldum á Rangárvöllum.
„Ef rannsóknirnar bæta þekkingu
okkar á þessum minjum er ekkert
annað en gott um það að segja.
Tækninni við þessar rannsóknir hef-
ur fleygt fram á síðustu árum og
raunvísindi eru meira að koma inn í
rannsóknir á fornleifum og minjum
almennt,“ segir Margrét.
Einstakir bæir á heimsvísu
Þjóðminjavörður segir að lands-
menn geri sér ekki alltaf grein fyrir
því hve mikilvægar minjar íslensku
torfbæirnir séu í alþjóðlegu sam-
hengi. Margrét segir það hafa m.a.
komið fram í máli erlendra sérfræð-
inga sem starfa við heimsminjaskrá
UNESCO að íslensku torfbæirnir
séu einstakir á heimsvísu.
Þjóðminjavörður
Vonandi
nýtast nið-
urstöðurn-
ar okkur
SAMÞYKKT var á sjóðfélagafundi
Lífeyrissjóðs lækna 30. janúar sl. að
lækka áunnin lífeyrisréttindi sjóð-
félaga um 9% frá og með 1. febrúar
2003.
Þetta er í fyrsta sinn í sögu sjóðs-
ins sem réttindi eru skert en þau
hafa hins vegar þrisvar verið aukin
frá 1997 um alls rúmlega 60%, að því
er fram kemur í fréttatilkynningu
frá lífeyrissjóðnum.
Eftir þessar breytingar sýnir
tryggingafræðileg úttekt að heildar-
skuldbindingar eru 4% umfram
eignir sjóðsins.
Raunávöxtun hefur verið
neikvæð síðustu þrjú ár
Raunávöxtun sjóðsins hefur verið
neikvæð síðustu þrjú árin, árið 2002
um -3,94% samkvæmt bráðabirgða-
uppgjöri. Erlendar eignir sjóðsins
rýrnuðu mikið á árinu vegna verð-
lækkana á hlutabréfamörkuðum og
hækkunar gengis íslensku krónunn-
ar. Lækkun á erlendum eignum varð
því 37%. Hins vegar skiluðu innlend-
ar eignir sjóðsins í skuldabréfum
10,7% og hlutabréf 17,6% nafnávöxt-
un. Meðalraunávöxtun sjóðsins síð-
ustu 5 árin er 2,4% og meðalraun-
ávöxtun síðustu 10 ára er 5,4%.
Lífeyrissjóður lækna
Ákveðið að
skerða
áunnin rétt-
indi um 9%
♦ ♦ ♦