Morgunblaðið - 10.03.2003, Blaðsíða 14

LISTIR
14 MÁNUDAGUR 10. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra opnaði sýninguna
Að mínu skapi í Galleríi Fold við Rauðarárstíg á laug-
ardaginn. Á sýningunni eru verk sem Davíð hefur valið
eftir fjölbreyttan hóp samtímamálara, þau Braga Ás-
geirsson, Daða Guðbjörnsson, Erró, Jónas Braga Jón-
asson, Karólínu Lárusdóttur, Kjartan Guðjónsson,
Kristínu Gunnlaugsdóttur, Pétur Gaut Svavarsson, Sig-
rúnu Eldjárn og Steinunni Marteinsdóttur.
Morgunblaðið/Jim Smart
Davíð Oddsson á tali við Thor Vilhjálmsson við opnun sýningarinnar. Í bakgrunni má sjá verk eftir Erró.
Að mínu skapi
RITHÖFUNDURINN Kazuo
Ishiguro ætti að vera lesendum vel
kunnur því meðal verka hans sem
áður hafa komið út á íslensku má
nefna Dreggjar dagsins, sem sam-
nefnd kvikmynd var gerð eftir, og
Óhuggandi. Í nýjustu bók sinni, hér
í glæsilegri þýðingu Elísu Bjargar
Þorsteinsdóttur, er hann enn að fást
við atburði sem hann staðsetur um
og í kringum síðari heimsstyrjöld-
ina. Sagan segir frá Christopher
Banks sem býr ásamt foreldrum
sínum í Shanghai í Kína, en þegar
hann er einungis tíu ára gamall
hverfa foreldrar hans með dularfull-
um hætti og hann er sendur til
frænku sinnar í Englandi þar sem
hann elst upp. Framan af bókinni
fylgjumst við með lífi Christophers í
Lundúnum að loknu háskólanámi,
hvernig hann reynir annars vegar
að laga sig að skemmtanalífi yfir-
stéttarinnar og hins vegar að öðlast
frama fyrir lausnir sínar á flóknum
sakamálum. Frá unga aldri hefur
hann dreymt um að verða frægur
leynilögreglumaður og eftir því sem
á söguna líður fer lesandanum að
skiljast að sú löngun hans á sér
djúpar rætur í fortíð hans, því
markmið hans í lífinu er að snúa aft-
ur á æskuslóðir til að rannsaka
hvarf foreldra sinna. Hann er sann-
færður um að þeim hafi verið rænt,
mögulega vegna baráttu móður
hans gegn ópíuminnflutningi Vest-
urlanda, og telur öruggt að honum
muni takast að finna þau á lífi. Auk
þess langar hann að hafa uppi á
æskuvini sínum, hinum japanska
Akira.
Frá því Christopher kom til Eng-
lands hefur hann ekki rætt fortíð
sína við nokkurn mann, en þegar
hann eldist fer áhugi hans á eigin
minningum að glæðast, einkum og
sér í lagi þar sem minningarnar
verða sífellt óskýrari með tímanum
og hann finnur sér til mikillar skelf-
ingar að hann er farinn að rugla
saman endurminningum. Hann rek-
ur sig líka á að minningar hans
passa ekki við lýsingar annarra á
fortíðinni eins og hann man hana.
Það kemur til dæmis fram í samtali
hans við skipstjórann sem sá um að
koma honum heim til Englands, því
á meðan skipstjórinn rekur endur-
minningar sínar um sjóferðina verð-
ur Christopher gramur þar sem
„smám saman var að verða til að
baki gamansagnanna hans mynd af
sjálfum mér á þessari ferð sem ég
kunni ekki að meta“ (bls. 30). Þann-
ig teflir höfundur fram afar athygl-
isverðum hugmyndum um minnið og
hlutverk þess, hverju við veljum að
gleyma eða muna og hvernig end-
urminningar okkar breytast með
tímanum í ljósi síðari reynslu.
Þegar Christopher loks fer til
Shanghai, tæpum tveimur áratugum
frá því hann fór þaðan sem barn, fer
margt öðruvísi en hann hafði ímynd-
að sér. Shanghai er orðin að hættu-
legri borg sökum þess að Kínverjar
og Japanir eru að berjast um yfirráð
yfir henni og mikil spilling er
ríkjandi á æðstu stöðum. Leit hans
einkennnist því af miklu kapphlaupi
við tímann. Þótt Veröld okkar
vandalausra sé ekki leynilögreglu-
saga í venjulegum skilningi sækir
hún ýmislegt í hefð leynilögreglu-
sagna bæði í viðfangi sínu, þar sem
hún býr yfir glæp sem aðalsöguhetj-
an eyðir megninu af ævi sinni í að
leysa, og efnistökum. Ishiguro er
meistari í að lokka lesendur sína í
lestrinum, honum tekst stöðugt að
lauma inn vísbendingum um hvernig
muni fara án þess þó að segja of
mikið. Persónur hans eru flestar
fremur lokaðar eða bældar og gefa
lítið uppi um tilfinningar sínar en
áhrifin verða þeim mun meiri fyrir
vikið. Bókin er afar vel uppbyggð og
nær ótrúlega sterkum áhrifum í
lokakaflanum þegar Christopher
áttar sig í raun á því að fyrir honum,
líkt og svo mörgum öðrum, „er eng-
in önnur leið en sú að reyna að hlýða
kölluninni, sinna sínu ætlunarverki
allt til enda eins vel og við getum,
því að okkur verður ekki unnað
neinnar hvíldar fyrr en við gerum
það“ (bls. 304), jafnvel þótt það sé ef
til vill á kostnað alls annars í lífinu.
Þetta er saga um töfraheim
bernskunnar sem marga dreymir
um að endist að eilífu, heim barnsins
þar sem engin illska er til vegna
þess að heimurinn er algóður. En
þetta er heimur sem hlýtur að
splundrast þar sem hluti af því að
komast til manns er að horfast í
augu við illsku heimsins sem við
stöndum alltof oft máttvana gegn.
Leit að skuggum horfinna foreldra
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Kazuo Ishiguro. Elísa Björg Þor-
steinsdóttir þýddi. Bjartur 2002, 304
bls.
VERÖLD OKKAR VANDALAUSRA
Silja Björk Huldudóttir
ÞREK og tár vekja upp
spurninguna hvers vegna verkið
hafi notið þeirra fádæma vin-
sælda sem raun ber vitni. Lík-
lega af sömu ástæðu og Land
míns föður og Djöfleyjan voru
líklega mest sóttu sýningar
Leikfélags Reykjavíkur á 9. ára-
tugnum. Í öllum verkunum
þremur er rifjuð upp saga reyk-
vískrar alþýðu eftirstríðsáranna,
með ljúfsárum trega, hugljúfri
tónlist og ívafið persónusögum
um ástir og afbrýði, í léttúðugri
fléttu við stéttaátök og alltum-
lykjandi nærveru ameríska
draumsins. Allt leggst þetta á
eitt um að gæða mótunar- og
átakatímabil hins unga lýðveldis
yfirbragði nostalgíunnar, sann-
færa okkur sem nú erum uppi
um að þrátt fyrir allt hafi öll
dýrin í skóginum verið vinir, því
þegar öllu er á botninn hvolft
gekk þeim jafn gott til, voru
bestu skinn inn við beinið og
vildu bara skapa betra líf fyrir
sig og börnin sín.
Persónusköpunin í Þreki og
tárum er einföld og skýr, marg-
ar sögur sagðar í einu, tvær,
þrjár eða fleiri fjölskyldur flétt-
ast saman í starfi og leik og að
sjálfsögðu eru það ástir unga
fólksins sem eru í forgrunni,
þeirra er framtíðin því þau
munu erfa landið og allt það.
Leikdeild Skalla-Gríms rennir
sér fótskriðu í gegnum þetta
leikverk, þar er sungið og leikið
af hjartans lyst, öllum til gleði
og ánægju og greinilega í mikið
lagt til að allt verði sem best
heppnað. Birna Þorsteinsdóttir
og Ólafur Gunnarsson fóru
fremst í söngnum, auk þess að
standa vel undir nafni í stórum
hlutverkum og voru vel studd af
leikhópnum sem er skemmtilega
blandaður af ungum félögum og
eldri; Guðjón Viggósson og Jó-
hann Pálsson fóru báðir á góðum
kostum.
Með þennan stóra leikhóp og
líflega efnivið í höndunum hefði
leikstjórinn að ósekju mátt
leggja sig meira fram við svið-
setningu hóp- og söngatriða.
Mörg þeirra virtust fremur til-
viljunarkennd og óöryggi ein-
kenndi frammistöðu sumra leik-
enda. Frumsýningarskrekkur
átti þó líklega sinn þátt í því.
Hobbiti eða munnbiti
Leikfélag Mosfellsbæjar lætur
skammt stórra högga á milli.
Það var með talsverðri eftir-
væntingu sem sest var niður á
frumsýningu á Hobbitanum á
föstudagskvöld. Í öllum skilningi
erfið saga til að segja á leiksviði,
útheimtir bæði hugkvæmni og
dirfsku svo helstu lyndiseinkenni
aðalpersónunnar hobbitans Bilb-
ós Baggasonar séu tekin til við-
miðunar. Skemmst er frá því að
segja að sýningin er sannarlega
kvöldsins virði og á þar ekki
hvað sístan þátt framúrskarandi
vinna Helgu Rúnar Pálsdóttur
sem hefur unnið frábært starf
við gerð búninga, gríma og
gerva á ótrúlega fjölbreyttan
hóp dverga, álfa, drísla, úlfa og
trölla að ógleymdum drekanum
Smák sjálfum. Reyndar er
greinilega farið í smiðju útlits-
höfunda kvikmyndanna um
Hringadróttinssögu en þar er
ekki auðvelt undan að víkjast og
kannski ekki ástæða til.
Leikstjórnin er fumlaus og á
köflum einstaklega hugkvæm;
einfaldar lausnir duga vel til að
fleyta sögunni áfram, sviðsetn-
ingin er jafneinföld og hún er
þénanleg með fallegri og hug-
vitssamlegri ljósahönnun; sagan
verður bæði spennandi og fyndin
í þessari útfærslu.
Leikhópurinn stendur sig með
miklum ágætum, með Sigstein
Sigurbergsson í fararbroddi í
hlutverki Bilbós. Dóra Wild
sýndi skemmtilega takta í hlut-
verki Gollurs, sló hvergi af í
radd- og líkamsbeitingu. Dverg-
arnir nutu sín vel og var gaman
að sjá alúðina sem lögð er í per-
sónueinkenni hvers og eins.
Tröllaatriðið var kapítuli útaf
fyrir sig, einfaldlega drepfyndið.
Ástæða er til að hrósa hópnum í
heild fyrir skýra textameðferð
en dríslarnir áttu þó í dálitlum
erfiðleikum með að láta heyra til
sín í gegnum ófrýnilegar grím-
urnar. Ævintýrið endar þó vel
þó sagan um Hobbitann sé ein-
ungis upphafið að þeim mikla
bálki um Hringadrottinssögu
sem á eftir fylgir.
Fortíðarþrá og
barátta góðs og ills
LEIKLIST
Leikdeild Umf. Skalla-Gríms
Eftir Ólaf Hauk Símonarson. Leik-
stjóri: Skúli Gautason.
28. febrúar 2003.
ÞREK OG TÁR
Hávar Sigurjónsson
Morgunblaðið/Jim Smart
Leikfélag Mosfellssveitar
Eftir J.R. Tolkien í þýðingu Karls
Ágústs Úlfssonar, Úlfs Ragnarssonar
og Þorsteins Thorarensen. Leikgerð
og leikstjórn: Oddur Bjarni Þor-
kelsson. Leikmynd og búningar Helga
Rún Pálsdóttir, lýsing Alfreð Sturla
Böðvarsson. Bæjarleikhúsið 7. mars
2003.
HOBBITINN
Dóra Wild í hlutverki Gollurs í Hobbitanum í Mosfellsbæ.
UNDIRBÚNINGUR er hafinn að
sýningu til minningar um Ragnar
Kjartansson myndhöggvara og leir-
kerasmið, sem verður haldin í Lista-
safni ASÍ í ágúst nk. í tilefni af því að
17. ágúst hefði Ragnar orðið áttræð-
ur.
Sérstök áhersla verður lögð á það
tímabil á starfsferli hans sem helgað
er leirmunagerð.
Að sögn Ingu Ragnarsdóttur er
þegar búið að skrá og ljósmynda
hluta verka hans, þótt enn vanti vitn-
eskju um mörg þeirra, hvar þau eru
niðurkomin og hverjir eru eigendur
þeirra. „Hér er fyrst og fremst um
að ræða vasa, skálar og annað sem
sérhannað var í Funa og Glit á ár-
unum 1956–1966, en vitneskja um
önnur listaverk hans sem enn eru
ekki komin á skrá er kærkomin,“
segir Inga.
„Á þessum árum unnu margir af
okkar þekktustu myndlistarmönn-
um með Ragnari og oft eru hlutirnir
merktir þeim, s.s. Dieter Roth
(merkt d ), Hringur Jóhannesson
(merkt Hringur), Sigurjón Jóhanns-
son(merkt S.J.), Steinunn Marteins-
dóttir (S.M) og fleiri; en Ragnar
merkti sína hluti (R.K.). Það má því
segja að þessi sýning muni ekki ein-
göngu fjalla um verk Ragnars, held-
ur einnig þá samvinnu sem hann átti
við aðra listamenn,“ segir Inga
Ragnarsdóttir.
Eigendur verka sem þarna gætu
átt við, eru beðnir um að hafa sam-
band við Sólveigu Aðalsteinsdóttur,
myndlistarkonu, í síma: 551-1949
eða á netfang: soladal@isl.is eða
Ragnhildi Stefánsdóttur, mynd-
höggvara, í síma: 562-4013 eða á net-
fang: raggafow@mi.is.
Leita leirmuna eftir
Ragnar Kjartansson
Vasi eftir Ragnar Kjartansson.