Morgunblaðið - 01.03.2003, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 LAUGARDAGUR 1. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
B
laðamenn þurfa að
hafa vit á mörgu.
Þeir þurfa að geta
skrifað um krabba-
meinsleit, kjaradeilu
flugumferðarstjóra, viðræður um
gerð nýs búvörusamnings, íbúða-
lánakerfið, endurskoðun EES-
samningsins, atvinnuleysi, breyt-
ingar á flugvallarskatti, fjármál
Reykjavíkurborgar, samgöngu-
áætlun, deilu sjóntækjafræðinga
og augnlækna, kynbundinn
launamun, óveður á Norðurlandi
og fleira og fleira.
Það er mis-
jafnt hversu
viðfangsefnin
eru flókin og
hversu langan
tíma það tek-
ur blaða-
manninn að skilja það sem hann á
að fjalla um. Það er t.d. mun auð-
veldara að skrifa um óveður á
Norðurlandi en um endurskoðun
EES-samningsins, en fréttir um
óveður og slys kalla samt á ná-
kvæm og vönduð vinnubrögð eins
og við aðra fréttaöflun.
Stundum fær blaðamaður í
hendur mál sem eru afar flókin.
Þá reynir á hæfni hans að skilja
málið og setja það þannig fram að
lesendur skilji það líka. Þetta get-
ur stundum verið þrautin þyngri.
Eitt af þessum flóknu málum,
sem mikið voru í fréttum á síð-
asta ári, er tilraun fimm stofn-
fjáreigenda í Sparisjóði Reykja-
víkur og nágrennis (SPRON) til
að kaupa stofnfé sjóðsins með
stuðningi Búnaðarbanka Íslands.
Það var kannski ekki auðvelt fyr-
ir lesendur, sem margir hverjir
áttu erfitt með að skilja hvað orð-
in „stofnfjáreigandi“ og „stofnfé“
þýddu, að skilja um hvað þetta
mál snerist. Og ég hef á tilfinn-
ingunni að eftir því sem meira var
skrifað um málið hafi það orðið
óskiljanlegra í huga margra.
Það er enn verið að skrifa um
anga þessa svokallaða SPRON-
máls. Síðustu vikur hefur einkum
verið deilt um kaup SPRON á
Frjálsa fjárfestingarbankanum
og hvort verðmat bankans hafi
verið eðlilegt.
25. janúar birtist í Morg-
unblaðinu frétt um það mál og
það er endurskoðunarfyrirtækið
Deloitte & Touche sem hefur orð-
ið.
„Forsendur D&T [Deloitte &
Touche] byggja á áætlaðri með-
alstöðu heildareigna FF [Frjálsa
fjárfestingarbankans] á árinu
2002 þegar búið er að taka tillit til
arðgreiðslna og lækkunar CAD-
hlutfalls. D&T telur að sú aðferð
að lækka CAD-hlutfallið gefi hag-
stæðari niðurstöðu fyrir eigendur
FF en að reikna með aukningu
lánsfjármögnunar. Að teknu tilliti
til þeirrar forsendu um fjár-
magnsskipan FF er óeðlilegt að
gera ráð fyrir því að vaxtamunur
haldist svo hár sem fram kemur í
athugasemdum KPMG [endur-
skoðunarfyrirtækis sem vann
skýrslu um málið].“
Til að skilja þessa tilvitnun
þurfa lesendur að skilja nokkur
orð sem eru kannski ekki algeng í
munni venjulegs fólks. Þessi erf-
iðu orð eru „meðalstaða heildar-
eigna“, „lánsfjármögnun“, „fjár-
magnsskipan“ og „vaxtamunur“,
en lykilatriðið er þó að skilja við
hvað er átt með „CAD-hlutfalli“.
Ekkert kemur fram í fréttinni
sem skýrir hvað er átt við með
CAD-hlutfalli.
Einhver kynni að ganga svo
langt að segja að þessi tilvitun
væri óskiljanleg. Þessu er ég ekki
endilega sammála; sérstaklega
ekki eftir að ég fékk í hendur
skýrslu um „Meðalkostnað ís-
lenskra grunnskóla: Nokkir
áhrifaþættir á þróun meðalkostn-
aðar“. Ég var beðinn að skrifa
frétt upp úr henni. Ég fór beint í
niðurstöðukaflann til að reyna að
átta mig á meginefni skýrsl-
unnar. Í niðurstöðukaflanum er
birt nokkuð flókin jafna eða líkan
og síðan segir, svona til skýr-
ingar:
„Tölurnar í svigum eru t-gildi.
Á þeim má sjá að öll punktamöt
eru marktæk nema helst fyrir ß³.
Vísbendingar fyrir heildarskýr-
ingarkraft líkansins eru líka góð-
ar. F-gildin staðfesta marktækni
á milli óháðra breyta og þeirra
háðu. Leiðrétt R² gefur til kynna
að tæp 75% af breytileika óháðu
breytunnar megi rekja til þessara
þriggja sem verður að teljast
nokkuð gott. Breusch Pagan
(B-P) próf gaf til kynna að ekki
væri um misdreifni að ræða, þar
sem nR² var innan viðunandi
marka (tafla 6.)
Samkvæmt líkani 1 þá hefur
1% aukning á nemendafjölda
0,27% lækkun á meðalkostnaði.
Að sama skapi hefur 1% aukning
á kennarahlutfalli 0,5% lækkun á
meðalkostnaði. Réttindakenn-
arahlutfall hefur ekki marktæk
áhrif á meðalkostnað.“
Rétt er að ítreka að þessi kafli
skýrslunnar, sem ég hef á tilfinn-
ingunni að sé að mörgu leyti vel
unnin, er tekinn upp úr nið-
urstöðukaflanum.
Ég er búinn að lesa talsvert í
þessari skýrslu, en ég verð að við-
urkenna að mér hefur ekki tekist
að skilja hana það vel að ég
treysti mér til að skrifa frétt um
niðurstöður hennar.
Það hlýtur að vera mikill kost-
ur ef sérfræðingur getur sett
flókin viðfangsefni fram á þann
máta að allir skilji. Oft eru hins
vegar sérfræðingar fyrst og
fremst að skrifa fyrir aðra sér-
fræðinga og því getur orðið erfitt
fyrir venjulegt fólk að skilja um
hvað málið snýst. Blaðamenn
geta hins vegar ekki skákað í því
skjólinu að þeir séu að skrifa fyrir
sérfræðinga. Þeir eru að skrifa
fyrir lesendur og þorri þeirra er
ekkert sérstaklega vel inni í mál-
um. Reynslan hefur kennt mér að
ef mér auðnast ekki að skilja við-
fangsefnið fer best á því að sleppa
því að skrifa frétt um það. Þess
vegna hefur engin frétt verið
skrifuð í Morgunblaðið um með-
alkostnað íslenskra grunnskóla.
Um CAD-
hlutfall og
marktækni
Þessi erfiðu orð eru „meðalstaða
heildareigna“, „lánsfjármögnun“, „fjár-
magnsskipan“ og „vaxtamunur“, en
lykilatriðið er þó að skilja við hvað er
átt með „CAD-hlutfalli“.
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
Í FRÉTTABLAÐINU hinn 30.
janúar 2003 eru birtar niðurstöður
könnunar meðal landsmanna þar
sem fram kemur að meirihluti
svarenda er mótfallinn frjálsum
innflutningi á lambakjöti. Ljóst er
að íslenskur landbúnaður er mikið
tilfinningamál fyrir marga Íslend-
inga. En vita þeir hinir sömu
hversu mikinn kostnað þeir bera af
því að halda uppi íslenskum land-
búnaði og hversu mikið þeir
myndu hagnast ef landbúnaðar-
kerfinu yrði breytt? Líklega ekki.
Ef Fréttablaðið hefði spurt
hvort neytendur vildu fá lamba-
kjötið 300 milljónum króna ódýr-
ara á ári og samtímis sjá hag þjóð-
arbúsins bættan um 2 milljarða
árlega hefðu svörin líklega orðið
önnur.
Frá upphafi árs 2002 hefur orðið
viðvarandi verðlækkun á grænmeti
á Íslandi. Sú lækkun er m.a. til
komin vegna afnáms tolla á
ákveðnar tegundir grænmetis. Til
að jafna samkeppnisstöðu ís-
lenskra grænmetisframleiðenda
gagnvart erlendum voru teknar
upp tímabundnar beingreiðslur til
þeirra.
Ef „grænmetisaðferðin“ er út-
færð á framleiðslu íslensks lamba-
kjöts, með t.d. átta ára aðlögunar-
tíma, verður ávinningur
þjóðarbúsins fyrrgreindir tveir
milljarðar árlega frá og með árinu
2011.
Er þetta framkvæmanlegt?
Svarið er já. Á þessu átta ára
tímabili fram til ársins 2010 yrði
umframkostnaður ríkisins um 4
milljarðar. Þessi umframkostnaður
fellur til tímabundið vegna aukinna
beingreiðslna til bænda, uppkaupa
á greiðslumarki og vegna framlags
til aukinnar gæðastýringar í sauð-
fjárrækt. Þannig er bændum gef-
inn góður aðlögunartími til end-
urskipulagningar og hagræðingar í
búrekstri áður en beingreiðslur til
þeirra falla alveg niður árið 2011.
Þó hér sé tekið dæmi um átta ára
aðlögun getur sá tími að sjálfsögðu
verið lengri eða skemmri.
Niðurstaða aðferðarinnar er
ótvírætt bættur hagur neytenda
sem felst í lægra vöruverði. Fram-
leiðsluverð á lambakjöti innan-
lands kemur til með að aðlagast
verði á innfluttu lambakjöti fram
til ársins 2010. Heildsöluverð á
kílói af kindakjöti innanlands
myndi t.d. verða nálægt 300 krón-
um og heildsöluverð á kjúklingi
einungis um 80 krónur.
Önnur möguleg áhrif þessara að-
gerða geta orðið eftirfarandi:
 Vegna aukinnar samkeppni
fækkar lögbýlum í sauðfjárrækt
hraðar en ella.
 Samkeppnin leiðir af sér stærri
og hagkvæmari bú og bætta af-
komu bænda. Af 1.506 hreinum
sauðfjárbúum voru 1.184 undir
300 ærgildum árið 2001. Ætla
má að bændur þurfi að lágmarki
300 ærgildi til framfærslu. Það
skilar þó aðeins um 1 milljón í
tekjur en hvorki fjárfestingu né
uppbyggingu. Hagkvæmnis-
stærð búa er talin vera um og
yfir 800 ærgildi. Aðeins eitt bú
af slíkri stærð er skráð í Hag-
tölum landbúnaðarins árið 2002.
 Með því fjármagni sem tryggt
er til gæðamála er áhersla á
gæði aukin. Bændur geta þannig
frekar aðgreint framleiðslu sína
frá erlendri á gæðum. Þannig
gætu þeir forðast að falla í sömu
gryfju og paprikubændur sem
misstu sölu vegna lélegrar að-
greiningar íslenskrar papriku
frá þeirri erlendu.
 Hraðari uppkaup á greiðslu-
marki og afnám beingreiðslna
flýta hagræðingu.
 Hagræðing og hærri tekjur auka
aðdráttarafl fyrir nýliðun í stétt-
inni.
Nýta mætti hluta þess fjár-
magns sem sparast eftir að bein-
greiðslur falla niður til að stuðla að
áframhaldandi byggð í samræmi
við öryggissjónarmið.
Í lok janúar síðastliðnum bárust
fréttir af tillögum sem Alþjóða-
viðskiptastofnunin (WTO) er að
móta og fela m.a. í sér verulega
lækkun á niðurgreiðslum og tollum
á landbúnaðarvörum. Það er því
ekki spurning hvort heldur hvenær
dregið verði úr innflutningsvernd
og stuðningi við íslenskan land-
búnað.
Í stað þess að láta breytingarnar
koma aftan að sér þurfa íslensk
stjórnvöld að bregðast við og horfa
áratugi fram í tímann. Sú leið sem
hér hefur verið nefnd leiðir til end-
urskipulagningar og hagræðingar í
landbúnaði ásamt því að tryggja
neytendum varanlega lækkun mat-
vælaverðs á Íslandi.
Notum „grænmetisað-
ferðina“ til lækkunar
Eftir Björgu
Árnadóttur
„Það er því
ekki spurn-
ing hvort
heldur hve-
nær dregið
verði úr innflutnings-
vernd og stuðningi við
íslenskan landbúnað.“
Höfundur stundar MBA-nám
við Háskóla Íslands.
Í DAG hefst söfnunin „Börn
hjálpa börnum“ þegar þúsundir ís-
lenskra barna stíga út með söfnun-
arbauka til að leggja umkomulaus-
um börnum lið. Er þetta sjötta árið
sem íslensk börn láta gott af sér
leiða á þennan hátt með stuðningi
þeirra sem af auðfúsu hjarta hafa
gefið í baukana. Börnin hafa sýnt fá-
dæma dugnað og þrautseigju á liðn-
um árum og hefur tekist að byggja
mörg hús fyrir það fé sem safnast
hefur í baukana. Hús sem hafa
breytt lífsmöguleikum fjölmargra
barna til frambúðar. Sem dæmi um
þessi umskipti er El Shaddai barna-
heimilið á Indlandi þar sem börnin
bjuggu við algjörlega óviðunandi að-
stæður í allt of þröngu og hripleku
húsnæði. Á regntímanum var þar
enginn þurr blettur til að sofa á,
engin vörn gegn hættulegum skrið-
kvikindum og aðbúnaður var
áhyggjuefni. Veiktust öll börnin
meira og minna af vosbúðinni og
voru þessar aðstæður ekki til að
bæta líðan barnanna sem flest höfðu
liðið miklar þjáningar áður en þau
komu á heimilið. Þjáningar sem í
mörgum tilfellum höfðu skilið eftir
ör á barnssálinni, ólýsanlegar þján-
ingar í formi hungurs og neyðar þar
sem kornung börn hafa verið neydd
út í alls kyns lífsmáta sem engri
mannlegri veru er bjóðandi. Einung-
is kærleikur og umhyggja geta
læknað slík sár, en börnin okkar ís-
lensku hafa einmitt sýnt þeim slíkan
kærleika. Gátu þau ekki annað en
tárast þegar þau heyrðu hvað börnin
sem tóku þátt í söfnuninni „Börn
hjálpa börnum“ höfðu gert fyrir þau.
Um þessar mundir eru börnin á El
Shaddai barnaheimilinu að flytja í
nýtt 1.000 fermetra hús sem byggt
hefur verið fyrir íslenskt fé; að lang-
mestu leyti söfnunarfé barnanna
okkar. Mikil gleði ríkir nú meðal
indversku barnanna þar sem þau
hafa beðið þess með óþreyju að
þessi dagur rynni upp. Er það fyrst
og fremst að þakka samhug og stóru
hjarta íslenskra barna og kennara
þeirra að þessi draumur er orðinn að
veruleika.
Í söfnuninni sem hefst í dag og
stendur til 22. mars verður lögð
áhersla á að safna fyrir 150 rúmum
fyrir börnin á El Shaddai barna-
heimilinu, en einnig verður safnað
fyrir byggingu barnaskóla í Úganda
með 5 kennslustofum og verknáms-
skóla fyrir Heimili litlu ljósanna á
Indlandi. Mikil þörf er fyrir þessa
skóla.
Skólabyggingin í Úganda er við-
bót við ABC-skólann í Kitetika sem
byggður hefur verið fyrir íslenskt fé.
Í skólanum eru nú um 800 börn og
eru 80% þeirra skilgreind munaðar-
laus. Er menntun eina von þeirra til
að rjúfa vítahring fátæktar og er því
þessi viðbót ómetanleg fyrir framtíð
þeirra barna sem enn hafa ekki
komist í skóla. Mjög brýnt er að fá
verknámsskóla á Heimili litlu ljós-
anna þar sem þess er ekki langt að
bíða að elstu börnin yfirgefi heim-
ilið. Mikilvægt er að þau séu vel í
stakk búin til að standa á eigin fót-
um og afla sér lífsviðurværis í hörð-
um heimi stéttaklafa.
Börnin sem taka þátt í söfnuninni
„Börn hjálpa börnum“ leggja mikið
á sig er þau stíga út hvernig sem
viðrar til hjálpar munaðarlausum
börnum í fjarlægum löndum. Þau
treysta landsmönnum til að leggja
þeim lið með því að gefa með hlýju
og opnu hjarta í baukana. Með sam-
eiginlegu átaki ABC-hjálparstarfs,
barnanna í söfnuninni og fólksins í
landinu er hægt að gefa þeim sem
minnst mega sín bjartari framtíð.
Íslensk börn með
stórt hjarta
Eftir Guðrúnu
Margréti Pálsdóttur
„Börnin sem taka þátt í
söfnuninni „Börn hjálpa
börnum“ leggja mikið á
sig er þau stíga út
hvernig sem viðrar til
hjálpar munaðarlausum
börnum í fjarlægum
löndum.“
Höfundur er hjúkrunarfræðingur
og framkvæmdastjóri ABC-
hjálparstarfs.